Ik stopte twee weken met douchen en waste me alleen nog met bacteriën

Toen in mei de eerste zomerhitte op mijn huid voelde branden, besloot ik te stoppen met douchen. Ik deed de zeep en shampoo weg, en in plaats van mezelf te boenen met water en zeep besprenkelde ik mijn lichaam alleen nog met 'levende probiotische spray voor de huid' - een dosis bacteriën die zich voeden met de ammoniak van zweet en onderwijl de geur neutraliseren. De deo kon dus ook in de prullenbak.

Het waren interessante weken. Soms zat mijn haar leuk. Ik stonk ook wel eens. Er was een moment dat iemand over mij heen kotste, waardoor ik deze bacteriële reinigingstheorie tot haar absolute uiterste dreef.

Mother Dirt uit Boston zit achter deze bacteriële reinigingsproducten en het bedrijf staat onder de toegewijde leiding van eigenaar David Whitlock, een chemicus die zelf al 13 jaar niet meer gedoucht heeft.

Radio Motherboard is beschikbaar op iTunes en alle podcastapps.

De nieuwe theorie van Mother Dirt staat lijnrecht tegenover de manier waarop we in de afgelopen decennia met bacteriën zijn omgegaan: als iets dat vernietigd dient te worden met zeep en antibiotica.

"Onze missie is om schoonheid opnieuw te interpreteren," zegt Jasmina Aganovic tegen mij. Als maatschappij, wordt onze perceptie van schoon volgens haar verward met steriel. "Echte schoonheid komt voort uit het cultiveren van de juiste bacteriën op je lichaam, niet door ze lukraak door de gootsteen te spoelen."

Maar het voelt zo zalig om met een dot schuimende zeep je lichaam af te boenen, vooral op een zweterige zomeravond (of als je net ondergekotst bent). Is het wel realistisch om zeep in te ruilen voor bacteriën? Om het uit te zoeken maakte ik van mijn lichaam een laboratorium gedurende twee lenteweken in mei.

Het menselijke microbioom is een steeds populairder onderzoeksgebied. De wonderenwereld van micro-organismen die ons lichaam bevolken lopen in de miljarden. Bacteriën verteren ons voedsel. Ze versterken ons immuunsysteem, maar ze kunnen ons ook ziek maken. Ze vervullen allerlei rollen en daarom is een compleet beeld van de functies van die kleine wezentjes belangrijk voor ons toekomstige welzijn.

Om de situatie nog ingewikkelder te maken: ieder van ons heeft een uniek microbioom. Het is nog niet duidelijk wat allemaal bijdraagt aan de vorming van die unieke vingerafdruk. Zo lijken baby's die met behulp van een keizersnede ter aarde zijn gekomen een ander microbioom te hebben dan vaginaal geboren baby's. Hoewel het nog niet wetenschappelijk vaststaat dat een keizersnede leidt tot verhoogde kans op ziekte, lijkt dat vermoeden onder veel wetenschappers te bestaan. Er is dan ook een grote toename van studies die onderzoeken of er een aantoonbaar verschil is.

Het meeste onderzoek dat er is, richt zich op de buikbacteriën. Maar de huid kent ook gigantisch veel interacties met de microben om ons heen(lees hier meer over de interacties van onze huid en de buitenwereld).

Het microbioom van onze huid is als een wereldkaart, een globe met microbiotische 'landen,' of 'gemeenschappen, en elk deel van je lichaam heeft een unieke cultuur.

De mensen bij Mother Dirt geloven dat wij een bacterie die in de natuur vrijwel overal voorkomt, de Nitrosomonas eutropha, hebben uitgeroeid – "de enige plek op aarde waar die bacterie niet voorkomt is de menselijke huid," zegt Aganovic tegen mij.

Ze waarschuwde me om niet al te abrupt over te stappen op een bacterieel reinigingsregime. "Het is heel dapper, maar ik kan het je niet aanraden," zei ze. Het kan soms een tijdje duren voordat het lichaam zich heeft aangepast aan de nieuwe situatie. Een al te rappe overstap kan tot nare ongewenste effecten leiden.

"Stank is een veelvoorkomende klacht. Daar kan ik wel van wakker liggen," geeft Aganovic toe.

Ik had twee weken uitgetrokken voor dit experiment – volgens haar de minimale tijd die nodig is om een verschil te merken – dus ik deed precies wat ze me afraadde. Ik stond op en stak van wal met de bacteriële cleanser van Mother Dirt. Het deed me eigenlijk nog het meeste denken aan tandpasta, al voelde ik me niet echt schoon erna. Ik sprayde ook nog wat met AO+ Mist, een "levende probiotische spray voor de huid," waarbij mijn aandacht vooral uitging naar de 'landen' waar ik het meest zweet – mijn nek, mijn rug en mijn oksels. En eerlijk gezegd waren de eerste dagen prima. Ik doorstond elke ruiktest. Ik voelde me goed en ik miste mijn zeepjes niet echt.

