Deze exoplaneet heeft ringen die 200 keer zo groot zijn als die van Saturnus

Astronomen hebben een soort super-Saturnus ontdekt, een planeet met ringen die zo gigantisch zijn dat ze 95 procent van het licht van de nabijgelegen ster blokkeren. Het resultaat van een uitgebreid onderzoek naar planeet J1407b werd vandaag aangekondigd, en verschijnt in de aanstaande uitgave van The Astrophysical Journal.

"De wetenschappelijke gemeenschap theoretiseert al jaren over het idee dat planeten als Jupiter en Saturnus in een vroeg stadium van hun bestaan enorme ringen hebben gehad die tot het vormen van hun manen hebben geleid," zegt Eric Mamajek, co-auteur van het onderzoek, in een persverklaring. "Maar tot 2012, toen we dit object voor het eerst waarnamen, had nog nooit iemand zo'n ringensysteem gezien. Dit is de eerste blik op maanvorming buiten ons zonnestelsel op een schaal van miljoenen kilometers."

Mamajek en zijn collega's schatten dat J1407b tien tot veertig keer zo groot is als Jupiter, met ringen van ruim 200 keer meer massa dan de ringen van Saturnus. De planeet is zelfs zo groot dat sommige astronomen de mogelijkheid niet uitsluiten dat het eigenlijk een kleine ster is.

J1407b bevindt zich zo'n 42 lichtjaar van ons zonnestel. De enorme ringen zorgen voor een bijna voortdurende verduistering van de bijbehorende ster, die veel weg heeft van onze zon. Daardoor kon het onderzoeksteam een goed zicht krijgen op de spectaculaire ringen van de planeet. Het ringensysteem bestaat uit zo'n 30 gigantische substructuren met een diameter van zo'n 120 miljoen kilometer - 10.000 keer de diameter van de aarde, of 80% van de afstand aarde-zon.

Computermodel van de lichtcurve van de ster J1407 gebaseerd op SuperWASP data uit 2007.  Matthew Kenworthy/Vimeo.

Het team bracht het gigantische systeem in kaart met behulp van het SuperWASP-observatorium, twee robotcamerasystemen in La Palma en Zuid-Afrika, gespecialiseerd in het spotten van planeten buiten ons zonnestelsel. De onderzoekers richtten zich vooral op het in kaart brengen van J1407b's lichtkromme, een meting van de helderheid van de ster over een tijdsperiode, op het moment dat de planeet voor zijn ster langs bewoog. Daardoor konden ze de grootte, massa en de structuur van de ringen bepalen, en vonden ze overtuigend bewijs dat de ruimte tussen de ringen is ontstaan door de manen die zich in een baan om de planeet vormen en de materie in de omgeving opslokken.

"De details die we in de lichtkromme kunnen onderscheiden zijn ongelooflijk," zegt hoofdauteur Matthew Kenworthy van de Sterrewacht Leiden in de verklaring. "De verduistering duurde meerdere weken, maar je ziet sterke veranderingen in een tijdsschaal van tientallen minuten door de gecompliceerde structuur van de ringen."

"Als de ringen van Saturnus zo groot zouden zijn als die van J1407b, zouden ze 's nachts duidelijk zichtbaar zijn en zelfs vele malen helderder zijn dan de volle maan," voegt Kenworthy toe. Ik wil niet lullig doen over Saturnus, maar het is wel een beetje een lullig planeetje als je je dit gigantische extrasolaire spektakel voorstelt aan onze nachthemel. J1407b verdient zeker een plekje in de lijst exoplaneten die hun eigen fictieve reisadvertentie hebben. Nu alleen nog een naam verzinnen.