Hoe je het best ruzie kunt maken met een narcist

Of het nou je partner, een van je gezinsleden, een vriend, een buur of een collega is, of gewoon een wildvreemde die je op straat tegenkomt – narcisten zijn overal. Er zijn dus ook een hoop gelegenheden waarbij je in een felle discussie kunt belanden met een narcist. En aangezien narcisten nu eenmaal nét wat vaker hardnekkig overtuigd zijn van hun eigen gelijk dan de gemiddelde persoon, kan het best een opgave zijn om dat tot een goed einde te brengen.

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je het niet kan proberen. Hier zijn een aantal tips die je kunt gebruiken.

De kenmerken van een narcistische persoonlijkheidsstoornis zijn onder meer arrogantie, het gevoel dat je overal recht op hebt, een gebrek aan empathie, behoefte aan waardering en bewondering, gevoeligheid voor kritiek, een idee van grootsheid, een slecht zelfinzicht en moeite om emoties onder controle te houden, vooral wanneer je gefrustreerd of teleurgesteld bent.

Soms kunnen narcisten ook in een chronische staat van slachtofferschap verkeren, of nors, wrokkig, kleinzielig, tegendraads of gekrenkt zijn. Er zijn verschillende gradaties, van mild en lichtelijk irritant tot de wat kwaadaardige en zelfs gevaarlijke variant. In wezen zijn narcisten onzeker, en maken ze ruzie op een manier die hun kwetsbare ego’s moet beschermen.

Vooropgesteld is er niks mis met ruziemaken: als je het goed uitvoert is het net zo waardevol als een respectvol gesprek, en een gelegenheid waarbij je het weliswaar met elkaar oneens bent en je eigen standpunt of gevoel verkondigt, maar wel het doel hebt om samen tot een oplossing of op z’n minst een compromis te komen. Normaal gesproken althans. Want met een narcist gaat dat niet gebeuren.

Een belangrijke reden daarvoor is het feit dat narcisten zich vaak schuldig maken aan ‘gaslighting’, een vorm van psychologische manipulatie waarbij ze andere mensen aan hun eigen gezonde verstand laten twijfelen. Ze zeggen dan dingen als: “Dat is nooit gebeurd hoor, hoezo?” of “Maak hier nou niet zoiets groots van” of “Je hebt het recht helemaal niet om je zo te voelen”. Gaslighting veroorzaakt verwarring, en leidt je af van waar de discussie oorspronkelijk over ging.

Een normale, gezonde ruzie wordt idealiter beëindigd doordat iemand de verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar rol in de situatie. Narcisten kunnen dat over het algemeen niet. Ze zijn geneigd om de verantwoordelijkheid op anderen af te schuiven: als ze jou de schuld niet geven, dan wel iemand anders.

Narcisten kunnen geobsedeerd zijn door succes, wat zich kan uiten in wraakzucht, bedrog, manipulatie en een plezierig gevoel wanneer de ander verliest. Ze kunnen ook iets doen dat ook wel een ‘word salad’ wordt genoemd: allemaal losstaande dingen tegen je zeggen of met elkaar in verband brengen met als enige doel om verwarring te zaaien.

Als het verloop van de discussie ze niet bevalt, kunnen ze makkelijk gewoon een muur optrekken en vervolgens dagen of weken niks van zich laten horen (of een variatie hierop, zoals heel indirect via je communiceren via anderen of hooguit digitaal).

Wees selectief in welke confrontatie je überhaupt aangaat
De meeste ruzies met narcisten zijn pure tijdverspilling, omdat je ze toch niet van gedachten kunt laten veranderen. Als de reden eigenlijk niet zo belangrijk is, kun je er misschien beter niet eens aan beginnen. Weet in ieder geval waarom je het doet. Als het vanwege het welzijn van je kinderen is, of uit professionele of financiële overwegingen, dan is het begrijpelijk dat je het probeert. Maar ga niet om ieder wissewasje met een narcist in discussie.

Blijf kalm en verhef je stem niet
Als de narcist in kwestie boos wordt en gaat schreeuwen, ga daar dan niet in mee en probeer kalm te blijven. Doe je dat wel, dan zouden ze op een gegeven moment kunnen stoppen en op een rustige toon zeggen: “Hey, doe even rustig, waarom schreeuw je zo?” Waarna jij gedesoriënteerd raakt, in het defensief terechtkomt en in de verleiding komt om ruzie te gaan maken over wie begon met schreeuwen.

Zeg geen dingen waar ze toch niet naar luisteren
Je standpunt toelichten of verdedigen heeft tijdens een ruzie met een narcist geen enkele zin. Ze luisteren namelijk niet, en willen gewoon hun punt maken en passen de werkelijkheid daarop aan. En als jouw uitleg daarvoor aan de kant moeten schuiven, dan doen ze dat.

Het voelt vaak alsof narcisten het persoonlijk op je gemunt hebben, maar ze maken meestal met iedereen even makkelijk ruzie. Weet wat jouw doel is als je de confrontatie opzoekt – want sommige doelen zijn onmogelijk. Je overtuigt ze er niet zomaar van om het met je eens te zijn, om verantwoordelijkheid te nemen of om ze überhaupt iets te laten doen. Als je beseft dat ze alleen gewoon de discussie willen winnen, en het ze niet boeit wat anderen te zeggen hebben, kan het slim zijn om een beetje afstand te nemen – zo voorkom je dat het gesprek uitmondt in een pijnlijke en zinloze scheldkanonnade die je alleen maar gefrustreerd achterlaat.

