Lisa (25) helpt dove mensen dit jaar prettiger stemmen

Er wordt van alles in het werk gesteld om de verkiezingen op een covid-verantwoorde manier te laten verlopen. Stembureaus worden uitgerust met plastic kuchschermen en liters desinfectiegel, de bureaus blijven extra lang open, rode potloodjes mogen mee naar huis genomen worden en mensen die ouder zijn dan zeventig mogen per brief stemmen, zodat ze helemaal geen risico hoeven te lopen. 

Maar dat alles neemt niet weg dat er veel Nederlanders zijn voor wie er ook zonder coronavirus zichtbare en onzichtbare drempels zijn die het stembureau minder toegankelijk maken. En daar wordt lang niet altijd vanzelf bij stilgestaan. 

Onderzoeker en dove activist Lisa Hinderks (25) zorgde er eigenhandig voor dat ze dit jaar prettig kan stemmen. Op haar initiatief komen er in de gemeente Utrecht twee gebarentalige stembureaus, wat betekent dat er een tolk is en stembureauleden aanwezig zijn die in de Nederlandse Gebarentaal (NGT) kunnen communiceren. Zo kunnen zowel dove als horende mensen er terecht, zonder zich zorgen te hoeven maken over misverstanden of ongemakkelijke momenten. 

Ik sprak Lisa over hoe het is om te stemmen als je niet kunt horen, waarom ondertiteling niet altijd de oplossing is en over hoe de Nederlandse maatschappij omgaat met mensen met een beperking. “Als mensen ons meer als gelijken zouden zien, met eigen dromen en idealen - en in het geval van doven ook een eigen taal en cultuur - dan zou het al een stuk beter gaan.”  

In Utrecht komen er, dankzij jou, twee speciale stemhokjes voor mensen met een auditieve beperking. Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?
Eerst heb ik me aangemeld als stembureaulid. Via Twitter had ik al contacten met een paar raadsleden over een eventueel gebarentalig stembureau. Toen heb ik contact opgenomen met  met de afdeling verkiezingen van de gemeente Utrecht. Vanaf dat moment ging het ineens snel, met daarbij ook dat de gemeente er heel erg enthousiast over was. Ik heb toen een aantal dove Utrechters gevraagd of zij het leuk zouden vinden om in dit stembureau te zitten, en veel mensen wilden dat maar al te graag.

Hoe wordt er gereageerd als je aandacht vestigt op speciale behoeftes voor mensen die doof of slechthorend zijn?
Mensen zijn vaak wel bereid om dingen aan te passen of om hierover mee te denken. Veel mensen weten niet goed hoe ze iets toegankelijk kunnen maken, maar zijn zeker bereid om het aan te passen als je er om vraagt. Maar dat is natuurlijk niet altijd zo, zo wordt het verschil tussen ondertiteling en het inzetten van tolken Nederlandse Gebarentaal (NGT) vaak niet begrepen. Men denkt dat je met het toevoegen van ondertiteling al alles toegankelijk maakt. Maar voor veel doven is het Nederlands niet hun moedertaal en is het lezen van Nederlands lastig. Dan is een tolk NGT veel beter en duidelijker. 

Ben jij altijd gaan stemmen? En zo ja, hoe was die ervaring? 
Ja, ik ben altijd gaan stemmen. Ik vind stemmen heel belangrijk, maar het contact met stembureauleden kan soms wel ongemakkelijk of stressvol zijn. Als mensen niet weten hoe ze met je moeten communiceren voelt dat niet erg toegankelijk. Dan is zo’n gebarentalig stembureau prettig, dan kan je ook nog even lekker in NGT kletsen met stembureauleden. Zo is stemmen ook gewoon een feestje voor ons. Misschien motiveert het zelfs mensen om te gaan stemmen.

