We liepen vijf dagen mee met de Taliban in Afghanistan

Het is vijf uur ’s ochtends en we zitten op de achterbank van een beschadigde Toyota Corolla. We proberen onszelf uit de Afghaanse hoofdstad Kabul te smokkelen. Voorin zit onze contactpersoon. Hij kijkt achterom om te checken of onze kleding erop is uitgerust om twee dagen door te brengen in een gebied dat in handen is van de Taliban.

Onze chauffeur, een korte en gedrongen Afghaan met een witte baard en een ongemakkelijk gevoel voor humor, kijkt me aan via de achteruitkijkspiegel en roept “Kandhari!” Daarmee verwijst hij naar de kledingstijl die ik als vermomming moet dragen: een bruinige salwar kameez, een groene sjaal en een bijpassende sindhi, een hoofddeksel.

De enige vrouw in onze groep, VICE-correspondent Hind Hassan, wordt gevraagd om een blauwe Afghaanse boerka dragen, die haar van top tot teen bedekt. Dit kledingstuk moeten vrouwen van de Taliban dragen als ze zich buitenshuis begeven.

We gaan naar Wardak, een provincie in het midden van Afghanistan. Om daar te komen moeten we over de AH1, een snelweg die Kabul verbindt met Kandahar, waar de Taliban vandaan komt. Iets voor ons rijden een paar militaire jeeps, die op een bevoorradingsmissie naar een buitenpost zijn. We komen maar langzaam vooruit en krijgen een grimmig inkijkje in het leven van de Afghaanse burgers die hier wonen. Ze zitten gevangen in een oorlog waar ze zelf niet aan deelnemen.

We krijgen te horen dat de Taliban van plan is om het Afghaanse leger aan te vallen, en dat de soldaten dekking zoeken door zichzelf te verspreiden over een hoop verschillende busjes en taxi’s – waaronder die van ons. Terwijl we steeds iets verder vooruitkomen, schieten de soldaten op een dichtbegroeid bosje, waarvan bekend is dat er weleens Talibanstrijders zitten.

“Voorbij dit controlepunt is het grondgebied van de Taliban,” zegt ons contact. Vanaf hier worden we afhankelijk van een kleine groep Talibanstrijders op motoren, die ons zullen begeleiden. Gps-apparatuur is ten strengste verboden en we mogen geen contact onderhouden met ons beveiligingsteam in Kabul.

Op een paar kilometer van de hoofdweg ligt Arab Shah Khel, een dorpje met een groot kerkhof dat bijna volledig gevuld is – een in het oog springende herinnering aan de gevolgen van deze oorlog, waarbij sinds 2001 meer dan 47.000 Afghaanse burgerdoden zijn gevallen.

“De oorlog is elke dag voelbaar,” zegt de 25-jarige Amrullah Qani. “Zelfs als we slapen belanden er kogels in huizen en zijn er explosies.” Hij staat bij het graf van zijn zus Naseebah, die omkwam door een verdwaalde mortiergranaat op haar huis.

In Mali Khel, een dorpje verderop, vertelt de 28-jarige Safiullah dat er een moskee werd vernietigd door een luchtaanval. “De Amerikanen hebben onze Koran beledigd, onze moskee, die als Mekka voor ons was,” zegt hij met tranen in zijn ogen.

Op de tweede verdieping van de moskee is de schade gigantisch. Jonge kinderen worden door religieuze leiders geïnstrueerd om de restjes van korans en andere religieuze boeken te verzamelen, die tussen het puin liggen. “Ik ben echt wel vergevingsgezind, maar dit? Dit is waar ik in geloof,” zegt dorpsoudste Nematullah Nematullah. “Zie jij de Taliban ergens? Al-Qaida?”

Safiullah weet nog dat hij midden in de nacht wakker werd van het geluid van drones. Niet veel later werd de moskee geraakt. “Dit is geen vrede,” zegt hij terwijl hij een granaatscherf laat zien. “Dit is terreur.”

