Moeten we ons druk maken om het zika-virus?

De afgelopen paar weken is een tot voor kort obscure ziekte veel in het nieuws geweest: het zika-virus. Als je die eerdere berichten hebt gemist, vraag je je misschien wel af waar de heisa over gaat.

Sommige doktoren in Brazilië hebben vrouwen gewaarschuwd om niet zwanger te worden, en vorige week paste het Amerikaanse Centers for Disease Control and Preventionhet reisadvies aan voor zwangere vrouwen naar een lange lijst landen in Midden- en Zuid-Amerika.

Dus, wat is er precies aan de hand? Hier een korte samenvatting van alles wat je moet weten over zika.

Wat is zika en waarom is het in het nieuws?

Het zika-virus is een tropische ziekte die verspreid wordt door bepaalde soorten muggen. Het werd voor het eerst ontdekt in de jaren 40, maar werd nooit serieus onderzocht omdat de ziekte nooit echt veel mensen besmette en de symptomen vrij mild zijn. Veel geïnfecteerde mensen werden niet eens ziek, en degenen die wel ziek werden, rapporteerden milde griep-achtige symptomen als koorts die slechts een paar dagen duurden.

Zika verspreidde zich afgelopen lente voor het eerst aan het Amerikaanse continent, maar kreeg pas eind vorig jaar de aandacht van gezondheidsinstellingen toen Brazilië een verhoogd aantal geboortes van kinderen met microencefalie – een aandoening waarbij het kind wordt geboren met een te kleine schedel, waardoor de hersenen beschadigd raken. Deze toename viel samen met de aankomst van zika. Onderzoek bij pasgeborenen met microcefaliewees vervolgens uit dat ze het virus droegen, waardoor dokters en onderzoekers een link vermoeden tussen het virus en de misvorming.

Veroorzaakt het zika-virus microcefalie?

Gezondheidsexperts willen deze claim nog niet maken omdat het verband nog niet honderd procent zeker is. Maar er is genoeg bewijs voor een verband om zorgen te wekken. Zelfs als er een verband is tussen het virus en de misvorming, zijn we er niet zeker van wat de risico's zijn – welk percentage met zika besmette zwangere vrouwen baren een kind met microcefalie? Voorlopig houden onderzoekers een "beter voorkomen dan genezen"-tactiek aan.

Waarom is dit verband nooit eerder opgevallen?

Aangezien zika nooit veel mensen besmette, en de symptomen zo mild waren, werd er weinig aandacht gegeven aan de ziekte.

"De meeste gevallen kwamen voor in delen van de wereld waar er minder actieve administratie gedaan wordt over de ziekte en mogelijke gevolgen ervan, legt epidemioloog Michael Osterholm aan me uit. "Je weet niet of het echt een nieuwe correlatie is of gewoon omdat we beter opletten."

Het zou kunnen dat zika altijd al in verband stond met microcefalie, maar dat het gewoon niet opviel tot het een grote, goed-gemonitorde populatie als die in Brazilië besmette.

Komt het virus naar Nederland?

Het is er in feite al. Volgens de NOS heeft het RIVM al zes gevallen geregistreerd, allemaal afkomstig van reizigers uit Suriname – waar de ziekte redelijk veel voorkomt. Het zika-virus wordt gedragen en verspreid door de Aedes-mug, een soort mug die in Nederland en omstreken niet voor komt.

Kunnen we er iets aan doen? Bestaat er een vaccin of een tegengif?

Op het moment is er geen vaccin of tegengif voor zika, maar nu onderzoekers actiever onderzoek doen naar het virus zou er eentje gevonden kunnen worden. Ondertussen is de beste manier om zika te bestrijden, de bestrijding van muggen. Verspreidingscontrole – doodnormale dingen als stilstaand water waar muggen in voortplanten verwijderen, anti-muggenspray dragen en insecticide – is een effectieve manier om de verspreiding van ziekten gedragen door muggen tegen te gaan.

Moeten zwangere vrouwen zich zorgen maken?

Zwangere vrouwen die onlangs gereisd hebben naar een van de landen waar zika voorkomt – Brazilië, Colombia, El Salvador, Frans-Guiana, Haïti, Honduras, Martinique, Mexico, Panama, Paraguay, Suriname, Venezuela en Puerto Rico – zouden dit het beste aan hun arts kunnen melden, vooral als je je ziek voelde tijdens je reis.

Als je zwanger bent in een van de besmette landen, doe je er goed aan om te voorkomen dat je gestoken wordt: draag lange mouwen, smeer je in met DEET en slaap onder een klamboe.