FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

De treurige verhalen uit het enige forensische lab voor dierenmishandeling

Deel VI: Monique Verkerk en Frank van de Goot runnen het enige forensische lab in Nederland waar mishandelde dieren worden onderzocht.

In onze serie CSI: Nederland gaat archeoloog Laura van der Haar op bezoek bij verschillende forensisch specialisten.

In Nederland kun je bijna ongestraft je hond doodschoppen. Als je er al een taakstraf voor krijgt, dan is dat haast revolutionair. Er komt steeds meer bewijs voor het verband tussen dierenmishandeling en (huiselijk) geweld en misbruik, maar de mate van vervolging voor het mishandelen van een dier is nog een lachertje.

Advertentie

Monique Verkerk is dierenarts en forensisch dieronderzoeker. In die laatste hoedanigheid assisteert ze de politie en het team forensische opsporing bij het verzamelen van bewijs bij dierenmishandeling. Omdat er te weinig onderzoek op mishandelde dieren verricht werd, is ze dat zelf maar gaan doen, in haar eigen tijd. Donderdag 17 november is ze te gast bij de Staten Generaal om te praten over hoe dit beter kan.

Ik zoek Monique Verkerk op bij de dierenambulance in Alkmaar, waar haar snijtafel en vriezers staan. Als ik haar de hand wil schudden springt er een olijk langharig hondje tegen me op.

"Oh sorry dit is Bubbles, mijn lijkenhond."

"Je watvoorhond?" Dat heb ik vast verkeerd verstaan.

"Mijn lijkenhond." Ze zegt het echt. "Die heb ik trouwens zelf op de wereld gezet."

Terwijl ze me voorgaat naar de bovenverdieping vertelt ze dat er op een dag een Tsjechische moeder met haar dochter in de dierenkliniek stond. "Ze is zwanger," zeiden ze, en lieten een hondje van nog geen twee kilo zien: gedekt door een grote poedel. Of dat goed ging? Nee dat gaat absoluut niet goed, liet Monique hen direct weten. Diezelfde middag nog heeft ze alle puppy's er met een keizersnee uit gehaald, gezond en wel. En toen bleek dat de dames hun plots uitgebreide hondenfamilie niet terug wilden. Wat te doen?

"Toen heb ik het nest maar naar een pleeggezin gebracht." Elke dag nam Monique de honden mee naar haar werk, tot de puppy's oud genoeg waren om herplaatst te worden. Behalve de lelijkste, met haar uitstekende onderkaak. Bubbles. "Dat van die lijkenhond leg ik zo wel uit, wil je koffie?"

Advertentie

Samen met forensisch patholoog Frank van de Goot bestiert Monique Verkerk de Stichting Forensisch Dieronderzoek, het enige bedrijf in Nederland dat forensisch onderzoek naar dierenmishandeling uitvoert. Een dringend gat in de markt, vanwege de schokkende hoeveelheid zaken waarbij sprake is van gruwelijke dierenmishandeling.

"Het darmstelsel van een paard eruit halen, dat lukt haast niet in je eentje."

Het merendeel van de gewonde of dode dieren krijgen ze doorgespeeld van de dierenpolitie. Een berg spreeuwen, tientallen dode ganzen, verbrande konijnen, levende katten in Albert Heijn-tassen, in elkaar getrapte paarden, opgehangen honden, neergeschoten honden, onthoofde honden, gekookte honden – zomaar een greep voorbeelden van de laatste tijd. Soms heeft ze weleens een week geen forensische zaak, maar meerdere zaken op een dag komt ook voor. Steeds vaker eigenlijk. Je kunt bijna geen dier bedenken of het heeft wel eens bij Monique Verkerk op de snijtafel gelegen.

Die snijtafel is ongeveer zo groot als een reusachtige hond en loopt naadloos over in twee grote aluminium spoelbakken. Voor secties op dieren groter dan een enorme hond wijkt ze uit naar Deventer, waar een ruimere operatietafel beschikbaar is, met bijbehorende katrollen. Bovendien krijgt ze daar hulp bij het blootleggen van de ingewanden; bij een hond draait ze daar haar hand niet meer voor om, maar met een paard ben je een behoorlijke poos bezig. "Het darmstelsel van een paard eruit halen, dat lukt haast niet in je eentje."

Advertentie

Voorheen ging een onthoofde hond bijvoorbeeld direct naar destructie, maar sinds de oprichting van de Stichting Forensisch Dieronderzoek belandt hij bij Monique Verkerk en Frank van de Goot op tafel. Zodra het een politiezaak is – wat de Officier van Justitie bepaalt – weet het korps hen feilloos te vinden.