We namen contact op met een wapenexpert om foto’s van de granaatscherf te laten analyseren. Het bleek te gaan om een stuk van een GBU-12, een lasergeleide bom die ook wel MK82 wordt genoemd en door zowel de Amerikaanse als Afghaanse luchtmacht wordt gebruikt. De markeringen laten zien dat deze specifieke bom vorig jaar in maart door de Amerikaanse wapenfabrikant Raytheon is gemaakt – een maand nadat de Verenigde Staten in Qatar een historisch vredesakkoord met de Taliban ondertekenden.

In een verklaring aan VICE ontkent een Amerikaanse militair dat het Amerikaanse leger verantwoordelijk was voor de luchtaanval in Mali Khel. Het Afghaanse leger wilde ondanks herhaaldelijke verzoeken geen reactie geven.

“Het geweld van de afgelopen tijd is allemaal het werk van de marionettenregering in Kabul,” zegt commandant Khadem, een vertegenwoordiger van de Commissie voor de Preventie van Civiele Slachtoffers en Klachten van de Taliban. “De regering is meer gaan bombarderen, zonder rekening te houden met de aanwezigheid van de Taliban in het gebied.”

Khadem is onze nachtwaker, en omdat we westerse journalisten zijn in een vijandig land, had hij de opdracht gekregen om ons op afstand te houden van de radicalere leden van de groep. We maakten een rit van vier uur, door rivierbeddingen en langs kliffen, met als hoogtepunt een modderige wandeling naar een afgelegen berghut, waar we konden overnachten.

De volgende ochtend worden we voorgesteld aan commandant Khatab, van het district Band-e-chak. Hij draagt zwarte kleren en wordt geflankeerd door vier mannen met kalasjnikovs. Hij lijkt wat onrustig te zijn door onze aanwezigheid en houdt voor een groot deel van het gesprek zijn mond.

“We willen geen Amerikaanse democratie,” zegt Naweed, een ondercommandant van de Taliban in dit gebied. “De democratische principes die de Verenigde Staten hier geïmplementeerd hebben en ons worden opgelegd, hebben de mensen in Afghanistan alleen maar schade toegebracht.”

Nu de Amerikaanse troepen het land weer gaan verlaten, zijn veel Afghanen bang dat de Taliban verdergaan met waar ze waren gebleven: vrouwenrechten inperken en de samenleving besturen vanuit een extreme interpretatie van de sharia. Toen we commandant Khatab hiernaar vroegen, wilde hij geen antwoord geven. “Stop met filmen,” zei hij meteen, waarna hij ons verzocht om terug te gaan naar Kabul.

Een half jaar later, vlak voordat de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden geïnaugureerd wordt, worden we uitgenodigd om weer drie dagen door te brengen bij de Taliban in Wardak. De situatie is duidelijk onveiliger geworden. De groep probeert de macht in grote delen van het land met geweld terug te grijpen: naar schatting is de helft van het land nu in handen van de Taliban, of wordt er nog om gestreden, en heeft de groep meer dan 70 districten volledig in hun macht. En dat aantal groeit met de week.

“We leggen elke week geïmproviseerde explosieven neer, ongeacht welke konvooien er langskomen,” zegt Mojibulrahman, een Talibanstrijder en bommenmaker. Terwijl hij wat explosieven in een frisdrankfles stopt, schept hij op over het doden van Afghaanse soldaten. “Ik heb ze opgeblazen. Delen van hen schoten torenhoog de lucht in.”

Nu de vredesbesprekingen tussen de Taliban en de Afghaanse regering in een impasse zitten en de Amerikaanse troepen het land verlaten, lijkt het erop dat het oude bestuurssysteem van de Taliban – waarmee de groep het land regeerde voordat ze in 2001 door de Amerikanen aan de kant werden gezet – weer binnen handbereik ligt.

“Afghanistan wordt geregeerd volgens het systeem dat de Amerikanen hebben opgezet. Dat is onacceptabel,” zegt commandant Hamas, in gezelschap van zo’n twintig strijders op een berg die uitkijkt op de Tangi-vallei. “Als ze ons vertellen dat het land volgens het islamitische systeem zal worden bestuurd, zouden we zo onze wapens neerleggen.”

