Waarom je zoveel honger krijgt van studeren

Dit artikel is onderdeel van de rubriek 'Wetenschappelijke antwoorden op triviale vragen', waarin we op zoek gaan naar… de titel zegt het eigenlijk al.

Bijna alle universiteiten en hogescholen werken volgens het volgende systeem: eerst heb je ongeveer acht weken lang les, waarna alle informatie van de afgelopen twee maanden compact wordt samengeperst tot een hel van ongeveer zeven dagen: de tentamenweek. Als je net als ik bent, houdt dit in dat je ongeveer zes weken lang weinig uitvoert, in de zevende week je eerste paniekaanval krijgt ("Fuuuck de tentamens zijn volgende week en mijn boek zit nog in plastic!") en vanaf dan non-stop aan het studeren bent om de schade zoveel mogelijk te beperken.

Als je dit tot zover herkent, dan is de kans groot dat je tijdens die laatste twee weken meer eet dan je dacht dat fysiek mogelijk was. Ik noem dit de 'tentamenweekvreetbuien'. In deze periode ziet de UB eruit als een soort junkfoodslagveld, waar bijna alle vuilnisbakken uit hun voegen barsten door chips-, koek- en snoepverpakkingen. We zouden ons schuldig kunnen voelen over dit schaamteloze vreetfestijn, maar volgens de wetenschap is dat gelukkig niet nodig: we kunnen er namelijk helemaal niks aan doen.

Er zijn een aantal factoren die aan die onverzadigbare honger bijdragen, maar om het overzichtelijk te houden zal ik er vier benoemen.

Ten eerste is gebleken dat 'intellectueel werk' tot een hogere calorie-inname leidt. Canadese onderzoekers kwamen tot deze conclusie nadat zij studenten drie verschillende taken lieten doen (rustig zitten, een tekst samenvatten en moeilijke geheugentaken uitvoeren) en daarna maten hoeveel zij uit zichzelf aten, ofwel hun 'spontane calorie-inname'. De studenten die samenvattingen maakten en geheugentaken uitvoerden namen respectievelijk 203 en 253 calorieen meer in na hun taak dan zij die rustig zaten.

Ook werden "fluctuaties in de bloedglucose" gemeten bij deze studenten, "mogelijk als gevolg van de stress door intellectueel werk," aldus Jean-Philippe Chaput, hoofdauteur van het onderzoek. Glucose vormt de brandstof voor hersencellen, en het lichaam reageert mogelijk op de schommelingen door extra veel te willen eten - om zo de bloedglucose te herstellen en de hersenen weer van brandstof te voorzien.

De tweede factor heeft ook te maken met stressreacties in het lichaam. Wanneer dieren (of studenten) gestresst zijn hebben ze extra energie nodig om een roofdier (of een groot tentamen) te verjagen. Hun lichaam maakt daardoor meer cortisol – het 'stresshormoon' – aan, zodat de glucosevoorraad van het lichaam kan worden aangebroken voor meer energie.

Ook zorgt dit ervoor dat dieren voedsel uitzoeken "met de meeste calorieen (ofwel energie) per hap" en laat dat nou toevallig vooral vetrijk voedsel zijn. Vetten leveren namelijk 9 kilocalorieen per gram, meer dan het dubbele van koolhydraten. Als je na een dag lang studeren alleen maar aan pizza of patat kan denken, zou dit dus de verklaring kunnen zijn.

Ten derde gaan tentamenweken vaak gepaard met weinig slaap. Dit zorgt er niet alleen voor dat jij met samengeknepen oogjes artikelen zit door te bladeren, maar verhoogt ook de hoeveelheid grehlin in je lichaam. Grehlin is een hormoon dat invloed heeft op het hongergevoel, wat er voor zorgt dat "hoe minder je slaapt, hoe meer honger je krijgt."

De onderzoekers die dat concludeerden, classificeerden minder dan acht uur slaap al als een "korte slaapduur", wat de kans groot maakt dat je tijdens de tentamenweken (of in het dagelijks leven) weinig slaapt, naar hun maatstaven. De verhoogde hoeveelheid grehlin, als gevolg van het slaaptekort, bleek overigens ook een verhoogd BMI in de hand te werken, omdat men vaak meer at dan eigenlijk nodig was doordat zij zoveel honger hadden.

Als laatste is studeren vaak ook gewoon heel saai. Zelfs wanneer je je studie zelf heel leuk vindt, is het blokken voor tentamens dat meestal niet, en deze verveling kan ervoor zorgen dat je onbewust de ene reep chocolade na de andere naar binnen propt. Dit werkt als volgt: het hormoon dopamine reguleert motivatie en het beloningsgevoel, en zorgt er samen met de hormonen endorfine, oxytocine en serotonine voor dat we ons over het algemeen goed voelen. Maar wanneer er niks spannends gaande is, gaan de hersenen op zoek naar andere manieren om een kick te krijgen – en precies dan begint die ongeopende zak chips er opeens extra aantrekkelijk uit te zien. Er komt namelijk ook extra dopamine vrij wanneer je eet. Vaak duurt dit maar eventjes, waardoor je uiteindelijk continu blijft eten.

De combinatie van deze factoren kan ertoe leiden dat jij tijdens de tentamenweek verandert in een onverzadigbaar monster, met in de ene hand een wettenbundel en in de andere hand een zak chips. Ondanks dat we wat meer energie verbruiken tijdens het studeren, betekent dit helaas niet dat je eindeloos kan blijven eten.

"Calorische overcompensatie door intellectueel werk, in combinatie met het feit dat we minder actief zijn wanneer we intellectuele taken verrichten, kan bijdragen aan de obesitasepidemie die we momenteel in veel geindustrialiseerde landen zien," zei Chaput. In andere woorden betekent dit dat je door studeren vaak teveel eet, te weinig beweegt en daardoor te dik wordt. Maar een rol chocoladekoekjes meer of minder tijdens de tentamenweek zal waarschijnlijk niet zo'n groot verschil maken.