Van het medisch beroepsgeheim is sinds vandaag nóg minder over

Vandaag presenteerde de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) nieuwe regels waarmee zorgverzekeraars gemakkelijker toegang hebben tot jouw medische gegevens – nog makkelijker dan Minister Schippers het al wilde maken.

Het gaat over de zogenoemde 'machtigingsvereiste'. Mensen moeten vanaf nu vóóraf toestemming hebben van zorgverzekeraars voordat ze een vergoeding kunnen krijgen voor zorg of medicijnen.

Deze verduidelijking van de wet maakt het mogelijk dat zorgverzekeraars eerst in jouw medische geschiedenis mogen neuzen voordat ze besluiten om over te gaan tot vergoeding.

Het AP schrijft wel dat ze hun klanten alleen op 'zorginhoudelijke criteria' mogen beoordelen, maar volgens Privacy Barometer komt dat erop neer dat ze toegang hebben tot al jouw medische gegevens.

Privacy Barometer vindt dat deze nieuwe regels tegen de wet zijn. De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) stelt namelijk dat er alleen toestemming mag worden gegeven voor het inzien van patiënteninformatie als dat uit vrije wil gebeurt.

"Voor iedereen zal duidelijk zijn dat toestemming hier nauwelijks vrijwillig is. Het is immers aannemelijk dat u zonder toestemming de behandeling sowieso niet vergoed krijgt. Volgens artikel 1 lid i van de Wet bescherming persoonsgegevens is toestemming alleen geldig als deze geheel vrijwillig is. De AP negeert deze wettelijke vereiste volledig bij het opstellen van deze nieuwe regels," schrijft Privacy Barometer.

Verzekeraars hebben dus wel eerst jouw toestemming nodig, en volgens de regels "moeten [ze] onderbouwen waarom de gevraagde gegevens noodzakelijk zijn." Die noodzaak moet telkens opnieuw worden beoordeeld, waardoor vergoeding onderdeel wordt van een proces waar de meeste mensen weinig zicht op zullen hebben.

Er zijn nog wel zogeheten privacyverklaringen voor patiënten van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ), waarbij zorgverzekeraars überhaupt geen gegevens mogen inzien, maar dit geldt dus slechts voor een deel van de bevolking.

Er zijn dus nog situaties waarin het medisch beroepsgeheim onaangetast blijft gelden, maar het gevaar schuilt eerder in de ongelijke machtsverhoudingen. Privacy Barometer waarschuwt dat zorgverzekeraars een vergoeding kunnen weigeren als je de zorgverzekeraar geen toestemming geeft om in jouw hoogst persoonlijke medische verleden te neuzen.

Dit risico wordt niet besproken door de AP, dus het kan zijn dat de overheidsinstantie vindt dat dit risico niet zo groot is. Maar een wet dient ervoor om mogelijke excessen te voorkomen. Deze regels lijken eerder uit te nodigen tot excess.

Miljardenbedrijven mogen toestemming opvragen aan mensen om toegang te krijgen tot hun medische geschiedenis, terwijl niet duidelijk is in hoeverre mensen zichzelf kunnen beschermen.

Politici kunnen de wet nog bijstellen. Een rechter kan bijvoorbeeld nog besluiten dat de manier waarop de wet nu wordt geïnterpreteerd door de AP niet juist is. Maar voorlopig lijkt de ontwikkeling van het medisch beroepsgeheim behoorlijk eenduidig één kant op te gaan: gigantische miljardenbedrijven krijgen meer bescherming, terwijl Nederlandse burgers juist minder bescherming genieten.

Ik help jullie nog even herinneren dat in september nog een wetswijziging door de Tweede Kamer is aangenomen die zorgverzekeraars de mogelijkheid geeft om zonder toestemming het medisch dossier van patiënten in te zien als ze het vermoeden hebben dat er gefraudeerd wordt.

Motherboard schreef een dag later dat de wetswijziging een "afkalving [was] van het medisch beroepsgeheim ten behoeve van zorgverzekeraars en ten koste van patiënten." Spong Advocaten beoordeelde later dat de wet in strijd was met Artikel 8 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, en 95 procent van de zorgverleners vonden dat de Eerste Kamer de wet moest verwerpen.

In eerste instantie lijkt de Eerste Kamer inderdaad nog behoorlijk veel problemen te hebben met de wetswijziging van Minister Schippers (99 om precies te zijn). En in een reactie aan Motherboard schreef Privacy Barometer dat de kans dat de politiek de wet -waarvan de regels van de AP een verduidelijking zijn - gaat aanpassen niet groot is. "Misschien na de verkiezingen."

Check hier in een overzicht hoe elke partij denkt over privacy.