Een korte geschiedenis van de zoektocht naar water op Mars

Zo nu en dan komt er weer een verhaal in het nieuws over water op Mars en dan wordt iedereen weer even wild. Meestal is dat vanwege de sensationalistische manier waarop de journalistiek reageert als er weer een "rivier op Mars is gevonden" terwijl het in werkelijkheid gaat om versleten stenen die suggereren dat daar ooit een rivier is geweest.

Maar deze keer mag je met de hype meelopen, want NASA's Curiosity heeft nu écht water op Mars gevonden. Min of meer dan. Er zijn niet echt meren of rivieren gevonden, maar wel water dat in de grond zit opgesloten. En nog best veel ook - ongeveer 33 liter per kubieke meter grond.

We weten al een tijdje van het bestaan van water op Mars, deels omdat we er al jaren naar op zoek zijn. Omdat het nodig is voor het bestaan van leven zoals wij het kennen is de zoektocht naar water op Mars altijd hand in hand gegaan met de zoektocht naar leven op de rode planeet, wat de belangrijkste motivatie was voor verkenningen in de jaren 60.

Het eerste ruimteschip dat met succes voorbij Mars is gevlogen was de Mariner 9 van de NASA. In 1971 stuurde Mariner foto's terug naar de aarde die schijnbaar geërodeerde rivierbeddingenlieten zien. Toen de twee Viking landers vijf jaar later het oppervlak raakten, werd deze schijn bevestigd. De close-ups die naar de aarde werden teruggestuurd bevestigden dat het Marslandschap gevormd is door stromend water. Maar geen van deze missies was in staat om de aanwezigheid van water op het oppervlak aan te tonen.

In de jaren 90 bloeide de interesse in de verkenning van Mars weer op. Zeker nadat de NASA en de European Space Agency de aanwezigheid van mineralen detecteerden die op de aanwezigheid van water wijzen.

Maar het eerste harde bewijs voor water op Mars kwam pas in 2008 door NASA’s Mars Phoenix Lander. Deze groef een klein geultje in het oppervlak en legde glinsterende objecten vast die na vier dagen verdwenen waren. Wetenschappers vermoedden dat het smeltend ijs was geweest, en de ontdekking van waterdamp in de atmosfeer bevestigde dit vermoeden. De twee verkenningkarretjes Spirit en Opportunity hebben allebei sporen van water gevonden dat in gesteente zat opgesloten.

Nu heeft hun jongere broertje Curiosity dus een definitieve vondst kunnen toevoegen aan de geschiedenis van de zoektocht naar water op Mars.

Het karretje (dat ondanks het feit dat hij een ton zwaar is toch een schattige indruk weet te maken) landde op 5 augustus 2012 op het oppervlak. Op Sol 71, dus na 71 Marsdagen, bereikte het een geologisch interessante plek die Rocknest wordt genoemd, en schepte het een proefmonster op van de aarde (of heet het geen aarde meer als het op Mars is?).

Curiosity verhitte in zijn interne laboratorium SAM (Surface Analysis on Mars) het monster en gebruikte een hele reeks instrumenten om de chemicaliën te analyseren. Het bleek zowel water als niet te verwaarlozen hoeveelheden aan kooldioxide, zuurstof en zwavel te bevatten.

Middels SAM werd ook nog ontdekt dat het monster zuurstof- en chloorverbindingen bevatte, waarschijnlijk chloraten en perchloraten - dezelfde verbindingen die Phoenix in 2008 vond. Dat is een aanwijzing dat deze stoffen natuurlijk voorkomen op de planeet, wat niet echt goed nieuws is, want ze zijn behoorlijk giftig voor mensen. Chloraten en perchloraten zijn echter niet giftig voor alle levensvormen: sommige microben gebruiken de stoffen voor voeding. Wie weet gebeurt dat dus ook op Mars.

Als toekomstige Marsverkenners het beschikbare water in het oppervlak willen benutten, zal het niet zo simpel zijn om het drinkbaar te maken. De aanwezigheid van giftige perchloraten in het oppervlak betekent dat het water minstens op de een of andere manier gefilterd moet worden voor het geschikt is voor consumptie.

Hoe dan ook is het een spannend gegeven dat er nu definitief uitsluitsel is over het water op Mars. Het lijkt erop dat we weer een klein stapje dichterbij zijn in het blootleggen van de mogelijk levende geschiedenis van Mars.