Micro-organismen worden steeds resistenter door misbruik van medicatie

Eerst even een korte uitleg over antimicrobiële resistentie: volgens de World Health Organization (WHO) is het de “resistentie van micro-organismen tegen een antimicrobieel medicijn dat voorheen effectief was voor de behandeling van de infecties die er door werden veroorzaakt.” Oftewel, de bacteriën, virussen, parasieten en sporen (van paddestoelen) die ziektes veroorzaken, evolueren en passen zich aan. Op deze manier kunnen ze steeds beter tegen de bestaande middelen die we er naartoe werpen om hun en daarmee ziektes te bestrijden. Dit kan er uiteindelijk toe leiden dat we ons niet meer kunnen wapenen tegen die kleine beestjes en dingetjes die weelderig rondtieren in de open lucht met alle (dodelijke) gevolgen van dien.

Dit proces, waarin de mens steeds vatbaarder wordt voor allerlei aandoeningen, doet me sterk denken aan David Vetter, beter bekend als 'the boy in the bubble,' en hoe hij zijn hele leven doorbracht in een steriele omgeving omdat hij geen natuurlijk afweersysteem had. De mensheid stevent mogelijk ook af op een fysieke staat waarin men niet opgewassen is tegen kleine organismen.

Gelukkig is het allemaal nog niet zo ver en hoeven we niet massaal astronautenpakken aan te schaffen om onszelf te beschermen tegen de gevaarlijke buitenwereld. Maar dan moeten we wel actie ondernemen. De WHO waarschuwt dat we door oneigenlijk gebruik van medicatie en antibiotica onszelf in de voet schieten. “De evolutie van resistente soorten is een natuurlijk fenomeen dat plaatsvindt wanneer micro-organismen zichzelf onjuist repliceren of wanneer resistente eigenschappen onder hen worden uitgewisseld,” aldus WHO. Maar deze evolutie wordt versneld op het moment dat men medicatie niet goed gebruikt. Bijvoorbeeld wanneer je een kuur niet afmaakt of een verkeerd recept voorgeschreven krijgt. Dit betekent dat de preventie tegen ziektes ook een soort evolutie moet doorgaan en er steeds opnieuw gezocht moet worden naar effectieve medicatie en een geschikte toepassing daarvan.

Er zijn echter nog andere, vaak al bekende, maatregelen waar strikter mee omgegaan moet worden, zoals een goed onderhoud van sanitaire voorzieningen, een juiste omgang met voedsel en goede infectiecontroles. De Europese Commissie moeit zich al langer met de discussie, namelijk sinds 2011, en formuleert in het actieplan tegen antimicrobiële resistentie hun bezorgdheid over dit globale probleem en hoe ze dit willen aanpakken.

Je kan je afvragen waarom er niet eerder door de World Health Organization aan de bel is getrokken, maar beter laat dan, eh ja, te laat. In het document van de EC geven ze aan dat er volgens hun geïnvesteerd moet worden in onderwijs, globale samenwerking en algemene bewustwording. De globalisering die de wereld steeds kleiner maakt, maakt het probleem en de dreiging juist groter. Ziektes verspreiden zich makkelijker en sneller door internationale handel en de verhoogde globale mobilisatie, aldus de WHO in een rapport uit 2004.

Mochten we er niet in slagen om de maatregelen beter in acht te nemen dan stevenen we op een waar doemscenario af. Jean Baudrillard, de helaas overleden, maar voorheen roemruchte Franse filosoof, zag dit al veel langer aankomen. In 1990 schreef hij het essay Prophylaxis and Virulence (voorzorgsmaatregelen en de verspreiding van virussen) waarin hij ingaat op David Vetter’s aandoening die er voor zorgt dat hij sinds zijn geboorte geen natuurlijk afweersysteem heeft.

De conditie wordt door Baudrillard verbonden met het idee dat de mensheid zich steeds slechter kan weren tegen allerlei ziektes en zich daarom steeds meer op technologie berust. Volgens hem “belichaamt [David Vetter] het soort vacuüm-verpakte bestaan dat voorheen alleen bedoeld was voor bacterieën en deeltjes in laboratoria maar nu bestemd is voor ons.” Mochten we er dus niet in slagen om ziektes intern te bestrijden zoals de WHO oppert, doordat we geen geschikte medicatie meer hebben, dan kan de enige uitvlucht een volledig steriele omgeving zijn.

Een volledig steriele omgeving is bijna onmogelijk om op grote schaal in te voeren en dan is er nog de vraag of het wel wenselijk is. We zouden niet meer in staat zijn om elkaar aan te kunnen raken (geen seks) of om samen een milkshake te kunnen nuttigen. Doordat we steeds meer zelf in handen nemen, is het zaak om innovatie gericht te sturen en er voor te zorgen dat we niet tot extreme maatregelen hoeven over te gaan en we de geneugten des levens in stand kunnen houden.

Het uiteindelijke doel van het wetenschappelijke project - dat David jammer genoeg eigenlijk was - was om er voor te zorgen dat hij in de buitenwereld kon leven en functioneren. Ik vrees dat wanneer we ons terug moeten trekken in een volledig steriele omgeving dat we er dan als mensheid nooit meer uitkomen en dat contact met de buitenwerld, net als voor David, de dood betekent.

Laten we dus luisteren naar de WHO, en hopelijk met ons ook de rest van de wereld, en onze antibiotica-kuren netjes afmaken. Niet voor elk wissewasje een paardemiddel gebruiken en meer veilige seks hebben. Dat laatste is wel écht essentieel, want op sommige plekken is gonorroe, in de volksmond ook wel ‘de druiper’ genoemd, bijna niet meer te genezen. “Zonder snelle, gecoördineerde actie door belanghebbenden, stevent de wereld op een post-antibiotisch tijdperk af. Hierin kunnen gewone infecties en klein letsel, dat voor decennia lang te behandelen was, weer doden,” volgens de woordvoerder van de WHO Dr. Keji Fukuda. Ik hoop dat niemand verlangt naar een bestaan als dat van David Vetter, die na een beenmergtransplantie overleed aan honderden tumoren doordat er een verborgen virus in het donormerg zat. Om dit, en andere narigheid, te voorkomen denk ik wel twee keer na voordat ik ga zeuren om een kuurtje en komen mensen die onbeschermde seks bezigen er bij mij niet meer in.