DUO ligt een maand plat en dat vinden ze heel normaal

Gisteravond stuurde DUO een mailtje waarin stond dat hun site vanaf 29 maart een maand niet beschikbaar is. De site “is niet dicht”, verzekert een woordvoerder me per mail, maar je kunt er verder niks mee. 4,8 miljoen (oud-)studenten moeten door deze lange downtime even goed kijken of er nog wat geregeld moet worden voor hun studiefinanciering of studieschuld.

Ingrid van Engelshoven, de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, schrijft in een Kamerbrief over de beschikbaarheid op de website. Alle gegevens moeten worden gecheckt om er zeker van te zijn dat ze goed zijn overgezet naar het nieuwe systeem. Daarom worden ze bevroren.

Een website 33 dagen platleggen is echt een eeuwigheid in de wereld van het internet. Misschien dat ICT-Hoogleraar Chris Verhoef daarom zei dat hij het niet zo gek vindt dat DUO er een maand uit ligt.

Maar ik ben niet de enige die verbaasd is. “DUO gaat een maand plat voor een migratie. Je moet mijn baas horen als ik zeg dat een uurtje downtime echt niet te vermijden is,” zegt softwareconsultant Sander Dorigo op Twitter. Sjaak Brinkkemper, professor informatica en softwaresystemen aan de Universiteit Utrecht, vertelt aan de telefoon: “Heel vreemd dat dit zo lang duurt. Andere websites, zoals de NS, hebben ieder jaar een nieuwe site en dat gaat van de ene op de andere dag over. Daar merkt de gebruiker niks van. Ik snap dan ook niet waarom DUO zoveel tijd nodig heeft.”

Brinkkemper zegt dat softwaremigratie normaal gesproken plaatsvindt zonder dat iemand daar last van heeft. Het oude en het nieuwe systeem draaien dan naast elkaar, zodat er eerst op kleine schaal kan worden gezocht naar fouten in het nieuwe systeem. Dit noemen ICT'ers canary development.

Het is een beetje een ingewikkeld verhaal, maar het komt er op neer dat van Engelshoven in haar brief zegt dat het systeem helemaal bevroren moet worden om de nieuwe gegevens met de oude te kunnen vergelijken. Toch is er volgens Brinkkemper geen reden voor DUO om het nieuwe systeem niet naast het oude systeem te laten draaien. Chris Verhoef verdedigt DUO's keuze in een gesprek met de NOS: ze willen misschien niet te veel belastinggeld uitgeven.

Klinkt aannemelijk, ware het niet dat DUO voor de komende vier jaar 240 miljoen euro gereserveerd heeft voor de inhuur van externe ICT’ers. Hoort het draaiende houden van een site niet daarbij? Brinkkemper zegt dat de kosten wel mee zullen vallen: “Dat schaduwdraaien [op de achtergrond een nieuwe website bouwen, red.] kost een paar miljoen. Het zal geen grote kostenpost voor DUO zijn.” Jan Paul Stegeman, freelance developer, trekt de geschatte kosten van Brinkkemper in twijfel: “De kosten van het schaduwdraaien kan ik niet inschatten. Maar ik vraag mij af wat beter en goedkoper is: schaduwdraaien of de website een maand lang uit de lucht halen. De imagoschade is niet in geld uit te drukken.”

DUO-persvoorlichter Tea Jonkman vertelt aan de telefoon dat alle migratievormen zowel voor- als nadelen hebben. Het zou bijvoorbeeld heel vervelend zijn als het risico bestaat dat iedereens studieschuld op miraculeuze wijze verdwijnt en natuurlijk mag het allemaal niet te duur worden. Jonkman vertelt dat na “het uitvoeren van risicoanalyses en alles aandachtig bestuderen met diverse experts bleek dat [het platleggen van het systeem] het beste is.”

Stegeman maakt belangrijke software voor de Nederlandse overheid. Als de computersystemen van de overheid langer dan vijf minuten platliggen, komen er al Kamervragen. “Anno 2018 is een downtime van langer dan een paar seconden al niet te verantwoorden,” zegt hij in Twitter DM. “Een migratie is enorm ingewikkeld, maar wél iets wat iedere ICT'er moet kunnen.” Brinkkemper bevestigt dit: “Eerstejaars informaticastudenten leren dit. Het is echt geen ingewikkelde kost die enkel is weggelegd voor promovendi.”

Als een bank vijf minuten helemaal plat gaat, kan deze volgens Stegeman al failliet gaan: “Maar DUO heeft een monopolie en heeft dus helaas andere regels.” Door hun monopoliepositie kan DUO bepalen wat zij het prettigst vinden zonder dat ze rekening moeten houden met hun klanten. Als ik vraag of DUO hier misbruik van maakt, zegt Jonkman dat het een duidelijke afweging is: “Wij hebben ervoor gekozen om rekening gehouden met de momenten waarin de meeste klanten opereren [rond februari en september, red.]. Je hebt als klant maar weinig contact met DUO - misschien vier of vijf keer in je studiecarrière. Het zal wel heel toevallig zijn als dat per se in april moet.”

Op de vraag DUO nog steeds tevreden is met haar keuze, antwoordt Jonkman dat experts veel kritiek hebben geuit, maar geen zicht hebben op al hun gegevens en dus het hele verhaal niet kennen. Ook zegt dat ze hier nou eenmaal voor hebben gekozen en dat “het moet blijken of dit goed uitpakt." Maar ze gaan het op deze manier doen.

Het is mij alleen niet helemaal duidelijk voor wie deze migratievorm de juiste keuze is: voor de ICT-afdeling, DUO, of de 5 miljoen klanten die een maand lang niet bij hun gegevens kunnen. Maar we zullen het gewoon moeten afwachten. In de tussentijd blijf ik stiekem hopen dat die migratie helemaal misgaat en iedereens studieschuld zoek raakt.