Het onbekende opnametrucje waardoor alle artiesten zo perfect klinken

Zet een plaatje op van Taylor Swift, Mariah Carey of Michael Jackson, en luister eens goed naar de vocals. Je zou misschien denken dat wat je hoort gewoon de beste take is die ze hebben opgenomen, maar dat is niet waar. Voor bijna ieder hedendaags popliedje geldt dat de vocals zijn 'gecomped', wat wil zeggen dat de producer of de geluidstechnicus uit meerdere takes de beste zinnen, woorden of zelfs lettergrepen heeft geplukt, en die samen heeft gevoegd tot één vloeiend klinkende mastertrack.

Hoewel weinig mensen hier bij stil lijken te staan, is comping al decennia lang een gewoonte in de muziekindustrie. Iedereen doet het, volgens producer en mixtechnicus Ken Lewis, die zelf de vocals in elkaar heeft gezet voor artiesten als Mary J Blige, Usher, Ludacris en Diana Ross.

"Comping heeft niets te maken met hoe goed de zanger is," zegt Lewis. "Ik heb gehoord dat ze bij sommige nummers van Michael Jackson wel 48 opnames samen hebben gevoegd."

"Comping is noodzakelijk is om het best mogelijke resultaat te krijgen," schreef muziekproducent Frank Gryner in Recording Magazine. "De eerste plaat van een groot label waarbij géén gebruik wordt gemaakt van comping moet ik nog tegenkomen."

Het werkt als volgt: een zanger neemt zijn nummer een paar keer op in de studio, van begin tot einde of per tekstdeel. Tussen de vier en tien takes is gebruikelijk – wanneer er teveel opnames zijn kan de energie van de artiest afnemen, en ook voor degene die de takes aan elkaar moet monteren is een groot aantal opnames natuurlijk niet zo prettig. (Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen. "Here to Stay," van Christina Aguilera bestaat in totaal uit 100 verschillende takes. "Ze zat op de stoel en zong het nummer zes uur lang – ze verliet het hokje niet één keer," zei technicus Ben Allen in een interview met het magazine Tape Op).

De technicus houdt de songtekst naast de opnames, en markeert waar de goede stukken zitten, of juist de delen die hij bij voorbaat al buiten beschouwing kan laten.

Als de sessies klaar zijn, luistert de technicus goed naar ieder deel van de takes op een hoog volume, en spoelt hij terug als dat nodig is. Daarbij wordt gelet op de timing, de toon, houding, emotie, persoonlijkheid en hoe iedere zin of ieder woord bij de geluiden past die verder in het nummer voorkomen, en uiteindelijk wordt ook de toonhoogte geperfectioneerd. Deze ingrepen voegen karakter en emotie toe aan het nummer – en dat kan voor de luisteraar net het verschil maken.

Dan begint het knip-en-plakwerk. "Wanneer ik een woord van drie lettergrepen heb in het midden van een zin, gebruik ik vaak de eerste lettergreep van take 3, de tweede van take 7 en de derde van take 10," schrijft Lewis in een blog post. "Zonder te overdrijven."

De software van tegenwoordig heeft het ontzettend makkelijk gemaakt om comping uit te laten groeien tot een zeer gebruikelijke praktijk, vooral als je het vergelijkt met het analoge tijdperk, toen editors hun tapes moesten bewerken met potlood, een scherp mes en plakband. Met de meeste computerprogramma's kun je meerdere audiobestanden in één audiotrack slepen, zodat je precies de goede delen van iedere opname kunt gebruiken.

De editor maakt vervolgens de overgangen vloeiend, zodat je niet het idee krijgt dat het nummer daadwerkelijk een collage is van verschillende samples. De final cut wordt nog een keertje gecontroleerd op foutjes en slechte delen, en er wordt geluisterd of de emotie consequent genoeg is gebleven.

"Echt slechte comps hoor je niet vaak," zegt opnametechnicus Mike Senior, columnist voor Sound on Sound en auteur van het boek Mixing Secrets for the Small Studio. Vaak is dat omdat de wat minder geslaagde delen nog altijd verduisterd kunnen worden door de andere geluidselementen in de track.

Het nummer "Genie in a Bottle" – ook al van Aguilera – heeft bijvoorbeeld na twintig seconden een wat grove overgang, maar omdat het verstopt zit achter een zware drumbeat kun je dat volgens Senior nauwelijks horen. "Als je bedenkt hoeveel drumbeats er in de meeste nummers zitten, kun je je wel voorstellen hoeveel plekken er zijn waar je kunt knippen zonder dat iemand het door heeft."

Neem "Someone Like You" van Adele. In de eerste stukken tekst mist hier en daar de adem die je normaal gesproken aan het begin van de zin zou moeten horen. Je kunt zelfs wat achtergrondgeluiden horen die door de zangmicrofoon zijn opgenomen, die opeens stoppen omdat er in geknipt is.

Je kunt je misschien voorstellen dat het hele proces wat langdradig en tijdrovend is: het kan uren duren, of zelfs dagen. "Daarom zijn muziekopnames ook erg duur," zei technicus Mark Bright in een interview met Bobby Owsinski, de auteur van The Music Producer's Handbook. Bright doet er met het grootste gemak acht tot twaalf uur over om twintig takes tot een geheel te smeden.

Ook Max Martin en "Dr. Luke" Gottwald, verantwoordelijk voor popsterren als Miley Cyrus, Katy Perry en Britney Spears, staan erom bekend dat ze veel van comping gebruik maken. Over hen zei John Seabrook, schrijver van The Song Machine: Inside the Hit Factory, het volgende in de New Yorker: "Comping is zo geestdodend saai dat zelfs Gottwald met al zijn concentratievermogen het eigenlijk maar niks vindt. Maar "Max houdt er juist van," vertelde songwriter Bonnie McKee aan Seabrook. "Je kunt hem er 's nachts voor wakker maken."

Hoewel popsongs er vaak van worden beticht steriel, kunstmatig of overgeproduceerd te zijn, is elke producer die ik erover sprak het erover eens dat dit niets met comping te maken heeft. "Als een nummer wat robotachtig klinkt, heeft dat niets te maken met comping," zegt Senior. "In tegendeel zelfs."

"Comping heeft een wat slechte naam omdat het op een hoop wordt gegooid met andere editing tools zoals toonhoogte-correctie en auto-tune, maar het is zonder meer iets goeds," gaat Senior verder. Het geeft zangers en zangeressen de vrijheid om hun eigen grenzen op te zoeken, en het uiterste uit hun vermogen te halen. Ze hoeven niet bang te zijn dat het totaal mislukt. En als er een totale miskleun op je opname terecht is gekomen, kun je die vervangen door een betere versie – het zou pas echt kunstmatig klinken als je die slechte versie zou proberen te corrigeren. "Dat is het geweldige van comping," zegt Lewis. "Je kunt op zoek gaan naar de allerbeste uitvoeringen van iedere zin."

"Mensen hebben een idealistisch beeld van wat producers en opnametechnici zoal doen. Als mensen echt zouden weten hoe hun werk eraan toe gaat, zouden ze het misschien een stuk saaier vinden" vervolgt hij. "Maar als je denkt dat je een nummer van begin tot eind volledig goed moet kunnen zingen, haal je er niet alle magie uit die er wellicht in zit."