"Wanneer je kat bijvoorbeeld dood in de tuin van de buren ligt en je wilt weten wat er aan de hand is, kun je natuurlijk ook bij ons komen, maar dat is geen politiezaak. Wanneer er een onthoofde hond in een greppel ligt meestal wel."

Onthoofde honden zijn helaas geen incident, maar waarschijnlijk een uitwas van de vechthondenscene. In Nederland is daar nog niet zo veel over bekend, want de honden worden ver buiten het zicht gehouden. Vaak heeft de eigenaar zelf beschikking over antibiotica en wondverzorging, zodat die dieren zich nooit in de bewoonde wereld van dierenartsen hoeven te vertonen met hun gehavende lijven. Wanneer zo'n hond een gevecht verliest, is hij vaak in één klap waardeloos. Het beest wordt dan afgemaakt waarna zijn kop en poten worden afgezaagd om hem onherkenbaar te maken. Zak erom en in de plomp.

"Mensen die kinderen misbruiken, oefenen meestal eerst op dieren."

Laatst hadden ze er weer één, uit Drachten. Daar lagen twee vuilniszakken in de sloot en in één daarvan zat het lijf van een grote vechthond, in verre staat van ontbinding. Daar heeft ze nog sectie op verricht, maar het lijf was al zo verrot dat er weinig meer over te zeggen viel. In die tweede zak hoopte ze iets meer informatie over de hond aan te treffen, maar daar bleek een verbrand konijn in te zitten.

Advertentie

Wie doet zoiets?

"Geen idee," zegt Verkerk, "dat hebben we helaas niet kunnen achterhalen."

Ik vraag hoe het in zijn werk gaat, het onderzoek op bijvoorbeeld die hond. "Eerst komt de zak op tafel en maken we foto's van die zak. Dan halen we de hond eruit en fotograferen we de zak apart en de hond apart en vervolgens wordt de hond zelf in alle mogelijke posities gefotografeerd."

Pas daarna wordt de hond opengemaakt en gaat alles eruit, laagje voor laagje. Ook de ingewanden gaan stuk voor stuk op de foto, in het geval van een dier mét hoofd ook de hersenen – om een eventuele hersentumor uit te sluiten, een aandoening waarmee graag geschermd wordt door agressieve hondenbezitters: ik moest hem wel schoppen, dat beest heeft een hersentumor en viel me ineens aan.

"Daarna stoppen we alle organen er weer in en gaat de hond in de vriezer, die laat ik je zo wel even zien."

Zoals Gandhi ooit zei: de beschaving van een land kan worden afgemeten aan de wijze waarop het met dieren omgaat. Goede zaak dus dat er in Nederland zo veel tijd en middelen worden besteed aan het opsporen van dierenmishandeling?

"Ja, maar het wordt eigenlijk steeds minder." Verkerk vertelt dat er vijfhonderd man zijn getraind voor de speciale dierenpolitie (telefoonnummer 144). Inmiddels zijn er van die vijfhonderd agenten nog maar honderdtachtig over, en van die honderdtachtig man is niemand fulltime aan het werk.

"En dat is wel nodig?" vraag ik.

Advertentie

"Absoluut, gezien het aantal zaken. Zeker als je bedenkt dat er bij dierenmishandeling vaak een link is naar geweld tegen mensen."

Wist ik bijvoorbeeld dat op negentig proces van de computers met kinderporno ook dierenporno wordt aangetroffen? "Mensen die kinderen misbruiken, oefenen meestal eerst op dieren." Zo heeft Verkerk eens een ochtend verplicht dierenporno gekeken, puur om op de hoogte te zijn van wat er zoal rondwaart in die wereld en op wat voor fysieke sporen ze dus alert moet zijn. "Ik kan heel wat hebben, maar dit was echt ontzettend vaak wegkijken. Je bedenkt het niet. Een inktvis bijvoorbeeld die bij een vrouw wordt ingebracht om te filmen hoe die eruit kruipt. Een man die een kip neukt met een mes in zijn hand en het dier terwijl hij klaarkomt de keel doorsnijdt. Mensen maken dit, hè? Iemand filmt dat, meerdere mensen kopen het."

"Je kunt het zo gek niet bedenken. Straks gaan we bijvoorbeeld weer zakken vol konijnenhoofden krijgen."

Daar zou meer onderzoek naar moeten komen. Wie zijn deze mensen? Verkerk heeft daar wel een idee over. "De zogenaamde losers binnen de maatschappij: het komt waarschijnlijk voort uit haat. Vaak staat dit soort mensen onderaan de maatschappelijke ladder, ze zijn boos en pakken iets wat ze een keertje wél aankunnen: een dier. Dat machtsgevoel, het gevoel dat ze eindelijk ergens boven staan geeft een kick en die kick smaakt naar meer. Grotere dieren, meer dieren, uiteindelijk een kind."

