2016 was het gamejaar waarin progressieve vooruitgang door woede werd onthaald

Aan de oppervlakte was 2016 voor vrijwel iedereen met interesse voor games een prachtig jaar; er werden nieuwe consoles onthuld, liefhebbers zagen iconische games opnieuw tot leven komen en games waar al tien jaar op werd gewacht, zagen eindelijk het licht. Wie zich wat dieper in het medium verdiept, zag bovenal een industrie die volwassener werd. Er werden namelijk grote stappen ondernomen om de beperkte inclusiviteit – het is nog altijd een jongenswereld - van het medium aan te spreken.

Alleen staat niet iedereen om die progressieve vooruitgang te springen. Wijkt een ontwikkelaar maar enigszins af van de status quo – een witte Westerse heteroseksuele man – dan ontvlammen de virtuele fakkels en werpen boze fans de digitale barricades op. Ook was het censureren van Japanse games wederom een kwestie dat tot stevige discussies leidde. Zo veroorzaakte het enigszins bedekken van minderjarige virtuele borsten een heksenjacht op de Nintendo Treehouse-medewerker Alison Rapp, wat uiteindelijk tot haar ontslag heeft geleid, al ontkent Nintendo dat.

Omdat het even deprimerend als hilarisch is en bovendien nog maar eens aantoont waarom het zo belangrijk is dat de game-industrie naar meer diversiteit streeft, staan hier de vijf grootste controverses op een rij; belangrijke stappen voorwaarts die het bloed onder de nagels van boze gamers haalden.

#5 Mafia 3 kaart de gevolgen van racisme aan

Een realistische weergave van racisme wordt in games vaak vermeden. Het komt alleen via omwegen ter sprake zoals bijvoorbeeld elfen die in fantasy-verhalen gediscrimineerd worden. Je wordt ook zelden in het middelpunt van racistische haat geplaatst; dé kans om veel gamers te confronteren met hetgeen wat een groot deel van de samenleving dagelijks ervaart. Zo niet Mafia 3: deze game schuift je genadeloos in de schoenen van een biraciaal hoofdpersonage in de hoogtijdagen van de rassenrellen in de Verenigde Staten. Een indrukwekkend portret van geweld, haat en onvrede.

Mafia 3 wordt alleen sinds de onthulling door dezelfde haat gevolgd als het in het verhaal aan de kaak stelt. Op Metacritic wordt de game gebombardeerd door negatieve recensies. "Dit is een game over het beschieten, verbranden en overrijden van onschuldige witte vrouwen en mannen", zegt LuckyLuky. "Het is een game gemaakt met haat in gedachten." In het afvoerputje van Facebook spreekt een kleine groep hun onvrede uit over de scène waarin het hoofdpersoon het vuur op de Ku Klux Klan opent. "Wat als we de rollen eens omdraaien", vraagt er een zich af. De game wordt als "witte mensen moordenaarssimulatie" omschreven die juist racistisch is tegen witte mensen. De vele negatieve reacties onderstrepen duidelijk waarom de gevolgen van racisme een belangrijk onderwerp in games kan zijn.

#4 FIFA' 17 krijgt een gratis regenboogshirt

Acceptatie van de LGBQT-gemeenschap in de game-industrie heeft nog een lange weg te gaan. Je hoeft slechts een game online te spelen om tot die conclusie te komen. Het is een slagveld van homofobische verwensingen die gamers van alle hoeken van de wereld naar elkaar toewerpen. Combineer dit met voetbal –een sport die met dezelfde problemen kampt – en je krijgt een verwerpelijke explosie van discriminatie. Als reactie op de Engelse Rainbow Laces campagne die voor meer acceptatie voor de LGBQT-gemeenschap streeft, voegt ontwikkelaar Electronic Arts gratis een regenboogshirt aan de voetbalgame FIFA '17 toe.

Een mooi gebaar dat wordt overschaduwd door boze reacties op Twitter. Hier plaatsen veel Twittergebruikers afbeeldingen en videos waarop is te zien hoe ze het shirt verwijderen. Andere geven dan weer aan dat mensen direct het spel verlaten als de tegenstander ziet dat zij het regenboogshirt aanhebben. Rusland gaat nog een stapje verder en beschuldigt de ontwikkelaar van homopropaganda. Twittergebruiker Johnny_Wags vat de ophef treffend samen: "Alle reacties hierop en we vragen onszelf af waarom Fifa-spelers online zo afstotelijk zijn."

# 3 Naughty Dog onthult games met vrouwelijke hoofdrolspelers

Zoals eerder aangegeven vertolken voornamelijk mannen de hoofdrol in grote Westerse games. Zo ook in de vele miljoenen kostende producties van de ontwikkelaar Naughty Dog. De vervolgen op de twee immens populaire series Uncharted en Last of Us plaatsen dit keer echter beide een vrouw in de hoofdrol. Een interessante stap die gamers niet alleen nieuwe perspectieven kan geven, maar daarbij ook het grote gemis aan sterke vrouwelijke voorbeeldrollen in het medium enigszins aanvult.