Na vijf dagen kwam ik na een fietsritje aan bij een vriend. Ik sprayde mezelf even goed onder, maar hij werd helemaal gek. Hij stond te koken; het idee dat ik allemaal bacteriën de kamer in spoot dreven hem bijna naar de Domino's. Ik was de decennialange doodsstrijd die wij met het rijk der bacteriën voeren totaal vergeten.

Sinds de ontdekking van penicilline, zo'n 90 jaar geleden,hebben we actief oorlog gevoerd tegen bacteriën. We behandelden hen als een vijand. Antibiotica, riolering, pasteurisatie (om maar niet te spreken over die antibacteriële handgel) hebben veel goeds gedaan voor de huidige maatschappij. Maar daar staat wel iets tegenover. Aandoeningen zoals astma, obesitas, diabetes op jonge leeftijd en voedselallergieën komen allemaal steeds meer voor.

Sommige wetenschappers denken dat de moderne hygiëne hier iets mee te maken heeft en veel onderzoek geeft interessante resultaten. Een studie uit 2015 met 1.029 Zweedse kinderen deed de bevinding dat kinderen wiens ouders de afwas met de hand deden (en geen vaatwasser gebruikten die alle bacteriën uitroeit) minder vaak allergieën ontwikkelde.

Maar onderzoek biedt nog geen uitsluitsel. Huidproblemen zoals acne en eczeem zijn alledaagse problemen geworden, benadrukt Aganovic. Hoewel we dit niet uitsluitend kunnen linken aan de veranderingen in onze omgeving van microben, vraagt ze zich toch af: "Hebben we soms iets gemist?"

Whitlock kreeg het idee van AOBiome (de afdeling van Mother Dirt gericht op consumenten) nadat hij zag hoe paarden in de modder rollen. Dat doen ze "om de juiste bacteriën" op hun huid te krijgen, gelooft hij. Hij denkt dat we allemaal zouden kunnen profiteren van de bacteriën die zij verzamelen.

Volgens Whitlock zijn deze bacteriën "extreem gevoelig voor zeep," en ze groeien zo langzaam dat ze niet weer gelijk hun aantal kunnen herstellen nadat ze zijn weggespoeld. Aganovic, die weet dat advies tegen het nemen van een bad klanten kan afschrikken, denkt dat het wassen niet het probleem is.

"Het is niet het baden op zich," zegt ze. "Het zijn de producten die we tijdens en na het douchen gebruiken die bacteriën uitroeien."

Whitlock en Aganovic zijn beide voorzichtig in hun belofte dat de bacterieproducten eczeem en acne kunnen "genezen". In plaats daarvan hebben ze het over het belang van "balans" voor een gezondere huid.

"Wanneer het ecosysteem uit balans is," zegt Aganovic, "geeft het de ruimte aan problematische bacteriën om ongecontroleerd te groeien. Een gebalanceerd ecosysteem houdt alles onder controle."

I vroeg Whitlock over zijn niet-douche-regime.

"Ik voel me niet vies. Als ik me wel vies zou voelen zou ik me gaan wassen," zei hij, terwijl hij eraan toevoegde dat hij wel zijn handen wast voor het koken en na wc-bezoek.

"Iedereen vraagt of hij stinkt; het antwoord is nee," springt Aganovic in. "Mensen denken dat we van nature geëvolueerd zijn om te stinken. Dat is niet het geval. Zestig procent van onze gebruikers is gestopt met het gebruik van deodorant," vervolgde ze. "Geur wordt veroorzaakt doordat het microbioom uit balans is. Als je het microbioom een beetje in balans houdt, kan het zichzelf onderhouden.

Aan het begin van mijn tweede week, voelde ik mij niet zo goed. Mijn haar was nogal vettig. Ik voelde me slap aan het eind van de dag en ik merkte dat ik constant de was wilde doen. Op een bepaald moment heeft mijn vriendin Liz een diepe snuif onder mijn oksel genomen en beschreef mijn geur als "gezouten". Ze zei dat ik er niet heel goed uit zag, maar dat wist ik al.

Niemand heeft mij ooit beschuldigd van een lichaamsgeur, maar ik had wel door dat ik een beetje onfris was.

Mijn dieptepunt was op een autotripje, na negen dagen. Na drie uur rijden was een van de passagiers zo autoziek dat hij mij heeft ondergekotst. (we hadden net een ijsje gegeten bij de McDonalds.) Ik deed mijn best om mezelf wat op te frissen, maar ik moest vervolgens nog twee uur wachten tot we op bestemming waren en ik kon douchen. Maar zelfs toen hield ik me aan de regels, en gebruikte alleen de reinigingsproducten van Mother Dirt.

