Hé dude, je brein kan de toekomst voorspellen

"History repeats," is misschien het grofste cliché over geschiedkunde dat er bestaat. Als ik deze om mijn oren krijg van een dronkeman of edelfigurerend gesprekspartner, vind ik het als voormalig geschiedenisstudent verleidelijk om niet betweterig te zeggen dat dit onzin is.

Ja, er zijn meerdere dictators in de geschiedenis. En de manier waarop Hitler, Mussolini en Trump aan de macht zijn gekomen vertonen zekere overeenkomsten, maar dat wil niet zeggen dat geschiedenis zich herhaalt. Bijna niets is namelijk hetzelfde.

Het enige dat hetzelfde is, is het motief van de populist. Nou, laten we daar nog eens naar kijken. Want motieven herhalen zich inderdaad tot op zekere hoogte nog wel. Zo worden de afgelopen Amerikaanse verkiezingen vergeleken met die van 1948, en lijken ze in de economische wereld niet te leren van gemaakte fouten in het verleden.

Als we nou genoeg informatie en data van die historische momenten met elkaar vergelijken, betekent dat dan ook dat we de toekomst kunnen voorspellen - of misschien is 'herkennen' een beter woord?

Zoals The Economist stelt is historische data het beste gereedschap om de toekomst mee te voorspellen. De data van historische gebeurtenissen zijn nu nog te complex om de toekomst mee te voorspellen, maar uit onderzoek dat vorige week in Nature werd gepubliceerd door onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen, blijkt dat ons brein wel degelijk voorspellingen maakt over de toekomst. En dat doet het met behulp van data uit het verleden.

Ze onderzochten een specifiek deel van onze hersenen: de visuele cortex. Die registreert niet alleen een gebeurtenis, maar voorspelt ook toekomstige gebeurtenissen, of anders gezegd: die worden ingecalculeerd. Dat jij vanochtend kon zien hoe snel een auto op jou afkwam toen je overstak, is in feite een voorspelling gebaseerd op data die je uit ervaring hebt opgedaan en opgeslagen. Super handig natuurlijk.

Tijdens het experiment kregen deelnemers ook een wit stipje te zien dat snel van links naar rechts bewoog, terwijl ze in een fMRI scanner lagen. De hersenactiviteit bleek hierbij overeen te komen met de beweging van het stipje op het scherm. Nadat deelnemers een aantal minuten keken naar het bewegende stipje, kregen ze alleen het stipje aan de linkerkant te zien. Maar in het activiteitenpatroon van de visuele cortex was niet alleen dat stipje te zien, maar ook de andere drie. In andere woorden: op basis van het verleden, gingen de hersenen ervan uit dat hetzelfde weer zou gebeuren.

En het wordt nog beter, want hersenen registreren patronen ook onbewust. Toen deelnemers moesten kijken naar iets anders dan de stipjes, werd eenzelfde activiteitenpatroon gevonden. "De visuele cortex maakt zelfs een voorspelling van bepaalde gebeurtenissen waar je helemaal geen aandacht voor hebt," vertelt Ekman. "Het lijkt te gaan om een automatisch proces in de hersenen, aangezien het voorspellende mechanisme niet afhankelijk is van jouw eigen focus."

Voorheen werd gedacht dat de visuele cortex alleen alles wat we zien vastlegt, maar nu blijkt dus dat onze hersenen onbewust met alles rekening houden. "Onze visuele cortex voorspelt dagelijks alle dingen die om ons heen gebeuren: van de draaiende molenwieken, tot de bal die recht op je af komt," zegt Ekman.

En zo kan de werking van de visuele cortex zo maar een belangrijk les vormen in het onderzoek naar ons voorspellende vermogen. Onderzoekers van MIT leerden een AI om bepaalde situaties te herkennen aan de hand van beeld, waarna de AI kon inschatten of er bijvoorbeeld een handdruk of high-five zou volgen. Een geavanceerder voorspellend vermogen zou bij ons in de virtuele cortex ook aanwezig kunnen zijn.

"Wat we tot nu toe weten is dat het mensenbrein veelvoorkomende situaties goed kan voorspellen," zegt Ekman. "Er zijn natuurlijk ook unieke situaties die nauwelijks te voorspellen zijn omdat mensen er geen ervaring mee hebben."

Maar er zijn hier wel mogelijke oplossingen voor te bedenken. Zo vraag ik of onze virtuele cortex zou kunnen leren van films, en Ekman zegt van wel: "Ik denk dat films en virtual reality er zeker voor kunnen zorgen dat we meer ervaringen hebben, wat er uiteindelijk voor zorgt dat we een situatie kunnen voorspellen. We kunnen dit alleen nog niet met zekerheid stellen."

Uit een experiment van een paar jaar geleden bleek in ieder geval dat er mensen zijn die behoorlijk goede voorspellingen kunnen maken. Bij het experiment, waar 2000 mensen aan deelnamen, bleek de beste 2% niet alleen een hogere mate van intelligentie te hebben, maar ook meer open-minded te zijn. Als we meer te weten komen over de werking en mogelijkheden van onze visuele cortex, kunnen de voorspellingen in de toekomst alleen maar beter worden.

Het brein is een complex moeras, en we weten nog weinig van de voorspellende functie ervan, maar elk stapje kennis kan uiteindelijk een gigantische doorslag betekenen. We weten dat de visuele cortex alledaagse zekerheden kan voorspellen waardoor we niet elke dag onder een auto verdwijnen. We weten zelfs dat we veelvoorkomende scenario's onbewust voorspellen.

Het is dus denkbaar dat we op basis van data en een beter inzicht in de neurologische functie (zoals die van de visuale cortex) op een punt in de toekomst langzamerhand de toekomst leren voorspellen, voor bepaalde zaken. Beurskoersen bijvoorbeeld. Dat zou best wel fijn zijn.