Schimmels, cactussen en algen: dit zijn de beste alternatieven voor plastic

Meld je aan voor onze Climate Coverage Now-nieuwsbrief als je onze klimaatverhalen van over de hele wereld wil ontvangen. Als je geen zin hebt om te wachten: lees hier wat we tot nu toe hebben geschreven over de klimaatcrisis.

Het Europees Parlement is van plan om wegwerpplastic vanaf 2021 te verbieden, en dat is een stap in de goede richting. Maar het is de vraag of ook de andere miljarden mensen op deze aardbodem er zo makkelijk van te overtuigen zijn om minder plastic te gebruiken.

Gelukkig zijn er alternatieve verpakkingsmaterialen, die net zo handig zijn, maar niet dat ene vervelende minpuntje hebben – namelijk dat het levens verwoest. We hebben ze hieronder voor je op een rijtje gezet.

PLA, een van de bekendste biologisch afbreekbare polymeren, wordt verkregen uit hernieuwbare bronnen zoals maïszetmeel. Producten die hiervan gemaakt worden lijken sterk op polystyreen (PS) of polyethyleentereftalaat (PET), twee kunststoffen die de basis vormen van veel wegwerpplastic.

Dat het zo op elkaar lijkt klinkt als iets positiefs – alsof je gewoon bijna dezelfde flesjes kunt blijven gebruiken – maar zolang ons andere plastic nog van fossiele brandstoffen wordt gemaakt, kan het ook juist een probleem vormen. Als plastic van PLA samen met recyclebaar plastic wordt verwerkt, kan dit het gerecyclede materiaal juist verzwakken; PLA-materiaal is juist composteerbaar.

De afbreekbare flesjes van het Italiaanse bedrijf Sant’Anna kunnen bijvoorbeeld zo in de biobak. Het dopje is echter van echt plastic gemaakt, en zou dus apart moeten worden weggegooid. Dat staat op de website van het bedrijf, maar helaas niet op de verpakking zelf.

Dat een product composteerbaar is, wil ook niet zeggen dat het zomaar overal kan worden afgebroken. Dat hangt af van de temperatuur, en andere milieu-omstandigheden. Volgens een recent onderzoek doet PLA er in water op kamertemperatuur meer dan een jaar over om af te breken, en volgens andere bronnen kan het in de oceaan wel twee jaar duren. Hoewel dat nog steeds een stuk sneller is dan normaal plastic, ben je dus alsnog best wel een lul als je PLA-plastic in de zee gooit.

Omdat het is gemaakt van plantaardig zetmeel, heeft PLA ook een kleine koolstofvoetafdruk – het produceren van traditioneel plastic levert ongeveer vier keer zoveel CO2-uitstoot op dan PLA. Daarnaast is er weinig grond nodig om PLA te kunnen produceren, omdat de opbrengst heel efficiënt is: voor 1 kilo PLA heb je 1,6 kilo biomassa nodig, terwijl je voor dezelfde hoeveelheid bio-PET – polyethyleen van hernieuwbare bronnen – 5 kilo nodig hebt. Volgens de European Bioplastics Association werd in 2018 maar 0,02 procent van de wereldwijde landbouwgrond gebruikt om biologisch afbreekbaar plastic te produceren – wat al helemaal weinig is als je bedenkt dat 70 procent van de grond wordt gebruikt voor de productie van diervoeding.

Mater-bi is een veelzijdig materiaal dat gepatenteerd is door het Italiaanse bedrijf Novamont. Wat chemische samenstelling betreft is het anders dan PLA, maar het heeft ermee gemeen dat het ook verkregen wordt van maïszetmeel en plantaardige oliën, die volgens het bedrijf niet genetisch gemodificeerd zijn en in Europa worden geteeld. In zee zou het materiaal er negen maanden over doen om afgebroken te worden. Er bestaat al servies van mater-bi, en allerlei soorten draagtassen, maar omdat het nog vrij duur is wordt het nog niet veel verkocht.

Misschien heb je weleens een Ooho-bal gezien – van die watercapsules die je in een keer op moet slurpen. Onderzoekers van het Imperial College in Londen vonden een manier om porties water in een soort eetbare substantie op basis van zeewier te verwerken. Het materiaal heet Notpla, en volgens de makers heeft het veel voordelen ten opzichte van ander bioplastic, waaronder PLA. Ten eerste kan het zeewier waar het van gemaakt is met een meter per dag groeien, waardoor het een efficiëntere bron is dan bijvoorbeeld maïs. Daarnaast duurt het slechts vier tot zes weken voordat het in de grond wordt afgebroken, en je hoeft geen restanten te verwijderen.

Afgelopen april werden deze capsules uitgedeeld aan deelnemers van de marathon van Londen – door mensen die nogal niet-afbreekbare plastic handschoenen droegen, dat dan weer wel. Maar goed, als daartegenover staat dat er veel minder plastic flesjes worden gebruikt, is dat uiteindelijk een prima deal.

De nopal is een cactussoort die veel voorkomt in Mexico, waarvan een onderzoeker van de Universidad del Valle de Atemajac een nieuw polymeer heeft ontwikkeld en gepatenteerd. Met dit materiaal kunnen eetbare verpakkingen worden gemaakt, die in slechts een paar weken in de natuur kunnen worden afgebroken.

Deze onderzoeker, Sandra Pascoe Ortiz, zegt dat een van de grote voordelen van dit materiaal is dat het niet ten koste hoeft te gaan van bestaande landbouw, aangezien de cactussen in droge omgevingen groeien. Ze hebben geen chemische meststoffen of grote hoeveelheden water nodig om te overleven.

Niet alleen polymeren zijn een duurzaam alternatief voor plastic: we kunnen ook naar producten kijken die sinds mensenheugenis bestaan, maar die we net wat anders moeten gebruiken. In Aziatische landen als Vietnam, Thailand, de Filipijnen en Indonesië zijn supermarkten bijvoorbeeld begonnen om hun producten in bananenbladeren te verpakken. Het handige daaraan is ten eerste dat er daar veel bananenbomen groeien, wat het voor deze landen een vrij goedkope manier van verpakken maakt, maar ook een die weinig CO2-uitstoot met zich meebrengt.

Een familiebedrijf uit Nieuw-Zeeland is recent met een proef begonnen om hun paddenstoelen te verpakken in materiaal dat gemaakt is van… paddenstoelen. Dit materiaal is luchtiger dan de meeste traditionele verpakkingen, waardoor de paddenstoelen langer vers blijven en niet uitdrogen. Je zou er ook andere producten mee kunnen verpakken, en op een veel grotere schaal.