Advertentie

Dat dierenmishandeling vaak hand in hand gaat met misbruik en gewelddadigheid, daar twijfelt Monique Verkerk door haar jarenlange ervaring niet meer aan.

"Ken je die grunge-video's, waarin mensen zich op dieren laten vallen?"

Mijn grunge-kennis houdt ongeveer op bij Soundgarden, dus ik frons, maar had het blijkbaar ook verkeerd verstaan: crush-video's.

"Shetlandpony's die worden vermorzeld door dikke vrouwen in lingerie, dat is echt een trend geweest, ook hier in Nederland. En mensen die zich laten vallen op kleine diertjes om te filmen hoe ze uit elkaar spatten."

Ook van seriemoordenaars is bekend dat ze vrijwel altijd met dieren begonnen. "Nieuwsgierig naar hoe het voelt om een ander wezen te zien lijden, pakken ze wat binnen handbereik is. Iedereen kan zomaar aan een dier komen. En dan begint het."

Het opsporen van dierenmishandeling bevindt zich dus in een belangrijk stadium: het is vaak een serieus signaal dat er iets flink mis is, soms op jonge leeftijd al.

"Kinderen die voetballen met een egeltje, of diertjes in de fik steken, dat is geen normaal gedrag. Als dat tijdig gesignaleerd wordt, kan een gezinssituatie bijvoorbeeld gemonitord worden om te zien of daar misschien iets meer aan de hand is."

Laatst werd ze bijvoorbeeld gebeld door de politie van een gemeente in de buurt. Die zaten met vijftien dode honden in het bos.

"Er stond een vrouw met twee dichtgeslagen ogen aan de balie, eindelijk had ze de moed verzameld om haar agressieve man aan te geven. Hij mishandelde overigens niet alleen haar, maar ook al hun huisdieren."

Advertentie

Die vrouw had bijvoorbeeld toe moeten kijken hoe haar echtgenoot hun honden in de boom hing en hun snuit dicht tapete. Vervolgens moest ze aanschouwen hoe hij de viervoeters begroef, in het bos achter hun huis.

De vrouw kon de locaties helaas niet meer aanwijzen, dus er werd een groot team op gezet. Naast Frank van de Goot en Monique Verkerk togen acht agenten plus een politiehond naar het betreffende bos, maar dat leverde behalve een stuk tape waar één van de hondensnuiten mee bewerkt was niets op.

"Niet vreemd bij nader inzien, want politiehonden worden getraind op menselijke sporen. Die raken in de war bij de geur van dode dieren."

Dus als Monique Verkerk die avond thuiskomt struint ze google af, hoe ze dan wel aan een geschikte 'lijkenhond' kan komen. Ze vindt een trainer voor aardbevingshonden, maar de lijkenhonden zoals zij bedoelt bestaan nog niet, dus ondernemend als ze is vraagt ze of hij Bubbles dan misschien kan trainen tot lijkenhond.

"Bubbles is toch al heel wat gewend. Ze zit voortdurend bij de secties, die raakt er echt niet meer van in de war."

Dus nu doet ze dat er ook nog even bij, naast haar baan als dierenarts, de stichting en haar vierjarige studie Veterinary Forensics: Bubbles opleiden tot lijkenhond.

"Hoe gaat die training?"

"Eerst met kleine buisjes vol hondensnoep," legt Verkerk uit. "Vervolgens stoppen we lapjes gedrenkt in lijkvocht in die buisjes en later stukjes hond die ik van een sectie bewaard heb. En zo steeds verder, tot ze de eerste forensische lijkenhond van Nederland is."

Advertentie

Inmiddels is één van de vijftien honden gevonden, en zodra Bubbles volleerd is gaan ze direct terug naar het bos om de zoektocht te vervolgen.

Krijgt ze veel van zulke opmerkelijke zaken?

"Je kunt het zo gek niet bedenken. Straks gaan we bijvoorbeeld weer zakken vol konijnenhoofden krijgen."

"Hoezo?"

"December, de feestmaand. Het kerstmaal hè? Met het Suikerfeest krijgen we schapen. Of mensen in een psychose, die vreten helemaal van alles uit met hun huisdier."

Er was bijvoorbeeld een oudere dame met een Jack Russel en die dacht gedurende haar psychose dat haar hondje satan was. Dus pakte ze een mes om de duivel te villen, wat mislukte, waarop ze probeerde hem te wurgen, wat ook mislukte, vervolgens heeft ze meermaals op hem ingestoken en uiteindelijk heeft ze een grote pan op het vuur gezet en het hondje daarin gekookt. Zo'n doorgekookt en aan stukken gereten hondje, dat krijgen ze dan ook op tafel bij de Stichting Forensisch Dieronderzoek. Om een tijdpad op te stellen: wanneer is het hondje overleden en waaraan. Conclusie: het arme dier overleed pas na het villen en de poging tot wurgen.

