Voor €4.000 kun je ervaren hoe het is om dood te gaan

Spoiler: op een dag zul je sterven.

De dood. Een fenomeen dat voor de meeste mensen ergens aan de horizon gloort, en waarvan onduidelijk is wanneer, waar en waarom het zal toeslaan. De onzekerheid rondom dit einde der einden zorgt voor ongemakkelijke en met enge vragen als: "Ben ik er klaar voor als het gebeurt?", "Doet het pijn?" en "Is er leven na de dood?".

Tot op vandaag zijn er geen antwoorden op deze vragen, maar een kleine groep entrepreneurs uit Azië is aan het experimenteren geslagen met het simuleren van de dood. Door hun cliënten de dood te laten ervaren, proberen zij hen op deze manier het leven meer te laten waarderen en wellicht antwoorden op deze eeuwenoude vragen te vinden. Huange Weiping en Ding Rui uit Shanghai, de Chinese oprichters van een oncologisch ziekenhuis genaamd Hand in Hand, hebben onlangs een 4D-doodssimulator ontwikkeld waarbij deelnemers kunnen ervaren hoe het is om te worden gecremeerd, of opnieuw tot leven te komen in een baarmoeder.

De attractie, genaamd Samadhi, moet tussen een therapiesessie en een achtbaanrit in zitten. Ondanks het macabere thema blijkt het een gat in de Aziatische markt te zijn. Het project heeft zelfs 65.000 dollar weten op te halen door middel van een crowdfunding campagne op Jue.so, China's equivalent van Kickstarter.

Samadhi is op het moment ergens weggestopt in een uithoek van het amusementspark Window of the World in Shenzen. In 2014 opende de attractie haar deuren en konden mensen voor omgerekend veertig euro meedoen aan een reeks uitdagingen met als doel: het ontlopen van de meeste gevreesde straf, de dood. Spelers die doodgaan in deze game (wat uiteindelijk iedereen overkomt) worden in een doodskist gelegd en via een transportband naar een grote oven gebracht. De doodskist wordt hier verwarmd tot veertig graden Celsius. Een combinatie van hete lucht en licht zorgt voor een "authentieke ervaring van verbranden", zoals de makers beschreven aan CNN. Na de 'crematie' wordt er op het plafond een baarmoeder getoond en krijgen de speler een hartslag te horen. Direct hierna zien ze een fel wit licht, waar zij naartoe moeten kruipen en zodoende terecht komen in een witte, zacht gestoffeerde ruimte die de wedergeboorte moet voorstellen.

Het idee om de dood te faken spookt al jaren door onze hoofden: Shakespeare schreef erover, net als Jonathan Swift, Mark Twain, Thomas Hardy en vele anderen. Ook buiten de literatuur hebben talloze mensen hun dood in scène gezet, vaak om hele bizarre redenen. De makers van Samadhi willen met hun simulator mensen een legitieme reden geven om een nepdood te ervaren. Dus niet om belastingen of bruiloften te ontlopen, maar om je geestelijke gezondheid te bevorderen.

Samadhi is familie van een analoge voorloper genaamd Coffin Academy, die vijf jaar geleden in Zuid-Korea werd gestart. Deze academie, opgericht door Jung Joon, had het doel om mensen op een verantwoorde wijze de dood te laten ervaren. Door de fysieke en sociale aspecten van het doodgaan te verkennen, zouden de deelnemers het leven na deze ervaring meer gaan waarderen. In een interview met The LA Times stelde Joon dat hij met zijn seminars op deze manier een antwoord op de hoge zelfmoordcijfers in Korea probeerde te bieden.

"Korea heeft een probleem: de zelfmoordcijfers zijn buiten alle proporties," zei Mark Kaplan, een professor in Sociaal Welzijn aan de universiteit van Los Angeles, die twee jaar onderzoek heeft gedaan naar zelfmoord en de preventie daarvan. "Zelfmoord is een afspiegeling van de omstandigheden van een maatschappij en Korea is een land dat haar zelfmoordprobleem wanhopig probeert aan te pakken." Deze wanhoop is volgens Kaplan de reden dat bedrijven zonder moeite vijfentwintig euro per persoon betalen om Joon zijn seminars te laten geven. Zo heeft bijvoorbeeld Samsung negenhonderd van hun werknemers een seminar van Joon laten ondergaan. Tijdens de vier uur durende cursus schrijven de deelnemers hun eigen grafschriften, stellen zij brieven op voor hun geliefden en worden zij tien minuten lang in een gesloten doodskist geplaatst.