Ik heb me daarna nog lang vies gevoeld.

Tijdens mijn twee-weken-durende experiment, heb ik met een paar wetenschappers gesproken die onderzoek doen naar de huid en de interactie met het immuunsysteem. Ik wilde horen wat zij dachten van de waarde van bacterieproducten zoals die van Mother Dirt.

Soms waren ze wel wat skeptisch, en als er iets duidelijk is geworden voor me, dan is het dat de wetenschapsveld van probiotica nog in de kinderschoenen staat. We hebben niet echt een duidelijk idee van wat ze kunnen doen. Een vraag die naar boven kwam was hoe makkelijk die bacteriën blijven leven, zelfs op iemand die zich ijverig meerdere malen per dag besprenkeld met de AO+ mist

"Ons onderzoek laat zien dat [het microbioom van onze huid] opmerkelijk stabiel is," zei Julia Oh van het Jackson laboratorium. "We douchen en wassen onze handen constant met antibacteriële producten, of worden aangeraakt door mensen [in verschillende omgevingen]." En uiteindelijk verandert ons microbioom heel weinig, legt ze uit. Ook wanneer je bijvoorbeeld in aanraking komt met een virus in de metro, is het niet gezegd dat je het virus ook echt oploopt en ziek wordt. We zijn heel goed in het afweren van indringers.

Maar Oh verwacht waarschijnlijk wel meer van dit soort producten in de toekomst, wanneer onderzoekers alles wat beter uitgevogeld hebben. "Er zijn veel mogelijkheden op het gebied van probiotica," zei ze. Als we maar genoeg van deze bacteriën gebruiken kunnen we misschien ons immuunsysteem een beetje "kietelen" zodat er een soort gunstige reactie ontstaat."

Maargoed, Mother Dirt probeert niet het wiel opnieuw uit te vinden.

Wetenschappers kijken al naar het gebruik van poeptransplantaties, die een gezonde dosis bacteriën bevatten en kunnen helpen tegen allerlei aandoeningen – van de C. difficile infectie tot aan de ziekte van Crohn. Sommige studies hebben al veelbelovende resultaten opgebracht. Pasgeboren baby's bedwelmen met vaginale microben is een andere potentiele methode om het microbioom te manipuleren, wanneer het effect bewezen zal zijn. AOBiome is een voorloper in onderzoek dat moet uitwijzen of bacteriën die ammoniak oxideren kunnen helpen bij acne.

"Goede" bacteriën gebruiken op de huid lijkt opeens zo gek niet meer.

Wat mij betreft, nouja – toen mijn non-wetenschappelijke experiment aan zijn eind kwam, begon ik me af te vragen of ik wel echt klaar was om weer aan mijn zeepjes en deo te beginnen. Ik had nog heel wat Mother Dirt shampoo over en genoeg AO+ Mist. (Van de zeep voor het lichaam was niks meer over, daar heb ik waarschijnlijk extreem veel van gebruikt om me een beetje schoon te voelen.)

Ik heb twee weken lang mijn best gedaan om een massa goede bacteriën op mijn lichaam te verzamelen, om zogenaamd te profiteren van een gezond en gebalanceerd microbioom op de huid. Misschien had ik wel helemaal geen zin om al die goede bacteriën weer uit te roeien met mijn zeepjes.

Maar in werkelijkheid, toen op dag 15 de zon op kwam, was ik gelijk weer terug bij het gebruik van al mijn oude producten. In die twee weken heb ik overigens nooit heel vies geroken. Mijn huid leek zelfs een beetje te glanzen (er kwam heel even een puistje op, maar die verdween weer snel). Maar oude gebruiken raak je niet zomaar kwijt. Ik heb al een routine en daarbij gebruik ik mijn favoriete badkamerproducten.

Binnen een jaar of twintig zal misschien iedereen zichzelf besprenkelen met goede bacteriën en zal deodorant ouderwets en raar zijn. Misschien zullen ziekenhuizen over een voorraad goede bacteriën beschikken, die worden gekweekt in "robodarmen".

Tot dan, is de grootste bijdrage van Mother Dirt, en andere gelijksoortige bedrijven die er waarschijnlijk in de toekomst zullen zijn, dat ze mensen anders laten denken over bacteriën: Niet alleen maar als vijand waartegen gestreden moet worden, maar ook als iets waar we altijd al mee samengeleefd hebben. In goede en slechte tijden.

*

Alle illustraties zijn gemaakt door Samuel Bucket, een kunstenaarscollectief uit Toronto dat is begonnen in een braakliggend terrein. Absurditeitenkabinet; een kunstmengsel van onmaatschappelijk commentaar, een alternatief cultuurverlies en machteloze mythologieën. Kunstcommentaar dat willekeurig is samengesteld door een blinde samenwerking tussen Caroline Mosby en Michael Toke