De Taliban zeggen dat ze niet dezelfde groep zijn die ze ooit waren, die vrouwen onderdrukte, voorkwam dat meisjes een opleiding konden volgen, dieven de handen afhakte, mensen publiekelijk geselde en vrouwen stenigde als die schuldig waren bevonden aan overspel.

“Niemand hoeft bang te zijn voor het islamitische systeem, omdat het staat voor vrede, saamhorigheid en welvaart,” zegt Hamas. “De rechten van iedereen zullen worden beschermd, omdat Allah het wil.”

Onze gidsen wilden graag laten zien hoe de groep was veranderd. Ze namen ons mee naar een dorpsbazaar waar jongens zaten te roken en aan het voetballen waren – activiteiten die eerst altijd verboden waren, maar nu op bepaalde plekken zijn toegestaan.

Maar het zou goed kunnen dat ze ons dit graag wilden laten zien. Veel dingen leken namelijk ook nauwelijks veranderd: er waren weinig vrouwen te zien en televisie, muziek en spelletjes waren nog steeds verboden. Er liepen gewapende vechters door het dorp die controleerden of alle regels werden nageleefd. Ze handhaven door angst in te boezemen, te intimideren en geweld te plegen.

De Taliban hebben altijd gestreefd naar een islamitische staat die gebaseerd is op een fundamentalistische interpretatie van de sharia. “We hebben zowel militaire als openbare taken,” legt commandant Tawakul uit. “Als we horen dat er een misdrijf is gepleegd en we de dader of een verdachte hebben geïdentificeerd, gaan we verhaal halen, zodat diegene zelf kan bekennen, zonder dwang of geweld te gebruiken.”

Geschillen worden beslecht door rechters, maar soms ook door Taliban-commandanten die naar eigen inzicht straffen mogen uitvoeren. “Na de bekentenis volgt er een proces,” voegt Tawakul toe. “Onze rechtbank is een soort raad: er zitten zowel mensen van de regering in als moefti’s [hoge wetgeleerden uit de islamitische wetgeving]. Hun uitspraken zijn gebaseerd op boeken – straffen worden bepaald op basis van de Koran.”

Vandaag mogen we bij de eerste hoorzitting zijn van een man die onder meer wordt beschuldigd van het stelen van schapen van een herder. Hij werd een paar dagen eerder gearresteerd en heeft sindsdien zonder juridische bijstand in een cel van de Taliban gezeten.

Hij wordt omringd door een groep Talibanstrijders, waaronder een 27-jarige Taliban-commandant die de zaak voorzit, en moet een verklaring afleggen, die wordt gefilmd met de camera van het mobieltje van de commandant.

“Vertel de waarheid: welk schaap heb je meegenomen, en waar naartoe?” zegt Tawakul terwijl hij de man in zijn gezicht slaat, waardoor zijn hoofddeksel van zijn hoofd afvalt. “Heb je een schaap gestolen? Ik wil het je zelf horen zeggen.”

“Ik heb een schaap gestolen,” antwoordt de man.

“Wat heb je nog meer gestolen?” vraagt Tawakul, terwijl hij zijn telefoon op hem richt. “Verder helemaal niks,” smeekt de man. “Als je dat kunt bewijzen, mag je mijn hand afhakken.

Als de eerste hoorzitting erop zit, zal een Taliban-rechter naar Wardak komen om het definitieve oordeel te vellen: in dit geval een zweepslag op een plein of het afhakken van een hand. “Alles wat we hebben geleerd, onze acties en ons gedrag, staat in overeenstemming met de Koran en de sharia. Er is niets anders,” zegt Tawakul.

De straffen mogen dan wreed klinken, maar ze vinden tot op zekere hoogte wel degelijk steun van de bevolking, omdat ze als minder corrupt worden beschouwd dan het rechtssysteem van de Afghaanse regering.

Als het aan de Taliban zelf ligt, zou deze rechtsvorm ook in Kabul en de rest van Afghanistan worden ingevoerd. Het is alleen de vraag of ze dat ook kunnen afdwingen. Of, zoals Tawakul zegt: “Totdat we een akkoord bereiken met de Afghaanse regering zal de oorlog niet stoppen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE News.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.