Het schrijven van brieven moet ervoor zorgen dat de deelnemers meevoelen met degene die blijven leven en om moeten gaan met het verlies van een dierbare. Het grafschrift helpt hen om er achter te komen welke betekenis zij in het leven hebben. De doodskist moet ervoor zorgen dat de eeuwige slaap van de dood toch niet zo fijn is als het af en toe lijkt, hoewel er gevallen zijn waarbij deze simulatie het omgekeerde effect had. "Deze simulatie zou mensen toch net dat extra zetje kunnen geven," vertelde Kaplan mij. Kaplan is echter niet alleen sceptisch over de mogelijk negatieve effecten, maar ook over het verminderen van zelfmoord in het algemeen. "Ik zie tot op heden geen enkel resultaat dat mij overtuigt van het effect van dit soort programma's. Het lijkt op een zoethoudertje voor een probleem waar veel Aziatische landen last van hebben, vooral Zuid-Korea."

De 4D-simulator van Samadhi werkt volgens dezelfde principes, zij het onder iets andere omstandigheden. Recente onderzoeken hebben uitgewezen dat de zelfmoordcijfers in Zuid-Korea velen malen hoger liggen dan in China, waar de hoge zelfmoordcijfers de afgelopen jaren enorm zijn gedaald. Zodoende is de 4D-simulator in China niet zozeer een tool om mensen te helpen het leven te laten waarderen, maar simpelweg om hen een keer te laten ervaren hoe het voelt om echt dood te gaan.

Het lijkt nu makkelijk om de Samadhi weg te zetten als een kitschy pretparkattractie, maar volgens de makers is het project het resultaat van existentiële angst en een behoorlijke hoeveelheid research. Rui en Weiping startten Hand in Hand voor kankerpatiënten. Met de nodige ervaring met de dood ging Rui op zoek naar de betekenis van het leven in de nasleep van de aardbeving in China in 2008. Tijdens deze reis raakte Rui met guru's van verschillende religies in discussie over de dood en de betekenis van het leven. Geïnspireerd door deze gesprekken begon Rui de Samadhi te ontwikkelen. De volgende stap was om daadwerkelijk een crematorium te bezoeken en de verbrandingsovens te ervaren (zonder vlammen natuurlijk), om zo de Samadhi zo levensecht mogelijk te maken.

Binnen verschillende takken van de psychologie (zoals existentiële therapie) is het lang een trend geweest om patiënten hun eigen grafschriften, lijkredes en afscheidsbrieven te laten schrijven. Maar de all-inclusive doodservaring van Samadhi is iets anders en wint enorm aan populariteit.

Een andere locatie genaamd Ligxin, gelegen in Shangais Putuo District, begon eind april zijn eigen nep-doodservaring, waarbij patiënten meedoen aan een iets rigoureuzere versie van de Korean Coffin Academy. Volgens de Chinese krant Global Times betalen klanten tot wel vierduizend dollar voor behandelingen, waarbij ze door ruimtes lopen waar video's worden geprojecteerd op de muren en ze stemmen te horen krijgen die hen aan de nutteloosheid van materiële bezittingen herinneren. Ook ondergaan ze dagenlange meditatiesessies, nepbegrafenissen en moeten ze (net als bij de Coffin Academy) hun eigen grafschriften schrijven. Volgens Rui, Weiping en Joon zijn de reacties van hun klanten en patiënten positief.

Waar de dood zelf vaak leidt tot angst en verdriet, bieden de wedergeboorte en de doodskisten meer dan alleen een metaforische ervaring. Maar volgens Kaplan, en andere critici die voornamelijk letten op de psychopathologie van zelfmoord, zorgt het juist voor een ontkenning van het grotere probleem. "Als je de zelfmoordcijfers over de hele wereld bekijkt, zie je dat deze het hoogste zijn in de niet-Westerse landen," zegt Kaplan. "We moeten beseffen dat dit niet alleen een psychologisch probleem is, maar ook een sociaal en cultureel probleem."

Door de enorme toename van doodssimulators in Azië lijkt het alsof er een heel nieuw onderzoeksgebied is ontstaan met betrekking tot de geestelijke gezondheid, waarbij gesimuleerde omgevingen worden gebruikt om mensen om te laten gaan met verdriet en zelfmoordneigingen. Het kan echter ook gewoon bedrog zijn, aangezien er helemaal geen cijfers bekend zijn die de effectiviteit van deze therapieën hebben gemeten. Als deze cijfers er al zijn, geven de bedrijven deze niet prijs (het was voor mij niet mogelijk om de ontwikkelaars om een reactie te vragen).

Ondanks de verschillende kritieken ziet het ernaar uit dat de doodssimulators nog wel een tijdje blijven bestaan. De steeds betere technieken op het gebied van virtual reality en het beter begrijpen van de neurologische facetten van de dood (wetenschappers zijn in staat om bijna-dood-ervaringen bij ratten op te wekken) kunnen ervoor zorgen dat het simuleren van de dood haast niet meer te onderscheiden is van de real deal. In de tussentijd blijft echter een ding zeker: Azië heeft een zelfmoordprobleem en het wordt hoog tijd dat het probleem wordt aangepakt. Of gesimuleerde crematies hier een rol in gaan spelen, blijft de vraag.

Perfecte Werelden is een serie van Motherboard over simulaties, imitaties en modellen. Volg de serie hier.