Laat je eigen realiteit niet los
Gaslighting werkt alleen als je twijfelt aan je eigen realiteit. Houd het stevig vast en twijfel niet aan jezelf. Als ze zeggen dat je “te gevoelig bent” of iets “niet is gebeurd”, probeer ze dan niet meteen te corrigeren. Besef wat diegene probeert te doen, lach er een beetje om vanbinnen en voorkom dat je wordt meegezogen in hun manipulatieve trucjes.

Blijf op het oorspronkelijke onderwerp terugkomen
Afleidingen en word salads zijn manieren voor narcisten om het oorspronkelijke discussiepunt te vermijden. Bij dat eerste beginnen ze tijdens de ruzie over iets anders, dat eigenlijk amper nog relevant is, maar waarmee ze wel ineens jóu de schuld kunnen geven in plaats van zichzelf. (“Hoezo ben jij nou weer boos dat ik te laat ben – vooral als je bedenkt dat jij altijd heel lang uitslaapt in het weekend en daardoor alles vertraagt; de laatste tijd zijn we constant te laat geweest omdat jij zo nodig uit moest slapen.”) En verandert een discussie over het gedrag van de narcist binnen een handomdraai in een verwijt over jouw slaapgewoontes.

Word salads zijn nog verwarrender. In feite kotsen ze dan een onsamenhangende woordenbrij over je uit: “Ik ben misschien wat later, maar tijd is geen geld, tijd met mij is geld, en ik verdien geld wanneer ik bij belangrijke dingen aanwezig ben. En ik doe belangrijke dingen, belangrijke dingen die levens veranderen. Ik verdien er geld aan en verander er levens mee. Dus als je het zo bekijkt, gaat het er niet om dat ik te laat ben, maar dat ik doe waar ik voor betaald word.” Je hebt geen idee meer waar het over gaat, en de hele discussie is verzand geraakt.

Knik gewoon vriendelijk na zo’n word salad. En probeer goed te onthouden waar het jullie eigenlijk om te doen was, en kom daarop terug. Zeker als het gaat om iets dat belangrijk voor je is. De narcist wordt daar waarschijnlijk niet blij van, maar je maakt zo wel duidelijk dat je niet zomaar in die verwarrende trucjes trapt.

Haal geen oude koeien uit de sloot (ook als zij dat wel doen)
Narcisten zijn er een meester in om oud wrok opnieuw tot leven te wekken, en halen maar wat graag dingen terug die je jaren geleden terug hebt gedaan of gezegd. Dingen die ze destijds pijnlijk vonden, en ze nu tegen je gebruiken. Als ze dat doen is het verleidelijk om ook zelf in het verleden te grasduinen, maar doe dat vooral niet – dan ga je namelijk mee in hun verwarrende en totaal irrelevante narratief. Ga terug naar het onderwerp of kap het af.

Als jullie toch wat om de kern heen blijven draaien, probeer dan een beetje in te schikken: “Ja, dat heb ik inderdaad gezegd, en ik weet dat het toen lastig was… en ik zou graag willen dat we nu dit oplossen, zodat we vooruit kunnen blijven gaan.”

Het is oké om even een stapje terug te doen (maar loop niet boos weg)
Als de situatie uit de klauwen loopt en er geschreeuwd wordt, valse beschuldigingen worden gedaan, en er sprake is van gaslighting of word salads, dan mag je best even jezelf terugtrekken. Doe het wel rustig, sla geen deuren dicht. Zeg gewoon dat je het voor geen van beiden helemaal productief vindt om nu verder te bakkeleien, en je even wat ruimte nodig hebt. Zo kun je het wat deëscaleren en voorkom je dat je vast komt te zitten in een vermoeiende loop. Als je het gesprek later wilt vervolgen, kun je dat het best doen wanneer je weer even opgeladen bent en wat veerkracht hebt opgebouwd. Maar besef wel dat het allemaal weer precies hetzelfde kan gaan.

Word gewoon een saai persoon en maak geen ruzie met ze
Narcisten houden van ruzie maken. Ze zullen je porren, uitlokken en provoceren. Als je niet hapt vinden ze dat frustrerend, omdat hun behoefte niet bevredigd wordt. Na een tijdje zullen ze boos worden, dan verveeld raken en uiteindelijk laten ze het los (in ieder geval met jou). Dan zoeken ze een nieuw slachtoffer om mee te bekvechten.

Zorg wel voor een zachte landing
Als je er een punt achter wilt zetten, kun je je het best geleidelijk aan terugtrekken. Hard en duidelijk zeggen dat je ergens “niet meer over in discussie wilt gaan” zorgt er alleen maar voor dat ze nog meer tegenover je komen te staan, en ze weer op het onderwerp terug gaan komen. Probeer de bovenstaande tips uit en laat het dan gewoon gaan. Zeg hooguit dat je er niets anders over te zeggen hebt en hou er dan mee op. Het voelt misschien niet als een oplossing, maar het is in ieder geval een einde.

Dr. Ramani Durvasula is een gecertificeerd klinisch psycholoog, docent psychologie en de auteur van ”Don't You Know Who I Am?": How to Stay Sane in an Era of Narcissism, Entitlement, and Incivility en Should I Stay or Should I Go: Surviving A Relationship with a Narcissist.