Een wetenschappelijke gids tot het geven van betere cadeaus

De beste cadeaus die ik in mijn leven heb gekregen vallen in drie categorieën:

1) Dingen waar ik iets aan heb gehad, zoals mijn rijbewijs

2) Dingen die ik heel erg graag wilde, zoals het Thunderbirds-eiland

3) Dingen die ongecompliceerd leuk waren en waar ik niet bij hoefde na te denken, zoals een verjaardag die volgepland was met activiteiten die ik leuk vind door mijn vriendin

Simpel, zou je denken, om met dit in het achterhoofd cadeaus uit te zoeken voor familie, vrienden of geliefden. Maar niets is minder waar. Elke keer dat er weer een cadeaugelegenheid in het verschiet ligt, ga ik onnodig veel stressen over een 'perfect cadeau' dat origineel, verrassend en leuk is, en daarnaast ook nog iets zegt over mijn bijzondere relatie met die persoon. En steevast koop ik het verkeerde en probeer ik het het jaar daarna beter te doen met hogere verwachtingen en kom ik terecht in een spiraal van teleurstelling.

Dit probleem is je vast niet vreemd.

Gelukkig biedt de wetenschap uitkomst. Psychologen van de Tepper School of Business en Carnegie Mellon University hebben namelijk onlangs een review gepubliceerd over al het bestaande onderzoek naar het geven van cadeaus (wat nog best een hoop was!) en daaruit een framework gecreëerd wat niet alleen pijnlijk correct overkomt, maar ook een handige gids is tot het geven van het juiste cadeau.

De paper heet 'Why Certain Gifts Are Great to Give but Not to Get: A Framework for Understanding Errors in Gift Giving', en samengevat komt het neer op het feit dat de gever van een cadeau een fundamentele fout maakt: teveel focussen op het moment van overdracht, oftewel de gedachte 'Hoe kom ik over op haar en op de omgeving als zij het cadeau openmaakt?'.

De auteurs onderscheiden uit hun onderzoek drie verschillende domeinen waar het vaak misgaat in het geven van cadeaus. 1) Aspecten van het cadeau, 2) aspecten van de gever, en 3) aspecten van de ontvanger. Laten we ze stuk voor stuk behandelen om zo een sluitende gids te creëren, zodat je nooit meer zo veel benauwdheid hoeft te voelen bij het uitzoeken en geven van cadeaus. Ik wou dat ik dit eerder had gehad.

Gevers van cadeaus maken drie fundamentele fouten bij het uitzoeken van cadeaus, die alledrie door de auteurs worden geïsoleerd.

De eerste fout is dat je als gever het cadeau als iets abstracts ziet, terwijl ontvangers het cadeau als iets concreets zien. Hierdoor ga je als gever eerder voor iets begeerlijks, maar onpraktisch, zoals een mooie ketting of ring, in plaats van iets waar iemand daadwerkelijk iets aan heeft. Je hoopt als gever hiermee op de korte termijn een wauwrespons los te krijgen, wat voor jezelf als gever top is, maar op de lange termijn voor de ontvanger niet heel nuttig is.

De tweede fout die behandeld wordt is dat je liever iets cadeau doet wat meteen bruikbaar is – een bloeiende bos rozen in plaats van knoppen die nog uit moeten komen, of een goedkope jas die meteen aankan in plaats van cash om mee te betalen aan een duurdere jas. Je kiest in dit geval voor een reactie op de korte termijn, in plaats van iets waar de ontvanger ook na de overdracht iets aan heeft.

De derde fout is ietwat cliché, maar waar je als gever de fout in gaat is dat je vaak kiest voor iets materieels of tastbaars in plaats van een ervaring. Dit past eigenlijk in fout nummer 2, waarbij het cadeau weer meer gaat om de directe reactie en bruikbaarheid direct na ontvangst en het plezier wat je daar als gever uithaalt, dan de daadwerkelijke waarde van het cadeau voor het leven van de ontvanger.

Conclusie 1: Probeer als gever het cadeau niet als een momentaire overdracht te zien waar je zelf goed mee voor de dag komt, maar meer als iets waar de ontvanger na zes maanden nog steeds van kan zeggen "wow, die boormachineles die je me hebt gegeven komt nu zo goed van pas," of, "Ik heb eindelijk die blender gekocht waar je aan had meebetaald, kom taart eten!" Maak je taart met een blender? Ik weet het niet, want ik heb nooit een blender cadeau gekregen.

