Waarom verkennen we de oceaanbodem minder dan de verre ruimte?

Afhankelijk van wie je het vraagt zijn er niet een, maar twee, 'final frontiers'. De ruimte is er natuurlijk een van, maar de diepzee, gewoon hier op Aarde, blijft een van de meest onontdekte plekken voor de mensheid.

Slechts vijf procent van de oceaanbodem is topografisch verkend, wat betekent dat 65% van de hele planeet (exclusief de landmassa's) onbekend is. Desalniettemin heeft de mensheid sinds het begin van ruimtevaart Mercurius grondig in kaart gebracht, maar ook de dwergplaneet Ceres, bijna heel Venusen zelfs Mars, op zo'n 140 miljoen kilometer afstand. En vergeet niet alle verbazingwekkend gedetailleerde beelden van elke mogelijke hoek van de Maan.

Een internationale groep experts van de General Bathymetric Chart of the Oceans (GEBCO), een oceanografisch instituut dat in 1903 is opgericht, zegt dat ze niets liever willen dan zeeverkenning gelijktrekken met ruimteverkenning.

Bij het Forum for Future Ocean Floor Mapping – een symposium waar wetenschappers, oceanografen, overheidsinstanties en NGO's samenkomen om wereldwijde oceaanzaken te bespreken – declareerde de nonprofit hun intentie om een project op te zetten wat elke vierkante centimeter oceaanbodem in kaart moet brengen.

"Sinds 1991 weten we meer over de topografie van Mars dan over de oceaanbodem hier op aarde, terwijl de oceanen een veel directere invloed uitoefenen op ons dagelijks leven dan Mars," zei GEBCO-voorzitter Shin Tani eerder deze maand.

Zijn uitspraak is tekenend voor een langlopende rivaliteit tussen NASA en de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Het ruimtevaartagentschap krijgt al jaren meer geld, aandacht en enthousiasme.

"De reden is dat de ruimte – NASA's favoriete plek – een verre, vijandige en levenloze plek is. Het onderzoek ernaar levert weinig grote ontdekkingen en een overdaad aan gehypede claims op," schreef socioloog Amitai Etzioni over de ongelijkheid in Issues in Science and Technology. "De oceanen zijn in tegenstelling vlakbij, en het onderzoek ernaar is een potentiële bron van ontdekkingen die nuttig kunnen zijn om een groot scala aan nationale problemen op te lossen, van klimaatverandering tot ziektes."

De NOAA ontvangt in 2017 $5.7 miljard, wat $33.5 miljoen meer is dan dit jaar. NASA kreeg daarentegen $21 miljoen meer, maar krijgt in totaal $19.3 miljard om missies in 2017 te bekostigen.

"Het is een kwestie van toewijding," zegtLarry Mayer, directeur van de Center for Marine Science and Coastal Engineering van de University of New Hampshire. "We zouden de hele diepzee in kaart kunnen brengen voor $3 miljard – minder geld dan een Mars-missie kost."

Technisch gezien is het grootste deel van de oceaanbodem wel in kaart gebracht, maar met een resolutie van vijf kilometer, waardoor je slechts een grof beeld krijgt van onderzeese bergen en kloven. Vergeleken met de ongekende 20-meterresolutievan NASA's Mars-kaarten, lopen dieptemetingen lichtjaren achter.

In tegenstelling tot manen en planeten, kan de zeebodem niet in kaart worden gebracht met radar, aangezien het water radiosignalen verstoort. Om hoge-resolutieplaatjes te maken van de oceaanbodem, moeten experts een reeks van geavanceerde sonartechnieken toepassen, waarmee een klein deel van de oceaan met een resolutie van pakweg 100 meter kan worden verkend.

In 2014 werden sonartechnieken ingezet om het verloren Malaysia Airlines-vliegtuig op te sporen, wat resulteerde in de ontdekking van slapende onderwatervulkanen, bergruggen en kloven die voorheen onbekend waren.

"De onlangs verkregen dieptemetingen met hoge-resolutie onthulden voor het eerst veel van deze geologische formaties op de oceaanbodem," stelt het Australian Transport Safety Bureau in een persbericht. "Het toont ook formaties op een schaal die niet zichtbaar was op eerdere, lage-resolutie satellietdata."

Voorlopig proberen ambitieuze projecten zoals de Shell Ocean Discovery Xprize Challenge de vindingrijkheid van mensen over de hele wereld in te zetten om de oceaanbodem in kaart te brengen. Zelfs Hollywood's James Cameron heeft tijd, geld en aandacht gestoken aan betere diepzeetechnologie.

Of verkenning van de diepzee ooit een prioriteit wordt, blijft even onbekend als delen van de oceaan zelf.