De eerste motion comics expo in Nederland toont de toekomst van stripverhalen

In het Architectuurcentrum in Haarlem vindt tot 24 juli de allereerste motion comics-tentoonstelling van Nederland plaats, Motion Comics: The Beginnings. Mocht je geen idee hebben wat een motion comic precies is, geen zorgen, wij hadden dat namelijk ook niet. Heel kort gezegd is het een beeldverhaal dat zich ergens tussen een stripboek, animatiefilm en videogame in bevindt. Net als een stripboek bestaat het uit een verzameling losse afbeeldingen met tekst, maar dan deels of volledig gedigitaliseerd, met interactieve elementen.

Stripboeken worden over het algemeen gezien als een nogal banaal of zelfs kinderlijk medium. Een nicheding, niet aantrekkelijk voor het grote publiek en ook geen ‘hoge’ cultuur. Maar Motion Comics: The Beginnings laat zien dat de stripkunst veel diverser is dan je misschien in eerste instantie zou denken. Door de beste motion comics van de afgelopen jaren bijeen te brengen in een fysieke ruimte, stellen de organisatoren van de expositie, het Amsterdamse medialab The Submarine Channel, het grote publiek in staat kennis te maken met deze vernieuwende manier van verhalen vertellen.

Motion comics zijn geen geheel nieuw fenomeen. De eerste motion comics – zoals Broken Saints (1999) en The Killer (2001) – stammen uit de periode van rond de millenniumwisseling, toen het met Flash mogelijk werd om interactieve animaties te maken. Op het internet ontstond een subcultuur van makers die zich bezighielden met animaties en Flash wilden gebruiken om stripkunst digitaal te maken. “In de beginjaren was het een heel klein wereldje – en dat is het nog steeds,” vertelt de Australische stripkunstenaar Sutu. “Online konden we ideeën uitwisselen, elkaar helpen met technische problemen en ons werk een podium geven.”

Ik ontmoette Sutu op de expositie, waar verschillende werken van hem tentoongesteld worden. Een van deze werken is het digitale stripverhaal These Memories won’t last, wat het verhaal vertelt van zijn dementerende grootvader, die het recente verleden aan het vergeten is en verstrikt raakt in herinneringen aan zijn jeugd en de Tweede Wereldoorlog. De lezer moet het verhaal zelf vooruithelpen door naar beneden te scrollen: als je te lang stil blijft staan bij een bepaald beeld of terug wil gaan naar de vorige afbeelding, wordt het scherm mistig en verlies je de lijn van het verhaal uit het oog – net als Sutu’s grootvader. De ervaring van het lezen versterkt zo de boodschap van de strip. “De essentie van motion comics is dat je technologie gebruikt om je verhaal beter te maken; om het in een unieke vorm te gieten die de inhoud versterkt,” zegt Sutu.

Ascend from Akeron, geschreven door William Maher en geïllustreerd door de Nederlander Gustavo Garcia, is een wat meer klassieke motion comic. Het beeld van dit dystopische sciencefictionverhaal bestaat uit een opeenvolging van rechthoekige kaders, net als een papieren stripverhaal, maar dan met geluid en beweging. Als het regent zie en hoor je de druppels vallen, en vuur ruist en flikkert. De beelden zijn geen filmische, constante stroom van beweging maar worden kader voor kader aan de lezer voorgelegd, zodat elk beeld grondig bestudeerd kan worden. Als lezer bepaal je zelf je eigen tempo door het verhaal.

Naast digitale verhalen zijn er op de tentoonstelling ook hybride stripvormen te vinden, waarbij papier en animatie elkaar aanvullen door middel van augmented reality. Een voorbeeld is Memory Catcher van het Chinese Transmïï Studio – een motion comic die door de opbouw van het verhaal en de stijl van de vormgeving meer aanvoelt als een puzzelspel dan een stripverhaal. Memory Catcher bestaat uit een app en vier posters die samen een eilandwereld vormen. Deze wereld wordt bewoond door figuurtjes die zo uit een videogame gestapt zouden kunnen zijn, en tegen je beginnen te praten als je de camera van je smartphone of tablet erop richt. Door de aanwijzingen van de eilandbewoners op te volgen, wordt de lezer stap voor stap door het verhaal geleid.

Augmented reality kan ook op een minder game-achtige manier ingezet worden, zoals in Sutu’s motion comic Modern Polaxis, het dagboek van een paranoïde tijdreiziger. Dit stripverhaal bestaat uit een fysiek stripboek (Polaxis’ dagboek) en een app. Als je je smartphone of tablet boven een pagina houdt, wordt er een tweede laag van het verhaal onthuld: geheime boodschappen van Polaxis en geanimeerde beelden die kleur, beweging, diepte en geluid in de statische 2D-wereld van het dagboek brengen. Zo worden de herinneringen van Polaxis als het ware tot leven gebracht, en zie je de wereld zoals hij die ziet

Hoewel de wereld van motion comics nog altijd heel klein is, gelooft Michael Minneboo van The Submarine Channel dat het tijdperk van het stripboek nog maar net begonnen is, en dat motion comics hier een belangrijk onderdeel van zullen zijn. “Comics zijn altijd het ondergeschoven kindje van de culturele wereld geweest, maar je ziet dat er nu een kantelpunt is. Je struikelt bijna over de superhelden op tv, en steeds meer strips zijn digitaal toegankelijk. De wereld is klaar voor de motion comic.”

Motion Comics: The Beginnings is tot 24 juli te bezichtigen in het architectuurcentrum in Haarlem. The Submarine Channel heeft ook een non-profit distributieplatform genaamd Screendiver opgezet, waarop de beste motion comics verzameld worden.