Een misverstand over BMI overtuigde iedereen dat diabetes een welvaartsziekte is

Vorig jaar bezocht ik een klein ziekenhuis in Chhattisgarh, een van de staten in India met de meeste armoede en honger. De patiënten die op de gangen stonden waren dun en knokig, met gevaarlijk lage bloedwaarden en bloedarmoede. Ik was dus geschokt toen ik de artsen van de Jan Swasthya Sahyog-kliniek de ene na de andere patiënt zag behandelen voor diabetes en hart-en-vaatziekten.

Diabetes type II heeft het publieke imago een ziekte van overvloed te zijn – het resultaat van te veel suiker in ons dieet en een zittend beroep. Maar een documentaire van Elliot Kirschner, gepubliceerd op Motherboard, bekijkt het idee dat dit slechts een klein deel is van het totaal aan oorzaken van deze weinig begrepen ziekte.

Diabetes kan mensen met een gebrek aan voedsel net zo goed treffen als mensen die te veel eten. In India, waar het gemiddelde BMI veel lager ligt dan in de VS, lijden 62 miljoen volwassenen aan diabetes, de grootste populatie diabetici ter wereld. Ik heb met eigen ogen gezien hoe artsen, op bezoek in dorpjes, zwangere vrouwen op de weegschaal zetten. Veel wogen met zeven maanden zwangerschap maar 35 kilo.

Desondanks hebben experts de groeiende economische welvaart in India de schuld gegeven, vooral de aan welvaart gekoppelde veranderingen in levensstijl en dieet. Meer junkfood, meer koolhydraten en suiker – de experts dachten hier de oorzaak in te hebben gevonden. Maar dat verklaart niet waarom diabetes de straatarme en uitgehongerde populaties op het platteland teistert.

Dr. Yajnik, onderzoeker en arts aan het KEM Hospital Research Center in Pune, houdt zich al decennia bezig met dit mysterie. Hij en zijn team hebben langetermijnstudies gedaan in dorpen buiten Pune, waar families nog steeds afhankelijk zijn van landbouw om in hun levensonderhoud te voorzien.

Zijn team volgde zwangere moeders en hoe hun voeding impact had op hun kinderen; moeders die hun dagen al ploegend en onkruid wiedend doorbrachten tot kort voor de bevalling. Hij ontdekte dat een vitamine – B12 – ervoor zorgde dat baby's opgroeiden met meer visceraal vet, ondanks hun lage gewicht als kinderen en volwassenen.

Dit correleert weer met ongevoeligheid voor insuline, de capaciteit van het lichaam om suiker af te breken, een belangrijke voorbode van diabetes. "Stofjes als vitamine B12 kunnen de genetische opmaak beïnvloeden. De genetische code blijft hetzelfde, maar wat verandert is de manier waarop de genen tot uitdrukking komen," zei Yajnik.

Deze bevindingen komen overeen met het concept van epigenetica, het idee dat de omgeving genen kan beïnvloeden. Het is een grote omslag in ons genetisch denken, maar het is eerder getest. De beroemdste van deze tests was die op de zogenoemde agouti-muizen, vernoemd naar het agouti-gen, van Duke University.

In een reeks experimenten werden identieke muizen blootgesteld aan chemicaliën zoals BPA, die zitten in plastic en verschillende diëten. Als een moedermuis een gemethyleerd dieet kreeg met voedingsstoffen als B12 en foliumzuur, hadden haar baby's een lagere kans op ziekten en een bruine vacht. Wanneer ze een dieet kreeg waarin deze voedingsstoffen ontbraken, waren haar kinderen gevoeliger voor ziekten en hadden ze een gele vacht.

Hoewel het grootste deel van de medische gemeenschap diabetes type II nog altijd behandelt als iets dat voorkomen moet worden door beweging en een gezond dieet, vraagt de snelle groei van de ziekte in ontwikkelingslanden om een epigenetische aanpak.

Artsen kunnen zich niet langer uitsluitend focussen op lichaamsgewicht als maatstaf voor diabetesrisico. Ook zullen wetenschappers moeten doorgaan met wroeten naar de connectie tussen voeding en omgeving van de moeder, en de genetische expressie van het kind.

"Dit was een niet-overdraagbare ziekte, maar nu zeggen we dat het mogelijk is om diabetes over te dragen van moeder op kind," zei Yajnik.