FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Niemand weet écht hoe het zit met vitamine D

Vitamine D-tekort lijkt een hoop narigheid te veroorzaken, maar het is nog extreem onduidelijk wat een ‘tekort’ precies betekent.

Vitamine D is belangrijker dan je denkt. Gebrek aan vitamine D wordt in verband gebracht met verschillende soorten kanker, verzwakking van het immuunsysteem, hart- en vaatziektes, botontkalking en schijnt invloed te hebben op de geestelijke gesteldheid. Onderzoek toont aan dat minimaal een op de drie gezonde volwassen mensen in Europa een tekort heeft. Hoewel bepaalde schattingen nog veel hoger aangeven. Het enige probleem: niemand lijkt te weten hoeveel een tekort precies is.

Advertentie

Vitamine D reguleert de opname van calcium en fosfor in je botten, dus te weinig vitamine D betekent zwakke botten en tanden. Zeker op jonge en hoge leeftijd is dat van belang. Daarnaast speelt vitamine D een rol in de celdeling en –groei. Vandaar dat een tekort aan vitamine D de kans vergroot op immuunziektes en kanker. Daarnaast bestaat er een correlatie met depressiesverschijnselen. In een grootschalig Nederlands onderzoek is aangetoond dat depressieve mensen een laag niveau vitamine D en een hoog niveau PTH (een hormoon wat samenwerkt met vitamine D) hebben.

Er bestaat ondanks alle bovengenoemde dingen veel onzekerheid rond de rol van vitamine D in het menselijk lichaam. Wetenschappers vechten elkaar de tent uit en zijn het zelfs niet allemaal met elkaar eens over hoe weinig een tekort precies is. Net zoals ze ook niet met elkaar eens zijn hoeveel vitamine D je nodig hebt en hoe groot de invloed is van vitamine D op eerdergenoemde ziektes. Het komt er eigenlijk op neer dat een hoop onderzoekers vinden dat zijzelf het heel goed weten en dat andere onderzoekers er niets van snappen. Volgens een artikel in Nature zijn er twee kampen en die vinden van elkaar dat het klootzakken zijn. Aan de ene kant is er het Institute of Medicine (IoM) in de VS die alle onduidelijkheid wilde oplossen, aan de andere kant losse wetenschappers die het niet eens zijn met het IoM.

Elmer V. McCollum, PhD

Dus waar is het misgegaan? In 2010 heeft het Institute of Medicine in de VS een commissie samengesteld die orde op zaken moest stellen, omdat er te veel onduidelijkheid was en de Amerikaanse overheid duiding wilde. Deze commissie heeft een meta-onderzoek uitgevoerd (zo veel mogelijk verschillende studies over vitamine D met elkaar vergelijken) om richtlijnen op te stellen over de definitie van een tekort en de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, zodat er toch een keer duidelijkheid zou ontstaan over dit kennelijk belangrijke voedingsbestanddeel.

Advertentie

Deze commissie kwam met aanbevelingen die veel stof deden opwaaien. Zo berichtten ze over een maximale veilige dosis en stelden ze de definitie van een tekort op, waarvan de ondergrens in de ogen van een hoop andere onderzoekers veel te laag was. De definitie van een gezonde hoeveelheid vitamine D werd door een hoop andere onderzoekers gezien als een vitamine D-tekort. Dit leidde tot zoveel commotie dat deze commissie door de VS en Europa is gaan touren om zich te verdedigen. "ik ben gewend aan vijandschap, woede en frustratie," aldus Clifford Rosen van de IoM-commissie tijdens een ontmoeting met botonderzoekers in New York. "mensen vertellen me dat ik niet weet waar ik mee bezig ben."

In principe zijn er nu twee kampen: de IoM-commissie met haar aanbevelingen en losse onderzoekers binnen het vitamineveld. Volgens de commissie worden er te hoge doses voorgeschreven en heb je helemaal niet zoveel vitamine D nodig. Daartegenover staat er een groep onderzoekers die vinden dat de commissie te laag inzet en daarmee risico's vormt voor de volksgezondheid. Zij vinden dat de commissie zich heeft laten beïnvloeden door beleidsmakers en politici die bang zijn voor claims van mensen die een te hoge dosis hebben binnengekregen. O.D.'en op vitamine D is mogelijk, maar dit komt pas voor bij een langdurige inname van 250 microgram per dag. Het is zelfs mogelijk om iemand een shot te geven van 12.500 microgram. Nu heeft de IoM-commissie 100 microgram per dag aangemerkt als maximaal aanvaardbare veilige dosis. (ter vergelijking, de Nederlandse overheid raadt een dosis aan van 10 microgram/dag als gezond).

Advertentie

Ook staat er te lezen in het artikel van Nature dat de commissie verschillende onderzoeken wiskundig gezien verkeerd heeft gebruikt. De commissie verdedigt zich door te zeggen dat hun tegenstanders een 'religieus geloof' hebben in hoge doses vitamine D. Voor de complotdenkers: de verkoop van synthetische vitamine D is tussen 2001 & 2009 in de VS meer dan vertienvoudigd. Is er sprake van een onduidelijk wetenschapsgebied waarbinnen nog gewoon meer onderzoek moeten worden gedaan of speelt er een lobby van politiek tegenover een medicijnlobby?

Ondanks het mierengeneuk binnen de wetenschappelijke discussie die vooral over de cijfers en precieze aantallen gaat, is er toch wel iets zinnigs te zeggen over vitamine D. Er bestaat consensus dat er wel een hoop mensen vrij weinig vitamine D hebben en dat dit dus effecten heeft voor de volksgezondheid. Zo heeft de Nederlandse overheid richtlijnen opgesteld over de minimaal in te nemen hoeveelheid vitamine D en heeft zij het mogelijk gemaakt het toe te voegen aan margarine, halvarine en bakproducten.

De Nederlandse overheid heeft dus ook een eigen richtlijn met de maximale veilige dagelijkse dosis vitamine D opgesteld. Het voedingscentrum heeft in opdracht van de overheid dit onderzocht en met de maximale veilige dosis per dag komt zij overeen met de richtlijn van het IoM, namelijk 100 microgram/dag. Maar in tegenstelling tot de verhitte discussie in de VS – en nu wordt het echt grappig – lijkt het Voedingscentrum juist Nederlandse dokters te beschuldigen dat zij het gevaar van een vitamine D tekort slecht erkennen en dat zij juist te weinig voorschrijven. Daarnaast zijn er ook stemmen in Nederland die vinden dat het onderzoek van het Voedingscentrum een te slechte wetenschappelijke basis heeft om serieus te nemen. Het Nederlandse Voedingscentrum baseert veel van haar onderzoek op de European Food Safety Authority.

Uiteindelijk maak je gewoon de meeste vitamine D zelf aan in je huid (dus strikt genomen is het dan geen vitamine, want een vitamine is een stof die je nodig hebt maar niet zelf kan aanmaken). Je huid doet dit alleen maar onder invloed van zonlicht. Zonlicht is de grootste input van vitamine D voor je lichaam, maar zeker hier in Nederland schijnt die niet bijzonder vaak. Toch is het best wel belangrijk dat je genoeg vita D binnenkrijgt. Via voeding kan je alsnog voldoende binnenkrijgen. Eet voldoende vette vis, eieren of neem gewoon vitamine pillen. Hoeveel je daarvan moet binnenkrijgen? Hoe lang je in de zon moet zitten? Niemand die het dus echt schijnt te weten. Vraag het de wetenschap in ieder geval nog maar even niet, straks breekt de pleuris nog echt uit.