Die wisseling van de wacht werd alleen niet door alle fans even positief ontvangen. Buiten de storm aan seksistische opmerkingen blijkt het voor sommigen voornamelijk een onmogelijke taak om zich in de schoenen van een vrouw te plaatsen. "Ik ben een veertigjarige man en het idee om als een tienermeisje te spelen is afstotelijk", zegt bijvoorbeeld de Neogaf-gebruiker Deckard Chapel. Het is natuurlijk lastiger om een emotionele band te voelen met een tiener van een ander geslacht, dan bijvoorbeeld met een stokoude gekloonde supersoldaat die wél hetzelfde geslacht deelt.

De forumgebruiker Deckard Chapel maakt onbewust ook juist een sterk punk voor een betere vertegenwoordiging van diverse geslachten, rassen en herkomst. Want als hij al moeite heeft met één game waarin hij niet wordt vertegenwoordigd, is het niet moeilijk voor te stellen dat het overgrote deel van de gameliefhebbers zich ondervertegenwoordigd voelen bij die honderden games waarin zij noodgedwongen als witte Westerse man op avontuur gaan?

# 2 Overwatch' boegbeeld Tracer heeft een vriendin

Blizzard bracht dit jaar de fantastische first-person shooter Overwatch uit die mede dankzij een sterke cast van kleurrijke personages een dominante speler op menig eindejaarslijstje werd. Eind december verscheen een stripverhaal met een winters feestdagenthema waarin het boegbeeld van de franchise – de Engelse Tracer - centraal staat. In het stripverhaal is te zien hoe Tracer met haar vriendin op de bank cadeaus uitwisselt. Dat deze representatie vrij uniek is, zegt al iets over de huidige staat van de game-industrie. De LGBTQ-gemeenschap wordt namelijk zelden vertegenwoordigd en al zeker niet in een prominente hoofdrol.

Het herkenbare en onschuldige kersttafereel veroorzaakt echter een flinke ophef onder een deel van de Overwatch-fans. "Mannelijke fans zijn Tracer als seksueel icoon gaan aanbidden, met die kennis, komt haar een lesbienne maken over als een gigantische dis", zegt Twitter-gebruiker Luzarius. Andere gekwetsten zochten troost op het officiële Blizzard-forum om hun gezamenlijk leed met elkaar te delen. Hier spraken ze over verpeste kerstdagen, de mogelijkheid op een terugbetaling en of het leven eigenlijk nog wel zin heeft na deze onthulling. Ook Russisch president Vladimir Poetin was aangeslagen dat zijn favoriete Overwatch-personage voor hem nog onbereikbaarder werd; het digitale stripverhaal werd dan ook acuut in Rusland geblokkeerd.

#1 Baldur's Gate: Siege of Dragonspear bevat een transgender-personage

Van alle groepen krijgt de transgender-gemeenschap in games absoluut de minste erkenning. Misschien een heel beperkte bijrol zoals de transman Krem in Dragon Age Inquisition, maar meer ook niet. Zo ook in de Siege of Dragonspear-uitbreiding van de jaren 90 klassieker Baldur's Gate waar de transvrouw Mizhena maar een paar regels tekst in heeft. Die korte interactie was desondanks genoeg om een vloedgolf aan kritiek te veroorzaken.

De ontwikkelaar werd er namelijk van beschuldigd een politieke agenda in de game te verwerken. Het is onderdeel van een groter probleem dat met regelmaat de kop op steekt in de game-industrie; het idee dat LGBTQ-personages wel in een game mogen zitten, maar je moet er vooral geen nadruk op leggen.

De schrijver Phil Owen van de onlinepublicatie The Wrap belichaamt dit probleem in zijn kritiek op Siege of Dragonspear. "Ik ben een sociaal libertariēr, het interesseert mij niet wat toestemmende volwassenen in hun persoonlijke leven doen", schrijft Owen. Toch vind zelfs ik de overduidelijke Social Justice Warrior drang in deze game geniepig, uit de toon vallen en een agenda opdringen." Want deze grote groep als mens erkennen is volgens hen geen vanzelfsprekendheid, maar slechts een politieke wanhoopsdaad om de sociale gerechtigheidstrijder een plezier te doen.

Het zijn wellicht de vijf grootste controverses rondom progressieve vooruitgang in de game-industrie, en het lijkt erop dat deze ontwikkeling nog wel even door zal gaan. En misschien beseffen veel mensen zich het niet maar dit is een van de belangrijkste frontlinies, juist omdat er zoveel jonge mensen aan deelnemen.