Vegetariërs die vis eten zijn zo gek nog niet

Het wordt net weer vloed als mijn eerste vangst in tien jaar me aanstaart. Ik sta op het punt hem dood te slaan met een klauwhamer.

Volgens het rapport "Welfare of Farmed Fish at Slaughter" van de US Humane Society kan een klap op een vissenkop zorgen voor "onmiddellijke en permanente gevoelloosheid" en dat zorgt dan weer voor "minder pijn, stress en onnodig lijden." Het is makkelijker gezegd dan gedaan. Zo'n net gevangen vis is nogal glibberig.

Ik ploeter over de prachtige stranden van Malibu terwijl ik me afvraag of pescotarisme – een vegetarisch dieet aangevuld met vis – meer is dan duurzame sushi. We hebben allemaal weleens die vegetariër ontmoet die tussen neus en lippen door zegt dat hij of zij wel vis eet. Het is een veelvoorkomend idee, gebaseerd op ethiek, milieu en gezondheid.

Mensen die het eten van vis goedkeuren vanuit een ethisch standpunt beredeneren dat vaak vanuit de biologie. De hersenen van een vis zijn structureel anders dan die van ons. Ze lijken op bonen en missen de neocortex die ervoor zorgt dat zoogdieren pijn voelen. Pijnreceptoren zijn amper of niet aanwezig bij vissen, met name bij roofvissen als haaien. Hoewel de hersenen van vissen reageren op prikkels, is de ervaring compleet anders dan ons antropocentrische idee van pijn.

Toen onderzoekers aan de Noorweegse Universiteit van Tromsø shocktherapie toepasten op kabeljauw, ontdekten ze dat de prikkels "geen invloed hadden op het zenuwstelsel van de vis." De kabeljauw reageerde door met zijn staart te slaan en met zijn vinnen te wrijven – gedrag dat we met pijn associëren – maar dat bleek ook na de shock normaal gedrag voor vissen.

Lijden is nauw verwant aan pijn, maar toch anders. Lijden hangt af van de mate van zelfbewustzijn, iets waar een vis waarschijnlijk niet over beschikt. Met andere woorden moet een vis denken: nou, dit is kut voor me. Bewijs van dat vermogen is er simpelweg niet. In plaats daarvan kun je de reactie van een vis op prikkels beter vergelijken met die van een computer.

Vis valt in de categorie "overige". Het zijn niet echt dieren, ze hebben geen zelfbewustzijn en zijn niet in staat om pijn te voelen. Het is een argumenten met een lange geschiedenis: zowel het jodendom als het katholicisme ziet vis apart van vlees. (Het is zalm en roomkaas, niet roomkaas en rosbief). Door het niet als een dier te beschouwen, vinden pescotariërs het doden van een vis ethischer dan, laten we zeggen, het slachten van een kip.

En vis is verdomd goed voor je: in 2008 verklaarde een artikel in the British Medical Journal dat "een mediterraan dieet bijdraagt aan een betere gezondheid." Meestal krijgen diëten niet zo'n steun vanuit de medische wereld, maar onderzoekers stelden vast dat als je eet als Zorba de Griek, je de kans op sterfte, kanker en hersenziekten met tien procent verkleint.

In Sardinië was dit dieet zo'n tweehonderd jaar geleden noodzaak. Nu is het een manier om af te vallen en je levensverwachting op te rekken. Janis Jibrin is auteur van The Pescetarian Plan en schrijft: "Eet vis en bescherm je hart, blijf slimmer en gelukkiger en – geen grap – heb een beter seksleven." Blijkbaar helpt het dieet ook tegen erectieproblemen.

"Het Westen is in strijd met ziekten als overgewicht en diabetes type 2. De voornaamste reden van deze ziekten, en dat geldt ook voor darmkanker en andere soorten kanker, is een ongezond dieet. Pescotarisme is niet alleen een manier om deze ziekten te voorkomen, het zorgt voor het tegenovergestelde effect," zegt ze.

Vissen werd altijd al gezien als een alternatief voor gemoderniseerde agricultuur. Het lopendebandwerk en de kiloknallers van onze vleesindustrie zijn schadelijk voor dieren, werknemers en consumenten. De constante zoektocht naar efficiëntie heeft gezorgd voor een uiterst winstgevend doch onsmakelijk systeem.

En het is ook een nachtmerrie voor ons milieu.

Satellietfoto's van weides met koeien zien eruit als oceanen vol stront, wat ze in feite ook zijn. Het afvalbeheer bezorgt de boeren koppijn, met uitwerpselen die doorsijpelen in het omliggende ecosysteem en de 'scheetwolken' aan methaangas die het milieu bedreigen.

Maar ook 'het laatste wilde voedsel' uit onze natuur kampt met problemen. Overbevissing heeft catastrofale gevolgen voor de wereldwijde vispopulatie, maar wij gaan ongestoord verder. De bedreigde – en heerlijke – blauwvintonijn sterft waarschijnlijk nog tijdens ons leven uit, maar is nog altijd onderdeel van een industrie die 205 miljoen euro per jaar oplevert. (Tip: ga eens naar een fancy sushirestaurant, bestel blauwvin Ōtoro en stel je voor dat je witte neushoorn eet.)

Progressieve viseters beseffen dat vissen kweken (aquacultuur) de toekomst is. Tegenwoordig wordt zo'n 50 procent van alle vis wereldwijd gekweekt op boerderijen. Het varieert van gigantische omheiningen in open water tot kleine plastic buizen in een schuur in Iowa, of soms zelfs duurzame ecosystemen. Aquacultuur is een opkomende en zeker geen perfecte industrie, maar gekweekte vis heeft een betere voerderconversie dan elk ander dier en is dé toekomstige bron voor eiwitten.

Terwijl ik op het strand sta, met in de ene hand een hamer en in de andere een dode vis, voel ik een innerlijke tweestrijd: vissen zijn levende wezens, maar niet zoals wij. Ze zijn anders dan andere dieren, maar niet heel anders. Ze lossen problemen op in ons voedselsysteem, maar creëren tegelijkertijd andere.

Wij mensen zijn dikker dan ooit en hebben een medicijn nodig tegen onze belabberde diëten en chronische ziektes. Vis kan helpen.