Vrouwelijke gamers presteren slechter wanneer een man de highscore heeft

Er heersen nogal wat stereotypes over gamers en ik ben hier ook zeker schuldig aan (of slachtoffer van, afhankelijk van hoe je het bekijkt). Als ik aan het woord 'gamer' denk, zie ik een nerdy, blanke, mannelijke twintiger voor me, hoezeer ik me er ook bewust van ben dat het grootste deel van de gamers waarschijnlijk niet aan dat profiel voldoet. Verschillende grootschalige enquêtes hebben aangetoond dat miljoenen mensen van alle leeftijden gamen, en dat minstens de helft daarvan vrouw is (tenminste, als je naar het Westen kijkt).

Vrouwen gamen dus gemiddeld niet minder dan mannen, maar ze spelen wel andere games. De genres die geassocieerd worden met echte hardcore gamers (actie, avontuur, sport, RPG en enorme online multiplayers (MMO)) worden voornamelijk gespeeld door mannen, zo hebben de eerdergenoemde enquêtes laten zien. Daarnaast zijn er vaak geen of minder vrouwelijke karakters om mee te spelen, en worden games meestal ook ontworpen door mannen.

De gamewereld is in deze zin nog steeds voornamelijk een mannenwereld – en dit heeft invloed op de manier waarop er naar vrouwelijke gamers gekeken wordt. Ze worden gezien als een minderheid en er wordt verwacht dat ze minder goed zijn in gamen. Er zijn dan ook veel minder vrouwen dan mannen die zichzelf als een 'echte' gamer beschouwen, zelfs als ze evenveel spelen als hardcore gamende mannen.

Wat voor effect dit heeft op het zelfbeeld en de prestaties van vrouwelijke gamers is iets dat de psychologie al langere tijd bezighoudt. Zo is er bijvoorbeeld onderzoek dat aanwijzingen geeft dat het idee alleen al dat je tegen een man speelt genoeg kan zijn om een vrouwelijke gamer emotioneel te beïnvloeden en aan zichzelf te laten twijfelen.

Een nieuw psychologisch onderzoek dat afgelopen week gepubliceerd is in Computers in Human Behaviour bouwt voort op deze hypothese. Het onderzoeksteam heeft onder leiding van Lotte Vermeulen van het iMinds-MICT, een onderzoeksinstituut van de Universiteit Gent, in een klinische setting de effecten van stereotyperende informatie op de prestaties van vrouwelijke gamers in een online multiplayergame getest.

Dat stereotypische informatie negatieve effecten heeft op wat mensen doen en denken is al langer bekend. Negatieve stereotypering van een bepaalde groep mensen kan ervoor zorgen dat leden van deze groep bang worden om het stereotype te bevestigen, wat vaak een negatieve impact heeft op hun prestaties. Dit fenomeen wordt in de psychologie ook wel de 'stereotype threat' genoemd.

Als vrouwen online multiplayergames spelen, zijn er verschillende manieren waarop stereotype threat in gang gezet kan worden. Zo kan het zo zijn dat er veel minder vrouwen meespelen, of dat ze door mannelijke 'experts' als minder gekwalificeerde spelers bestempeld worden. Daarnaast kunnen ze seksueel benaderd worden of geconfronteerd worden met hyperseksuele virtuele vrouwelijke personages.

"Samen zorgen al deze factoren ervoor dat een stereotyperend beeld van vrouwen geschetst wordt, dat impliceert dat vrouwelijke gamers minder competent zijn dan mannen en niet echt thuishoren in de gamewereld," zo schrijven de onderzoekers.

Om de effecten van stereotypering te testen, paste het onderzoeksteam een game zo aan dat sommige vrouwelijke proefpersonen wel stereotyperende informatie te zien zouden krijgen en anderen niet. Dit hebben ze gedaan door een highscorebord te tonen dat ofwel aansloot bij het stereotypische idee dat mannen beter zijn in games, ofwel dit stereotype tegensprak. Bij de ene groep proefpersonen waren de spelers met de hoogste scores duidelijk mannen en bij de andere groep waren het de vrouwen. Bij de controlegroep werd de genderidentiteit van de beste spelers niet vermeld.

Het experiment werd uitgevoerd op 87 vrouwen, afkomstig van de NHTV Hogeschool van Breda. De multiplayergame die ze moesten spelen was een voor het onderzoek aangepaste variant van Super Puzzle Platformer HD. Voor het experiment moesten ze het spel 20 minuten spelen, en werd ze verteld dat ze een prijs zouden winnen als ze de hoogste score zouden verbeteren.