Wat de gever belangrijk vindt bij het geven van een cadeau, ligt volgens het onderzoek ook vaak niet op een lijn met wat de ontvanger belangrijk vindt.

Zo ga je er als gever van uit dat het belangrijk is om de jarige te verrassen met de originaliteit van je cadeau. Dit is vooral van toepassing als de feestneus duidelijk iets heeft aangegeven te willen, en dat je als gever denkt 'ik weet beter wat jij wil, wacht maar!' en dan iets uitzoekt waar de ander op dat moment van denkt 'he gets, ik wilde eigenlijk iets anders' maar moet zeggen 'wat leuk, dit had ik echt niet verwacht' en er ergens in het universum een kinderdroom in rook opgaat en een lammetje doodgaat en een planeet geraakt wordt door de komeet uit Independence Day.

Als gever wil je ook graag laten zien hoe genereus je bent geweest met je tijd en moeite om iets uit te zoeken. Je hoopt vanbinnen dat de ontvanger dit met een zesde zintuig ruikt en je harder bedankt dan de rest van de mensen op het feestje zodat iedereen het hoort. Dit is niet de werkelijkheid, vriend. Hetzelfde geldt voor geld. Als gever hecht je volgens onderzoek veel meer belang aan de prijs van een cadeau. Meer geld=beter cadeau. De ontvanger heeft dat niet, want die hoeft niet de rest van de maand op crackers en gestolen kaas uit de gemeenschappelijke koelkast te leven.

Conclusie 2: Eigenlijk valt dit goed samen te vatten als: doe lekker normaal. Ga niet je maandsalaris uitgeven aan iets omdat je hoopt dat de ontvanger door je grote offer het cadeau meer gaat waarderen. Ik zou zelfs (dit staat niet het onderzoek) durven suggereren dat teveel uitgeven het cadeau zelfs minder waard maakt, omdat de ander als het goed is gaat balen dat je zo krom moet liggen voor iets – wat het ook is.

Het onderzoek is over dit aspect vrij bot: "Gevers proberen vaak iets uit te drukken over de ontvanger in hun cadeaukeuze, bijvoorbeeld kennis over de ontvanger of het belang van de relatie met hem of haar." Komt ie: "Ontvangers stellen deze uitdrukkingen niet altijd op prijs." Of: "Doe niet alsof je me kent, bro."

Gevers proberen hun cadeau dus op maat uit te zoeken, omdat ze hopen dat de ontvanger zich specialer voelt als ze het openmaken. Hierbij gaat het soms zelfs zo ver dat je iets uitzoekt wat 'speciaal voor die persoon is' in plaats van een beter cadeau in absolute zin, in de hoop op wat extra bevestiging. Unieke cadeaus geven voelt misschien goed als gever, maar "kan uiteindelijk de ontvanger verschaffen met inferieure cadeaus," aldus het onderzoek. Iedereen weet dat dit waar is.

Om het allemaal af te ronden geven de auteurs ook nog een voorbeeld van het meest ultiem teleurstellende cadeau: sociaal verantwoordelijke cadeaus. Ik hoop dat je dit nooit hebt gehad, maar er zijn dus mensen die anderen als cadeau een donatie aan een goed doel geven. Ugh. De gevers hiervan zou je meteen uit je vrienden- en kennissenkring moeten verbannen, vooral als je leest dat ze hopen dat zo'n cadeau voor "een warme gloed" bij de ontvanger zorgen. Doe dit nooit – tenzij iemand er expliciet om vraagt (en verban dit onmens dan ook meteen uit je leven).

Conclusie 3: Je weet zelf waar dit soort 'unieke cadeaus' bij jou thuis zijn beland – ergens onderin een la of kast. Doe het dan ook een ander niet aan om zoiets als hierboven te geven, je doet er niemand behalve jezelf een plezier mee.

Cadeaus geven is wetenschappelijk gezien eigenlijk heel simpel. Denk gewoon niet aan jezelf of het moment van het cadeau overhandigen. Denk aan wat je zelf het liefst zou krijgen als jij jarig zou zijn. Je weet dat je zelf ook blijer bent met iets kleiners of nuttigers, dus geef dit vooral ook door aan anderen. Dat helpt niet alleen tegen de oeverloze hoeveelheid bullshit die we als mensheid produceren om elkaar cadeau te geven, maar maakt iedereen uiteindelijk ook gewoon blijer. Bedankt, wetenschap!

PS voor volledige transparantie: ik ben zondag jarig, dus neem dit ter harte, vrienden!