De discussie over gezond en ‘natuurlijk’ eten neemt extreme vormen aan

Afgelopen zaterdag verslikten een heleboel mensen zich in hun tosti van supermarktspeltbrood en biologische fabriekskaas nadat ze de volgende krantenkop lazen: Hoogleraar: Natuurlijk voedsel is ongezond.

Het ging om een interview in het Algemeen Dagblad met levensmiddelentechnoloog Tiny van Boekel. Hij zei daarin dat er niks mis is met fabriekseten en dat "de grootste bedreiging voor de voedselveiligheid tegenwoordig de kokende mens zelf is". De meeste mensen klooien volgens van Boekel maar wat aan in hun keuken, met sterfgevallen aan salmonella of andere gevaarlijke bacteriën tot gevolg.

Tiny van Boekel had het AD om een rectificatie van de kop moeten vragen, vanwege het hem in de mond leggen van woorden. Nergens zegt hij dat natuurlijk voedsel ongezond is, hij zegt juist het omgekeerde: dat er niets mis is met bewerkt voedsel. Hij vertelt niets over hoe we wel of niet moeten eten, in tegenstelling tot gezondheidsgoeroes als Kris Verburgh of Rens Kroes ('vermijd brood, suiker en zout', ingrediënten waar veel Nederlanders op leven). Omdat ik een keuze heb koop ik liever een pakje boter dan margarine, en brood bij de bakker in plaats van bij de supermarkt – maar soms kies ik met mijn volle verstand voor een knakworst uit blik, want ik vind het niet alleen een vernuftige manier van restverwerking van vlees, maar ook lekker en ik leef nog steeds.

Volgens mij is het enige wat Van Boekel wilde zeggen: doe niet zo hysterisch over eten. Maar ironisch genoeg bereikte hij precies het tegenovergestelde – de voedselfundamentalisten lieten zich al snel van een extreme kant zien: direct na verschijning van het interview ontstond er niet alleen discussie op Facebook, ook op het genuanceerde eetplatform Foodlog ging het los; het leverde de Wageningen-hoogleraar zelfs een doodswens op van een geëmotioneerde chef.

Volgens de tegenstanders van Van Boekel zou zijn boodschap slechte propaganda van de levensmiddelenindustrie zijn, ingefluisterd door partijen als Unilever en Monsanto, die het met de populariteit van oerdiëten te heet onder de voeten zou krijgen. Een journalist van Follow the Money beweerde dat het te maken zou hebben met het feit dat mensen, maar vooral vrouwen, behoefte hebben aan mythes. "Door hun [vrouwen] klassieke rol van voedselverzamelaar en bereider, zijn ze zeer gevoelig voor allerlei praatjes over biologisch en onbewerkt voedsel."

Van Boekel schreef maandag in een reactie op Foodlog dat hij niet zo blij was met de kop die het AD had gekozen. Dat is ook jammer, want daardoor verzandde de discussie voornamelijk in een welles-nietes over E-nummers en ging iedereen voorbij aan het punt dat hij maakte. Namelijk dat E-nummers in principe veilig zijn, dat veel mensen bewerkt voedsel verwarren met 'natuurlijk' ("kaas groeit niet aan een boom"), dat producenten zorgen voor inflatie van termen als 'vers' en 'ambachtelijk' door ze overal maar op te plakken, en dat eters hierdoor totaal vervreemd zijn geraakt van wat ze eten. Niets wat we nog niet wisten.

Van Boekel zei ook dat schoolkinderen rondgeleid zouden moeten worden in slachterijen, en dat fabrieken hun deuren moeten opengooien. In programma's als Keuringsdienst van Waarde mag vaak niet gefilmd worden en dat vinden consumenten verdacht; maar vaak gaat dat meer om de technische geheimen die ze niet willen prijsgeven, dan om de smerige zaakjes die er aan de hand zouden zijn. Maar het wantrouwen jegens 'de industrie' zit inmiddels heel diep, blijkt nu ook weer.

Zogenaamd natuurlijk eten lijkt voor een deel van de culinaire elite een soort religie te zijn geworden, en dat geloof lijkt nu te radicaliseren. Ook al vormen de aanhangers maar een klein percentage van alle eters, ze zijn dominant in online discussies en spelen vooral in op angst voor alles wat met techniek en grote fabrieken te maken heeft.

Ik wil zo nu en dan, of het nou komt door tijdgebrek, luiheid of smaakbehoefte, graag gemakseten in de vorm van blikjes of voorverpakte 'troep'. Anderen hebben misschien helemaal geen keus; er zijn een heleboel mensen die zich niet druk kunnen maken over wat volgens wetenschappers en healthbloggers het gezondste eten is, zij hebben conservenblikken nodig om iedere dag eten op tafel te kunnen zetten. Voor de meeste mensen, schrijft ook een reageerder, "is eten noodzakelijk kwaad".

De paleo-jehova's scheppen op over bottenbouillons die twaalf uur hebben staan trekken zonder één blokje maggi, of over shotjes geconcentreerd gras uit slowjuicers. Ze bloggen over zoete aardappel-kokostaartjes zonder geraffineerde suiker, terwijl ik naar de appie ga voor een saucijzenbroodje van de Vegetarische Slager, of naar de Chinees voor groentenoedels. Lekker, en allebei uit de fabriek. 's Avonds kook ik wat met echte ingrediënten, zoals broccoli of spruitjes, die door veredeling zo intensief zijn bewerkt dat ze eetbaar zijn geworden.

De discussie bevestigt alleen maar de onwetendheid over natuurlijk eten, en het feit dat eten een hype is voor een kleine groep. Waarschijnlijk had het AD wel zin wat olie op het vuur te gooien. Jammer dat de goeie aanbevelingen die Van Boekel doet hierdoor zijn overschreeuwd: namelijk dat de industrie transparanter moet zijn, dat kleurstofgebruik zou afnemen als eters geen gele vla en rode jam meer willen, dat het in het geval van bijvoorbeeld tomaten beter is om ze gepureerd uit blik te eten dan vers en dat we misschien sowieso wat minder moeten eten – met al onze idealen.

Like MUNCHIES Nederland voor een dagelijks banket aan prachtverhalen.