De rijken en hun robots gaan de helft van ‘s werelds banen laten verdwijnen

Twee ongelofelijk belangrijke statistieken over de toekomst van werk zoals we dat nu kennen kwamen onlangs in het nieuws:

• 85 mensen bezitten evenveel geld als de armste helft van de wereldbevolking.
• 47 procent van bestaande banen ter wereld kunnen in de komende twee decennia geautomatiseerd worden.

Gecombineerd voorspellen die statistieken een grillige dystopie. Als er meer en meer geautomatiseerde machines (robots, als je wilt) op de arbeidsmarkt worden geïntroduceerd, zullen meer en meer banen verdwijnen, en meer en meer inkomens steeds hoger op de zakelijke ladder terechtkomen. Ongelijkheid neemt hierdoor toe, aangezien banen steeds schaarser zullen worden – er zijn immers maar een beperkt banen in de servicesector te vinden om de verdwijnende banen in de productie op te vangen – en de laatste golf van automatisering zal niet alleen fabrieksarbeiders maar ook accountants, telemarketeers en makelaars gijzelen.

Dat is althans de strekking van een onderzoek uit 2013, dat deze week op de voorpagina van The Economist wordt belicht. Het onderzoek probeerde een schatting te maken van het aantal banen dat inmiddels door automatisering zou kunnen worden overgenomen. Het getal bleek immens. Creatieve banen en ‘skilled jobs’ bleken het veiligst – denk bijvoorbeeld aan pastoors, redacteuren en tandartsen – maar andere, meer routinematige taken liepen volgens de studie het gevaar binnenkort door machines te worden verricht. Machinisten, typisten, zelfs banen in de retail – de verwachting is dat ze na verloop van tijd zullen verdwijnen.

En, zoals dat historisch altijd het geval is geweest, zullen ‘de kapitalisten’ daarvan de vruchten plukken.

The Economist legt uit:

De welvaart die het resultaat is van de digitale revolutie gaat grotendeels naar de eigenaren van kapitaal en hoogst-bekwame medewerkers. In de laatste drie decennia is het aandeel van arbeid globaal geslonken van 64% tot 59%. Het aandeel van inkomen van de rijkste 1% in Amerika is van 9% in de jaren 70 gestegen tot 22% nu. Ondertussen is de werkloosheid in veel Westerse landen alarmerend hoog, en niet slechts door cyclische redenen. In 2000 had 65% van de beroepsbevolking van Amerika werk. Sindsdien is dat percentage geslonken, tijdens goede en slechte jaren, tot het huidige niveau van 59%.

En die trends zijn niet alleen in de VS zichtbaar. Die tweede statistiek die ik hierboven noem komt uit een rapport van Oxfam Novib dat deze week verscheen genaamd Working for the Few. Het werd tegelijkertijd met de start van het World Economic Forum in Davos gepubliceerd, in een poging de bezoekende miljardairs zich bewust te maken van het gewicht van hun rijkdom. Het rapport wijst dat “de rijkste 85 personen ter wereld een gecombineerde rijkdom van £1 biljoenbezitten, evenveel als de armste 3,5 miljard van de wereldbevolking. Ja, dat lees je goed: de rijkste 85 mensen op deze aarde hebben een gecombineerd vermogen van €1.2 biljoen, evenveel geld als 3,5 miljard minder fortuinlijke zielen bij elkaar.

 En dit cijfer gaat nog veel verder als je voorbij de turborijken kijkt. “Het vermogen van de rijkste 1% wordt geschat op $110 biljoen, evenveel als 65% van de arme helft van de wereldbevolking bezit.” En die rijken en hun bedrijven bouwen nu robots waardoor ze een nog groter gedeelte van dat kapitaal vast kunnen houden.

Zoals de Economist aangeeft, is er altijd een verstorende cyclus als nieuwe technologie oude vervangt, en oude banen vervangt met nieuwe. Maar deze keer is de cyclus eenzijdig – tot dusver worden er een stuk minder nieuwe banen gecreeerd in de informatie-economie dan in de oude productie-economie: vorig jaar waren Google, Apple, Amazon en Facebook samen meer dan een biljoen dollar waard, maar hadden maar 150,000 mensen in dienst.

Dit alles wijst op een ongemakkelijk vooruitzicht: in onze globaliserende, technologisch geavanceerd en ongelijke wereld, lopen we het risico om cyber-knechten te worden van de robot-bezittende superrijken. Oxfam voorspelt aankomende klassestrijd en sociale conflicten, en de reden daarvoor is niet moeilijk te zien – om de toekomstige 99 procent te verzekeren van een plekje in de gemechaniseerde wereld, zullen we moeten strijden voor beleidsveranderingen. Radicale welvaartsdistributie wordt waarschijnlijk nodig, misschien zelfs een minimuminkomen; maatregelen die niet erg populair zullen zijn bij de economische titanen die gewend zijn om enorme financiële beloningen te krijgen.

We hebben al de landbouw-, energie- en consumententechnolgie die nodig is om de manier waarop inkomen verdeeld wordt eerlijker te maken. Maar ondertussen staan de rijken en hun robots op het punt om ’s werelds banen over te nemen, dus wat we nodig hebben is vooral sociale innovatie in plaats van technologische vooruitgang.