Voetbal mag dan een fantastische sport zijn, maar het wordt helaas geregeerd door mensen die er totaal geen problemen mee hebben om mensenrechten te schenden. En daar komen ze vaak nog mee weg ook.
Tien jaar geleden werd Qatar onder twijfelachtige omstandigheden benoemd tot organisator van het WK 2022. Sindsdien zijn er meerdere schandalen aan het licht gekomen, met name over de situatie van arbeidsmigranten die worden uitgebuit. Maar het WK gaat ondertussen gewoon door en de FIFA doet alsof zijn neus bloedt – terwijl de arbeidsomstandigheden nog altijd onmenselijk zijn. Hoe komt het dat we hier zo weinig van af weten?
Een deal met de Qatarese prins
Begin december 2010 was iedereen verbaasd dat Qatar de organisatie van het WK op zich mocht nemen. Harold Mayne-Nicholls, die namens de FIFA potentiële organisatoren onder de loep nam, concludeerde dat Qatar een “hoog risico” op terroristische aanslagen liep – in tegenstelling tot andere kandidaten zoals de Verenigde Staten, Australië, Japan en Zuid-Korea. Toch trok de oliestaat aan het laatste eind.
Het zaakje stinkt dan ook behoorlijk – naar vers gedrukte bankbiljetten welteverstaan. Niet lang hierna werd Zinedine Zidane ervan beschuldigd tussen de 3 en 11 miljoen euro te hebben betaald om de kandidatuur van Qatar publiekelijk te steunen. Maar het was een andere Fransman die de belangrijkste lobbyist zou blijken. Tien dagen voor de toewijzing nodigde toenmalig president Nicolas Sarkozy namelijk Michel Platini – die toen voorzitter was van de UEFA – en de Qatarese prins Tamim bin Hamad al-Thani uit om samen een hapje te eten. Ook Sébastien Bazin was erbij, die werkte voor het investeringsfonds Colony Capital – oftewel destijds de eigenaar van Paris Saint-Germain.
Sarkozy beloofde Al-Thani dat als Qatar PSG zou kopen, Platini op hem zou stemmen. Deze deal werd al snel bekend in de media, en de FIFA besloot een paar mensen te ontslaan vanwege corruptie. Een van hen was Mohammed bin Hammam uit Qatar, de president van de Asian Football Confederation, die ervan werd beschuldigd 5 miljoen euro aan stemmen te hebben gekocht. Volgens een onderzoek van de Zwitserse justitie zouden er “meer dan 120 verdachte financiële transacties” hebben plaatsgevonden.
In 2011 werd PSG verkocht aan Qatar Sports Investments, en begon Qatar stadions te bouwen voor het WK 2022 – want ja, stadions hadden ze eigenlijk nauwelijks.
Doodskisten in het vliegtuig
De volgende editie van dit gigantische sportevenement zou dus plaats gaan vinden in een land waar je de doodstraf kunt krijgen als je homoseksueel bent. De gastarbeiders komen vooral uit arme Aziatische of Afrikaanse landen, die in Qatar hun paspoort moeten inleveren en als slaven worden behandeld. Het juridische systeem hierachter wordt ook wel het Kafalasysteem genoemd.
In 2012 maakte de Indiase ambassade bekend dat er dat jaar 237 Indiase arbeiders om het leven waren gekomen. Een jaar later waarschuwde het Internationaal Vakverbond (IVV) dat er 4000 arbeiders kunnen omkomen als de situatie niet zou veranderen – en die omstandigheden zijn nog altijd erg slecht. Mensen maken dagen van elf uur in 50 graden celsius, slapen in ruimtes waar je normaal gesproken kippen in zou verwachten.
In Nepal stappen dagelijks arbeiders aan boord bij vliegtuigen, die iets daarvoor nog de doodskisten van hun lotgenoten hebben vervoerd. Elke dag zouden er gemiddeld drie à vier doodskisten uit Doha in Kathmandu worden afgezet. Families van slachtoffers krijgen geen uitleg of compensatie. De arbeiders willen nog steeds koste wat kost naar Qatar afreizen, omdat hen een loon wordt beloofd dat tien keer hoger is dan ze in Nepal kunnen krijgen. Het risico dat ze tussen vier planken terugkeren nemen ze voor lief.
In februari 2014 schreef The Guardian dat in totaal meer dan 500 Indiase arbeiders waren omgekomen. Volgens de Nepalese coördinatiecommissie Pravasi zat het aantal Nepalese doden bijna op 400. In het jaar 2014 zou om de twee dagen een Nepalese werknemer zijn omgekomen. Toch hield de regering van Qatar nog altijd vol dat er niemand was overleden.
Een jaar later schreef Washington Post dat er in totaal 1200 arbeiders waren omgekomen. Ter vergelijking: er vielen twee doden bij het WK 2010 in Zuid-Afrika en tien bij de editie van 2014 in Brazilië. Het artikel werd gretig gelezen, maar ook snel weer vergeten.
In 2016 kondigde Qatar nieuwe regelgeving aan, die de arbeidsrechten zou moeten verbeteren. Amnesty International was echter niet onder de indruk en zei dat het nauwelijks iets zou veranderen aan het systeem.
Nog één blokje cijfers, voordat je er helemaal duizelig van wordt: in maart dit jaar verkondigde het organisatiecomité dat er negen arbeiders waren overleden in 2019 – maar de doodsoorzaken zouden “niet werkgerelateerd” zijn. Dat is meer dan nul, maar een stuk minder dan de duizenden doden waar al jaren over geschreven wordt.
De autoriteiten van Qatar weigeren nog altijd exacte cijfers te geven, en ook om autopsies uit te voeren. NGO’s weten dat er mensen sterven, maar niet precies hoeveel.
Eind 2019 beschuldigden de organisatie Sherpa en de commissie tegen moderne slavernij het bouwbedrijf BTP Vinci van onder meer mensenhandel, na een onderzoek op basis van getuigen. Beschuldigingen die overigens niet nieuw waren.
Deze zomer zei Amnesty dat arbeidsmigranten al maanden geen loon hadden gekregen, waarop het bij de FIFA aandrong om in te grijpen. In augustus trok Human Rights Watch in een rapport dezelfde conclusie: de meeste arbeidsmigranten die de organisatie sprak hadden nooit of veel te laat betaald gekregen voor hun lange werkdagen. De werkgevers gebruikten vaak de pandemie als excuus om deze achterstallige betalingen goed te praten.
Een WK met een vies luchtje
Het is vreemd dat er nog altijd zoveel onduidelijk is over het aantal arbeiders die voor dit WK zijn gestorven, wat het niet bepaald makkelijk maakt om er over twee jaar naar te kijken. Maar of het er nu een paar honderd of een paar duizend zijn: iedere dode is er natuurlijk een te veel. Er zat al een luchtje aan dit toernooi voordat de eerste betonblokken werden gestort – we kunnen ons opmaken voor het meest lugubere WK voetbal ooit.
Het zal over de hele wereld worden uitgezonden en miljoenen mensen zullen ernaar kijken, als ze het tenminste niet gaan boycotten. Maar of je het nu hebt over de schending van mensenrechten of de corruptie binnen de FIFA: dit WK is een belediging voor iedereen die van voetbal houdt, en voor mensen die voetbal haten alleen nog maar een reden om er een grotere hekel aan te hebben.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.