Verder werden de proefpersonen gecategoriseerd op basis van hun gamegewoonten, de mate waarin ze zichzelf als competitief beschouwen, de mate waarin ze zichzelf als een echte 'gamer' beschouwen, en de mate waarin ze zichzelf als een 'vrouw' beschouwen. Al deze dingen kunnen namelijk invloed hebben op de manier waarop de vrouwen reageren op stereotyperende informatie. Voordat ze aan de game begonnen – maar nadat ze het highscorebord gezien hadden – werd de proefpersonen ook gevraagd hoe goed ze het verwachtten te doen, om zo hun zelfvertrouwen te testen.

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat vrouwen die het stereotyperende scorebord te zien kregen, er significant minder vertrouwen in hadden dat ze het spel zouden winnen. Dit gold zelfs voor de vrouwen die in hun vrije tijd veel gamen. (Tussen het neutrale bord en het vrouwelijke bord was geen verschil).

Ook bleek dat hardcore gamers qua prestaties slechter scoorden in de stereotyperende situatie dan in de andere situaties. Dit effect was sterker dan bij niet-hardcore gamers. De onderzoekers zien dit als een bevestiging van de heersende hypothese binnen de psychologie dat mensen gevoeliger zijn voor stereotypes als deze over een onderdeel van hun identiteit gaan waar ze veel waarde aan hechten. Oftewel: mensen die veel van gamen houden en zichzelf als een echte gamer beschouwen, zijn gevoeliger voor stereotypes over gamers.

"Ons onderzoek heeft laten zien dat de 'stereotype threat' over het algemeen een negatieve impact heeft op de gedachten, emoties en vaardigheden van vrouwelijke gamers. Alleen al het manipuleren van een highscorebord was genoeg om dit aan te tonen, door in te spelen op het stereotype dat vrouwen minder goed zijn in gamen dan mannen," schrijven de onderzoekers.

Het feit dat hardcore gamers gevoeliger zijn voor stereotypes zou kunnen verklaren waarom er minder vrouwen zijn die zichzelf als 'echte' gamers beschouwen, zelfs wanneer ze evenveel spelen als mannelijke gamers. Door jezelf niet de identiteit van gamer op te leggen, kan je jezelf als het ware beschermen tegen de negatieve stereotypes, omdat ze dan geen betrekking op jou hebben.

Een zwak punt van het onderzoek dat genoemd moet worden is dat er alleen gekeken is naar genderidentiteit en game-identiteit, en niet naar andere identiteiten als ras, seksualiteit en sociale klasse. Deze identiteiten zouden ook een rol kunnen spelen bij de prestaties van de proefpersonen in dit specifieke experiment. Daarnaast gedragen mensen zich in een klinische situatie anders dan normaal, maar dat probleem heb je bij elke klinisch psychologisch onderzoek.

Toch geeft dit onderzoek sterke aanwijzingen dat vrouwelijke gamers lijden onder stereotypering. Gender en videogames is altijd een omstreden onderwerp, vooral als het gaat om 'hyperseksuele' vrouwelijke gamepersonages (zie bijvoorbeeld deze serie YouTubevideos versus deze kritieken), maar stereotyperende informatie gaat om veel meer dan alleen dat. Alleen al de wetenschap dat mannelijke spelers hele hoge scores behaald hebben en vrouwelijke spelers niet, zou wel eens voldoende kunnen zijn om vrouwen zodanig aan zichzelf te laten twijfelen dat ze het ook daadwerkelijk minder goed doen.

Dit soort onderzoek is belangrijk omdat het ons eraan herinnert hoe invloedrijk stereotypes zijn – ze hebben niet alleen invloed op wat we denken over onszelf en anderen, maar ook op wat ze doen en kunnen bereiken. De gamewereld is traditioneel een mannenwereld, en ondanks dat steeds meer vrouwen genres als MMO spelen, heerst er een negatief beeld van de vaardigheden van vrouwelijke gamers. Hoewel natuurlijk lang niet elke mannelijke gamer dit beeld expliciet of impliciet benadrukt, zijn zulke stereotypes hardnekkig en tegelijkertijd subtiel genoeg om iedereen te beïnvloeden, of je dit nu door hebt of niet.