Mensen met het "Cat-gras"-syndroom denken dat hun kat een bedrieger is

Het Capgras-syndroom is een psychologische aandoening waarbij een persoon gelooft dat iemand die dicht bij hem staat – een familielid, vriend of geliefde – vervangen is door een oplichter. Voor degene met de waan-ideeën lijkt de "oplichter" bijna precies op de vriend (en ook klinkt hij hetzelfde), maar er lijkt iets niet helemaal te kloppen.

Capgras-waanideeën komen het vaakst voor bij patiënten met psychiatrische aandoeningen zoals schizofrenie, maar worden ook vertoond door mensen met dementie of hersenletsel.

In een nieuw onderzoek, recentelijk gepubliceerd in Neurocase, beoordelen doktoren de casus van een 71-jarige man met een interessante vorm van Capgras – of "Cat-gras," zoals zij het noemen, omdat de patiënt ervan overtuigd was dat zijn huiskat vervangen was door een bijna identieke plaatsvervanger.

Het komt maar weinig voor dat patiënten met Capgras waanideeën hebben over dieren in plaats van mensen, maar er zijn een aantal gevallen bekend. Er zijn twee casussen met katten, twee met vogels en éen met een hond gedocumenteerd, en in alle gevallen leefden de patiënten geïsoleerd en hadden zij weinig menselijk contact.

"In de bekende casussen was het vaak zo dat het om een oudere patiënt ging die alleen leefde, waardoor het zo kan zijn dat zij een sterke connectie hadden met hun huisdier en dat deze hun belangrijkste vorm van contact was," zei Ryan Darby, auteur van het onderzoek en lid van het Berenson-Allen Center voor Hersenstimulatie in Boston.

Deze patiënt was echter niet sociaal geïsoleerd. Hij was getrouwd en ging veel met vrienden en familie om. Zijn "Cat-gras"-waanideeën resulteerden dus niet uit gebrek aan menselijk contact of door een psychotische episode, zoals in veel andere casussen het geval was. In plaats daarvan leek zijn Capgras te zijn ontstaan door meerdere vormen van hoofdletsel uit zijn jeugd.

"Hij was een semi-professionële hockey-speler en heeft een aantal milde hersenschuddingen gehad," zegt Darby, "en hij was 30 jaar geleden ernstig gevallen, waardoor aan de rechterkant van zijn hersenen een bloeding is ontstaan, een subdurale bloeding. We konden daarvan littekenweefsel op zijn hersenen zien."

De symptomen van dit hoofdletsel vertoonden zich al ver voor de Capgras-waanideeën, volgens Darby. Hij ging gedwongen met pensioen nadat hij zich aggressief had gedragen tegenover zijn collega's en werd niet veel later gediagnostiseerd als bipolair. In de jaren daarna had hij manische episodes waarin hij $40.000 per maand uitgaf en als een bezetene tijdschriften en eletronica ging verzamelen. Ook had hij episodes waarin hij zich terugtrok en erg vergeetachtig werd. Later kwam de paranoïa. Hij was ervan overtuigd dat onbekenden FBI- agenten waren en begon briefjes te schrijven naar zijn vrouw in plaats van met haar te praten, omdat hij dacht dat hun huis in de gaten werd gehouden. Door de paranoïa stopte hij met zijn medicijnen en begon hij te denken dat zijn kat vervangen was door een bedriegende kat die ook in het complot tegen hem zat.

Volgens Darby kun je "in sommige gevallen rationeel met Capgras-patiënten praten en weten zij dat het gek klinkt. Soms kun je op het moment zelf hen toe laten geven dat het waarschijnlijk niet waar is, maar als je er dan vijf of tien minuten later naar vraagt zijn zij er zo van overtuigd dat ze niet meer voor rede vatbaar zijn."

"Als ze eenmaal zichzelf ervan hebben overtuigd dat het echt waar, dan is het heel lastig om dat geloof te doorbreken," zegt Darby. "Als je wel eens een discussie hebt gehad met iemand die erg vasthoudt aan zijn politieke overtuiging, dan is het soms ook erg lastig hen op andere gedachten te brengen – ook al heb je wel goede argumenten. Bij deze patiënten werkt het ongeveer op dezelfde manier."

De "Cat-gras" ging weg nadat de patiënt zijn medicijnen weer begon te nemen, maar deze specifieke casus heeft ervoor gezorgd dat Darby zijn ideeën aanpaste over wat er in de hersenen gebeurt tijdens deze waanideeën.

"De populairste theorieën werden in de jaren 90 geformuleerd en waren er gericht op gezichtsperceptie. Er zou een ontkoppeling zijn tussen het kunnen herkennen van iemands gezicht uit ons geheugen en de emotionele ervaring wanneer we iets herkenbaars zien – datgene waardoor we ergens een persoonlijke connectie mee krijgen," zegt hij. "Doordat het in deze casus om een kat ging, weken we af van het idee van gezichtsherkenning en neigen we naar een algemenere theorie."

Darby denkt dat het probleem mogelijk ligt in het onvermogen herinneringen op te halen, met name herinneringen over de zogenaamde "oplichter". Omdat ze geen connectie kunnen leggen tussen persoonlijke herinneringen en de oplichter, wordt het voor Capgras-patiënten lastig om te geloven dat zij daadwerkelijk hun geliefde of huisdier voor zich hebben.

"Dit is een erg interessante casus," zegt Darby en het heeft ertoe geleid dat hij Capgras beter wil gaan onderzoeken bij andere patiënten. Op deze manier wil hij de theorie gaan testen. Met iedere nieuwe casus is er een nieuwe mogelijkheid om de theorie te bevestigen of te ontkrachten. Dus, in de naam der wetenschap, bel Ryan Darby als je denkt dat een bedrieger je familielid of geliefde heeft vervangen. Of je kat.