Denk je dat politici voldoende stilstaan bij de behoeftes van mensen met een beperking?
Dat denk ik niet. Voor mijn gevoel wordt er vaak op het laatste moment aan ons gedacht. Zo van, ‘oh ja, dat moet nog even toegankelijk worden gemaakt’. Zo is het nu met de coronacrisis ook duidelijk dat mensen met een beperking vaak vergeten worden. Het is bijvoorbeeld zo dat poststemmen alleen mogelijk is voor ouderen, maar niet voor jongere mensen die kwetsbaar zijn. Ook zit deze groep al bijna een jaar binnen, maar daar wordt in het huidige beleid totaal geen rekening mee gehouden. Wel zijn er voor de doven tijdens deze crisis eindelijk tolken NGT ingezet bij de persconferentie. Ook is vorig jaar de NGT erkend als taal, naast het Fries, dus op dat gebied hebben politici onze wens wel gehoord. 

Hoe zien toegankelijke verkiezingen er voor jou uit?
Het lijkt mij heel mooi als de verkiezingen straks volledig toegankelijk zullen zijn voor iedereen. Dat gaat dan over informatie over de verkiezingen, maar ook de toegankelijkheid van bijvoorbeeld stembureaus. De verkiezingsdebatten van NPO worden als het goed is, straks getolkt. Ook hebben een aantal partijen – D66 en Christenunie bijvoorbeeld, hun partijprogramma toegankelijk gemaakt in de Nederlandse Gebarentaal. Maar heel veel partijen hebben dat nog niet gedaan. Daarnaast hebben sommige partijen hun verkiezingsprogramma in begrijpelijke taal geschreven, wat hartstikke goed is. Het zou mooi zijn als alle partijen dat zouden doen. 

De coronacrisis maakt alles extra moeilijk dit jaar - voor sommige mensen met een beperking is iets als stemmen nu nog minder toegankelijk, vanwege het risico op besmetting. Tegelijkertijd levert het ook nieuwe mogelijkheden op, vanuit huis is er ineens veel meer mogelijk - online onderwijs, bijvoorbeeld. Hoe is dat in jouw ervaring?
Ook wij moeten ons aanpassen natuurlijk. Voor de coronacrisis videobelden we elkaar al vaak, maar tijdens de crisis heeft dat wel een vlucht genomen. Het heeft ons wel laten zien dat het regelen van kleine dingen makkelijk online kan, al dan niet met een tolk. Tegelijkertijd blijft het soms lastig, want gebarentaal is een visuele taal en dat zie je toch beter als je fysiek bij elkaar in een ruimte bent.

Los van de verkiezingen - is de Nederlandse maatschappij voldoende ingericht op mensen met een beperking? 
Nee, dat vind ik eigenlijk nog niet. En dat heeft niet alleen te maken met het feit dat Nederland fysiek vaak niet toegankelijk is, dat informatie ontoegankelijk is, maar ook met de houding ten opzichte van mensen met een beperking. Er is nog zoveel onwetendheid over hoe wij leven, denken en doen. Zo is het bijvoorbeeld vaak zo dat mensen ervan uit gaan dat ik mijn leven wel heel ingewikkeld en moeilijk moet vinden door mijn doofheid. Maar ik ben juist heel blij met mijn leven en het feit dat ik onderdeel uit mag maken van zo’n interessante groep mensen, maar minder blij met hoe mensen op mij reageren en met hoe ontoegankelijk de maatschappij is. Maar iedereen ervaart dat anders. Ik denk dat als mensen ons meer als gelijken zouden zien, met eigen dromen en idealen - en in het geval van doven ook een eigen taal en cultuur - dat het dan al een stuk beter zou gaan.  

In hoeverre speelt je beperking mee bij je politiek activisme? 
Ik probeer de samenleving een stukje inclusiever te maken voor doven en slechthorenden, dus op dat gebied speelt mijn doofheid wel een grote rol. Maar ook mijn andere identiteiten, zoals het vrouw-zijn spelen een rol. Intersectioneel activisme is voor mij heel belangrijk.