Wat jouw koffieverslaving met je lichaam doet

De afgelopen tijd hebben we om bekende redenen een stuk minder tijd in koffietentjes doorgebracht, maar dat betekent niet dat we minder zijn gaan koffieleuten. Het verschil is dat we dat nu vooral thuis doen – wat je ook terug kunt zien aan de stijgende verkoopcijfers van koffiebonen en koffiezetapparaten in Europa.

Volgens cijfers van het Centrum tot Bevordering van de Import uit ontwikkelingslanden (CBI) drinken Nederlanders per persoon gemiddeld 8,4 kilogram koffie per jaar, en ook Belgen zitten met 6,8 kilo ruim boven het Europese gemiddelde van iets meer dan 5 kilo. In Colombia worden sinds de corona-uitbraak al helemaal veel meer bakkies pleur gedronken: de koffieconsumptie steeg vorig jaar in maart, april en mei met respectievelijk 30, 24 en 26 procent ten opzichte van in 2019. 

Diana Agudelo, psycholoog en docent aan de Universiteit van Los Andes in Bogota, denkt dat dat kan komen doordat mensen zich tijdens de lockdown de pleuris vervelen, en daardoor meer denkkracht nodig hebben. Ook zeggen veel van haar cliënten dat ze zich moe en overweldigd voelen – vooral ouders hebben het zwaar, omdat ze naast hun eigen baan ook voor leerkracht moeten spelen. Dan kun je natuurlijk wel een extra oppeppertje gebruiken.

María Fernanda Fitzgerald, een 27-jarige journalist uit Bogota, ging tijdens de lockdown van vijf naar tien kopjes per dag. “Het gebeurde totaal onbewust,” zegt ze. “Als ik moe was, nam ik direct een kop koffie. Ik voelde me daar erg naar van, maar ik dacht eerst dat dat gewoon door de lockdown zelf kwam.”

We grijpen niet alleen vaker naar cafeïne vanwege het thuiswerken, maar ook omdat we slechter slapen. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat de kwaliteit van onze slaap sinds het begin van de pandemie is afgenomen – wat ervoor zorgt dat we overdag minder goed functioneren. Onze slaapproblemen hebben meerdere oorzaken. We worden minder geprikkeld door sociale activiteiten buitenshuis, en het thuiswerken leidt ook vaak tot een verandering in ons slaappatroon: we slapen bijvoorbeeld vaker uit of doen overdag een dutje. Wat ook niet meehelpt, is dat mensen meer dan ooit tegen psychische problemen aanlopen, zoals angst, stress en depressie. 

Als je meer koffie drinkt omdat je slechter slaapt kun je in een vicieuze cirkel belanden, aangezien cafeïne ook zelf weer invloed heeft op je slaap. “Koffie verhoogt je tolerantie voor cafeïne, dus je moet steeds meer drinken om de effecten te kunnen blijven voelen,” zegt Agudelo.

Toen de lockdown begon, was de 24-jarige Laura Morales net stage aan het lopen bij een nieuwszender in Medellín. Het was een intensieve stage, en haar werkdagen werden alleen maar langer toen ze vanuit huis moest werken: om alles gedaan te krijgen, werkte ze van tien uur ’s ochtends tot drie uur ’s nachts. Ze begon steeds meer koffie te drinken om haar slaapgebrek te compenseren – totdat ze op een dag instortte.

“Ik voelde een enorme druk, begon oncontroleerbaar te trillen, kon niet ophouden met huilen en voelde me verstikt,” zegt ze. “Het duurde even voordat ik weer tot rust kwam.” Morales realiseerde zich dat de koffie – in combinatie met de stress die ze ervoer – niet zo goed was geweest voor haar gemoedstoestand. Ook voor haar inzinking had ze al gemerkt dat haar benen na haar derde kopje koffie van de dag begonnen te trillen. Ze zwoer cafeïne af en zegde uiteindelijk haar baan op. Nu heeft ze een nieuwe baan en drinkt ze mondjesmaat weer wat koffie, maar het maakt haar nog steeds misselijk.

Als je koffie drinkt, reageert je lichaam daar op dezelfde manier op als wanneer je stress ervaart. Dan treedt je sympatische zenuwstelsel namelijk in werking, het deel van het autonome zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor reflexen in je hart- en vaatstelsel, en er onder meer voor zorgt dat je gaat zweten als het warm is. Ook is het verantwoordelijk voor onze vecht-of-vluchtreactie, oftewel hoe je lichaam reageert op stress.

“Diezelfde reactie wordt ook door cafeïne geactiveerd,” zegt Agudelo. Als je in slaap wilt vallen, moet je lichaam je sympathische zenuwstelsel uitzetten en je parasympathische zenuwstelsel (het deel van je autonome zenuwstelsel dat herstel en rust reguleert) aanzetten. Maar dat gaat veel moeilijker als je cafeïne in je systeem hebt.

Volgens het Voedingscentrum past het drinken van een paar koppen koffie per dag binnen een gezond voedingspatroon. Het hangt er wel van af hoe je het precies zet: hoe beter de koffie gefilterd is, hoe minder cafestol erin zit, en tenzij je graag wilt dat je aders dichtslibben is het slim om daar een beetje voorzichtig mee om te gaan. Door bijvoorbeeld niet altijd een percolator of cafetière te gebruiken, maar ook eens af te wisselen andere manieren van koffiezetten.

De 26-jarige Andrea Yepes zegt dat ze nu alleen nog koffie drinkt als ze een pauze neemt, in plaats van het gedachteloos te drinken als ze achter haar bureau zit. Ze neemt er echt de tijd voor, gaat naar haar balkon toe en laat haar computer even voor wat het is – een stap die haar helpt de drank te associëren met rust in plaats van productiviteit.

Als je merkt dat je begint te trillen van de hoeveelheid koffiekopjes die je dagelijks naar binnen slurpt, moet je misschien even dimmen. Maar maat houden is iets dat je uiteindelijk bij ieder voedingsproduct moet doen – er is niks mis met een sloot koffie op z’n tijd, maar neem het woord ‘sloot’ gewoon niet al te letterlijk.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE LATAM.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.