Onze hersenen zijn niet gebouwd om klimaatverandering te zien als bedreiging

Onze hersenen zijn onbeschrijflijk complex. Ons meest fascinerende orgaan zorgt tegelijkertijd voor onze motoriek, maar ook voor onze logica en abstracte gedachten. Ons brein heeft ons alles gegeven in de wereld, elke cognitieve voorsprong op de rest van de wereld. Er is maar een ding dat mist: ons vermogen om de levensbedreigende situaties te verwerken die zich afspelen op een langere termijn. Op korte termijn heeft ons brein bijna miraculeuze overlevingsinstincten maar zodra we ons moeten richten op grotere problemen ontstaat er een soort kortsluiting.

De mens is historisch gezien dramatisch slecht geweest in het begrijpen van grote dreigende gevaren voor hun eigen maatschappij.

"Ons brein werkt in het heden," zegt Harvard professor Daniel Gilbert. "Daarom kunnen we een bal die recht op ons afvliegt in een milliseconde ontwijken." Ons brein is geprogrammeerd om te reageren op harde, zekere informatie. Bedreigingen die zich over generaties mensen uitvouwen triggeren ons instinct niet. "Veel milieuwetenschappers zeggen dat de klimaatverandering te snel gaat," zegt hij. "Nee, het gebeurt te langzaam. Het gebeurt lang niet snel genoeg om onze aandacht te krijgen."

Het is een vreemde kronkel in de psychologie van de mens; het heeft ervoor gezorgd dat we andere soorten op de wereld te slim af konden zijn - we zijn slimmer en vindingrijker - maar het kan ook betekenen dat die soorten langer leven dan wij. Er zijn meerdere sluimerende, levensbedreigende situaties die nu op ons bord worden geschoven: klimaatverandering, maar vergeet ook niet de massa-extinctie en de verzuring van de oceaan. Al deze gevaren zullen decennia nodig hebben voordat ze groot genoeg zijn om onze beschaving direct te bedreigen.

Ik heb altijd sceptisch gekeken naar de epiloog van de bestseller van Jared Diamond: Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed. Welke beschaving, bestaand uit mensen die in staat zijn tot abstract denken en met volledig ontwikkelde hersenen kiest er nou bewust voor om te falen? "Al het geplunder, het vechten en de decadentie was lachen, maar nu hebben we wel genoeg van succes" - het Romeinse Rijk.

Het boek van Diamond uit 2005, gepubliceerd voor de golf van erkenning voor klimaatverandering die ontstond na An Inconvenient Truth, vertelt over de vele manieren waarmee beschavingen zichzelf kapot maken. Dit gebeurt voornamelijk door wandaden tegen het milieu zoals ontbossing, overbevissing en de verzuring van landbouwgrond maar wordt ook veroorzaakt door onhoudbare, sociale praktijken als slavernij, het verpesten van handelsrelaties en het in stand houden van te hoge belastingen.

Van de beschavingen die hij onderzocht kan je zeggen dat ze een keuze hadden. Een keuze om zaken, achteraf gezien, anders aan te pakken. Zo onderzocht hij Paaseiland, waarvan de beschaving verdween door het kapot maken van het milieu dat gebruikt werd voor voedsel en de scheepsbouw. Nu we weten hoe ons brein werkt is het niet te zeggen of zelfs met de informatie over de dreiging de bevolking de problemen aan zou hebben gepakt. De voedselvoorraden verdwenen, er waren steeds minder bomen voor onderdak en schepen en de landbouwgrond verdween. Ondanks dat alles waren de bewoners cognitief niet in staat hun leefgebied te behouden voor hun kleinkinderen.

Het lijkt pervers, maar die grijze massa in ons hoofd is erop ingesteld om met problemen en het hier en het nu om te gaan, en faalt met het zicht op onzekere problemen in de toekomst.

De Guardian rapporteert dat psychologen, neurologen en sociale wetenschappers allemaal hebben aangetoond dat ons brein reageert op onmiddellijke, of 'betrouwbare' inputs. De langzame stijging van de temperatuur in combinatie met een aantal moeilijk voorspelbare gevolgen is daarom wel het laatste waar we goed op kunnen reageren. Het vaak geciteerde "Marshmallow onderzoek," waarin kinderen worden getest op hun bereidheid om iets op te offeren in het heden om vervolgens een grotere beloning (meer marshmallows) te krijgen, is een bewijs van het genoemde gedrag. Alleen als de kinderen zeker wisten dat de beloning echt was waren ze bereid te wachten. Kinderen die daar niet van overtuigd waren gaven over het algemeen geen fuck.

We zijn allemaal een soort kinderen in het zicht op deze decennialange bedreigingen. We kiezen voor de directe bevrediging - olie, kolen, hout, plastic - met het oog op de zaken die wij zien als onbetrouwbaar. We zijn inhalige, kleine stukjes ongeduld.