"Ik heb al meermaals nieuwe honden op tafel gehad van dezelfde eigenaar. Zoiets zou onmogelijk moeten zijn."

Het zijn schokkend veel gruwelijke en uiteenlopende zaken, waarvan het gewonde of dode dier in de meeste gevallen naar hun praktijk in Alkmaar wordt overgebracht. Soms gaan Frank en zij echter ook samen naar de locatie. Laatst waren ze in Friesland, waar de politie melding had gekregen van een hond die levend werd begraven. De buren zagen dat de poten van de (levende) hond, een husky, bijeengebonden waren en dat de eigenaar een grote kuil aan het graven was.

Advertentie

"En ze deden niks?"

"Nee, het was nogal een gewelddadige familie."

"En was de politie op tijd?"

"Nee."

"En toen?"

"Toen zijn we erheen gegaan – met een politiewagen voor en één wagen achter onze auto. De tuin werd afgezet met een cordon beveiliging terwijl de familie, een bekende familie uit het criminele circuit, in de woonkamer zat. Achter de gebarricadeerde deur keken ze toe hoe wij hun inmiddels dode hond weer opgroeven."

"En wat gebeurt er vervolgens, als zulke mishandeling is aangetoond?"

"Vrij weinig, maar iedere stap is er één. Laatst heeft de politie nog op taart getrakteerd omdat het eindelijk gelukt was een taakstraf uit te delen. De eigenaar beweerde dat hij zijn hond uit noodweer had doodgestoken, maar messteken uit noodweer zien er compleet anders uit dan het steekletsel dat wij in deze hond aantroffen. Als je dat goed onderbouwt in een rapport kan iemand dus succesvol worden berecht voor het doodsteken van zijn hond. Met een taakstraf weliswaar, maar het is een begin."

Verkerk hoopt op een controleerbaar verbod op het bezit van dieren voor mensen die al eens schuldig zijn bevonden aan dierenmishandeling. "Ik heb al meermaals nieuwe honden op tafel gehad van dezelfde eigenaar. Zoiets zou onmogelijk moeten zijn."

Omdat dierenmishandeling een serieus probleem is en vaak ook nog eens de opmaat tot meer geweld, onderzoeken ze vrijwel alle zaken, ongeacht grootte.

"Dus ook met een vis kun je hier aankloppen?"

Advertentie

"Ja hoor, we hadden laatst nog driehonderd koikarpers die in de bosjes waren gevonden, die zijn ook allemaal hier naartoe gebracht. Stinken! Of een tijdje geleden kregen we op zondag een belletje: d'r ligt hier een berg dooie kanaries. Diezelfde dag heb ik samen met Frank nog alle 260 (!) ringnummers verwerkt en de vogeltjes gescand."

Voor de duidelijkheid: al deze zaken doen ze dus in hun eigen tijd, en de meeste aankopen betalen ze uit eigen zak, maar gezien de toegenomen hoeveelheid zaken is het bijna niet meer te doen. Hoog tijd dus voor meer middelen, en daarom pitchen ze vandaag bij de Staten Generaal hun bedrijfsplan. Veel vragen ze niet: de grootste behoefte is een eigen, afgesloten ruimte, waar buiten zijzelf alleen de politie een sleutel van heeft.

"Dat is belangrijk voor de chain of custody: het bewijs moet van de eerste tot de laatste seconde kloppen. Als je een sectie hebt verricht in een ruimte waar ook anderen toegang tot hebben, zoals hier bij de dierenambulance, dan heb je eigenlijk geen geldig bewijs. Dan kun je het hele rapport weggooien en wordt er alsnog niemand berecht."

Een eigen ruimte met een koeling en een snijtafel is dus noodzakelijk. En een klein röntgenapparaat voor onderweg zou mooi zijn, want iedere sectie begint met een röntgenfoto om te kijken of er sprake is van breuken of kogels.

"En loon?"

"Ja, dat hoop ik er uiteindelijk ook uit te halen. Zodat we meer zaken aan kunnen nemen."

Op weg naar buiten laat ze de werkruimte nog even zien – de sectietafel in de hoek, die achtduizend euro heeft gekost, en dan links achterin de inloopvriezer, waar een stuk of dertien katjes vredig opgerold in een mandje liggen, een handdoekje eromheen.

"Die zijn van de dierenambulance. Allemaal aangereden."

De weëe geur van vlees slaat me op de keel.

"En hier liggen de dieren die wij hebben onderzocht." Ze opent één van de grijze bakken en daarin zit een grote Stafford. Hij vult de kliko ongeveer tot de helft, zijn nek geknakt, de poten in een droeve bocht omhoog.