Zelfs Al Gore wijst naar de neurowetenschap om opheldering te krijgen. Het wetenschappelijke blad Nature, legt de speech van Gore uit: "Evolutie heeft ons geleerd om snel te reageren op gevaar. Maar als mensen geconfronteerd worden met 'een abstracte bedreiging op onze beschaving' doen we het minder goed. Met behulp van functionele MRI resultaten is te zien dat het contact tussen de amygdala en de neocortex uit eenrichtingverkeer bestaat. Dat betekent dat een emotie ervoor kan zorgen dat we gaan nadenken, maar dat rationele informatie niet voor een emotie zorgt."

De wetenschap zelf is zo betrouwbaar als kan zijn. Een overweldigende 97 procent van de wetenschappers is ervan overtuigd dat de mens verantwoordelijk is voor klimaatverandering. Hoewel er verschillende ideeën zijn over de gevolgen van ons gedrag zijn de meeste van hen ervan overtuigd dat miljarden mensen, en zeker de armen, zullen lijden als gevolg.

Dat is allemaal nog niet zeker. Wat wel zeker is, is het verschil tussen de klimaatcrisis die uiteindelijk volledige kustplaatsen en steden in dorre gebieden zal verwoesten en de nucleaire crisis die mogelijk volledige steden en militaire basissen plat kan leggen.

"Waarom," schrijft wetenschapsjournalist George Marshall, "zorgt de een voor stress en hartklopping terwijl de andere een wijdverspreide onverschilligheid teweeg brengt?" Marshall is auteur van Don't Even Think About It: Why Our Brains Are Wired to Ignore Climate Change en probeert uit te leggen waarom, zelfs al weten we dat het klimaat verandert, we het niet zien als een bedreiging. Het antwoord ligt in de psychologie.

"Ons gevoel voor competitie vroeger en nu heeft ons alert gemaakt voor gevaren van een vijand," schreef hij vorig jaar. "Kinderen van drie kunnen al onderscheid maken tussen een ongeluk of een moedwillige aanval. Daarom is klimaatverandering zo lastig aan te pakken: het is een perfecte en ondetecteerbare misdaad waaraan iedereen meewerkt zonder motief."

Het gebrek aan een schuldige maakt het allemaal dus nog moeilijker.

Zelfs als je op de verdwijnende kust van Bangladesh leeft, of in de bossen op de Australische Outback maakt je brein niet de connectie dat klimaatverandering je gaat vermoorden. Dat kan een storm doen, of een brand of droogte. De symptomen van de opwarming van de aarde kunnen je bedreigen maar klimaatverandering zelf blijft onpersoonlijk en abstract.

Daarnaast zoeken we altijd naar bevestiging van onze gedachtes. Dit zorgt ervoor dat mensen met een politieke ideologie zichzelf voor de gek blijven houden. Conservatieven blijven de meest vergankelijke argumenten opzoeken om klimaatverandering de ontkennen. We doen dit echt allemaal op verschillende vlakken. Er is dus een cognitieve reden waarom je oom niet gelooft in klimaatverandering, ondanks de zeeën aan bewijs.

Hoe dichten we dit gat? Hoe zorgen we ervoor dat ons brein zich bezig wil houden met deze langzame apocalyps? De wetenschap houdt zich druk bezig met dit probleem. Er zijn ontelbaar veel onderzoeken geweest naar de beste manier om mensen in te lichten, naar het effect van angst als motivator, of juist een optimistische "bedrijfsvriendelijke" vorm van informatieverspreiding. Er is nog geen eenduidig antwoord gevonden.

Het is om moedeloos van te worden. Er is pessimistisch en erger bericht gegeven over klimaat problemen. Toch bevestigt Marshall dat het bevechten van de problemen van iedereen een persoonlijk offer vraagt terwijl er geen duidelijke beloning tegenover staat "de cognitieve psycholoog Daniel Kahneman, die een Nobelprijs kreeg voor zijn onderzoek naar ons irrationele gedrag ten opzichte van dit soort kwestie zei met een diepe zucht toen ik hem vroeg naar onze kansen: 'Sorry, ik ben verschrikkelijk pessimistisch. Ik zie geen enkel pad richting succes.'"

Misschien is dat wel de reden dat de zo van apocalyptische verhalen houden op dit moment: misschien haalt het onze gedachten van de ware dreiging. Combineer onze neurologische problemen met de politieke aanpak en je bent bijna te wanhopen.

Ezra Klein schreef vorig jaar dat: "Als je een wapen uit zou moeten vinden om het Amerikaanse politieke systeem plat te leggen, je klimaatverandering zou moeten bedenken. Dan zou je gewoon kunnen afwachten en de wereld ten onder zien gaan."

Dat zou op z'n minst wat zorgen van onze schouders halen…

Mensen zijn in staat om problemen voor de lange termijn aan te pakken - kijk maar naar de Australische aanpak van zijn droogtes - maar misschien gebeurt het pas als we het probleem onverbiddelijk zien als bedreiging. Totdat we dat omslagpunt bereiken, wanneer weten we niet, gebeurt er niks. We kijken rechtstreeks naar door klimaatverandering veroorzaakte orkanen, overstromingen en droogtes en doen niks. Het is dus dwaas om te denken dat we bij de volgende crisis veranderen. Misschien hebben we al, zoals Diamond zegt, gekozen voor onze ondergang. En als dat zo is, is het allemaal de schuld van ons eigen brein.