Op de site van Privacy Barometer, een privacywaakhond, verscheen gister een verontrustend bericht. In koeienletters stond er:

Het eerste dat ik dacht was: dit wordt makkelijk ontkennen voor de woordvoerder. Want het zit natuurlijk 'veel genuanceerder'. Maar dat wil nog niet zeggen dat wat er staat niet waar is. En om de spin van de woordvoerders voor te zijn hierbij een poging tot nuance zonder verder afbreuk te doen aan de oorspronkelijke berichtgeving van Privacy Barometer.

Als volgt: demissionair minister Schippers van Volksgezondheid wil dat gegevens over lichaamsmateriaal beschikbaar komen voor politie en justitie zonder daarbij toestemming nodig te hebben van patiënten.

Uit de kamerbrief blijkt dat de belangrijkste motivatie voor een mogelijk wetsvoorstel is om "helderheid" en "vertrouwen" te scheppen over de rechten die mensen hebben over hun lichaamsinformatie.

Het komt erop neer dat justitie in sommige gevallen toegang krijgen tot jouw DNA die jij ooit hebt afgegeven in het ziekenhuis. De gedachte dat dit zou moeten kunnen is een teken van de tijd, maar laten we wel wezen: een vrij gestoorde gedachte.

Alle Nederlandse biobanken en medici zijn fel tegen. Want onder het, nu nog geldende, medisch beroepsgeheim is het simpelweg verboden voor politie om toegang te krijgen tot lichaamsmateriaal van patiënten. Iedereen weet zeker dat DNA niet gebruikt mag worden voor opsporing zonder rede. Iedereen die begrijpt wat voor consequenties dit voor privacy heeft, begrijpt hoe problematisch dit is.

Nu wil Schippers dat veranderen, en een uitzondering maken als het gaat om "zeer ernstige zeden- of levensdelicten, zoals moord, doodslag of verkrachting." Alleen als iemand een straf van acht jaar boven het hoofd hangt zou het medisch beroepsgeheim mogen worden doorbroken. Het proces gaat wel volgens een protocol, maar dat is niet erg helder: de officier van justitie mag justitie vorderen met een machtiging van de rechter-commissaris. Deskundigen zullen de commissaris een advies geven over de "noodzaak."

Ook al gaat het volgens het boekje, de belangrijkste doelstellingen van helderheid en vertrouwen worden hier niet mee gediend. We weten van andere zaken zoals cybercriminaliteit al dat dit een weinig inzichtelijk proces is, en dat schept weinig vertrouwen. Nog belangrijker is dat het niet helder is wat nu precies de noodzaak zou kunnen zijn. Is dit wetsvoorstel echt nodig? Dat is helemaal niet overtuigend. Het belangrijkste argument in de brief voor dit wetsvoorstel is namelijk dat het "nabestaanden duidelijkheid kan geven over de doodsoorzaak van een slachtoffer."

Dat klinkt wel heel sympathiek, maar er zijn betere methodes om dit doel te bereiken. Uit onderzoek van Motherboard van vorig jaar bleek al dat bij het overgrote deel van de slachtoffers de doodsoorzaak niet bekend is. Dat heeft niet te maken met dat justitie geen DNA-onderzoek kan verrichten vanwege het medisch beroepsgeheim, maar met een tekort aan geld, arbeidskrachten en onderzoek.

Er zijn maar vijf forensisch pathologen in Nederland waarvan er twee met pensioen gaan en er nul in opleiding zijn. Een investering daarin lijkt dus een effectievere manier om de doodsoorzaak van slachtoffer beter te kunnen achterhalen zonder daarvoor het medisch beroepsgeheim te hoeven slachtofferen. Ik heb de woordvoerder Ole Heil dit voorgelegd, maar helaas nog geen antwoord kunnen krijgen.

Nog een belangrijkere kritiek is dat dit een glijdende schaal naar een nationale DNA-databank kan betekenen. Heil zegt dat "hij het niet weet hoe het zal gaan en dat het de komende jaren zal worden bepaald." Maar vrijwel elke bevoegdheid die de politie krijgt wordt binnen enkele jaren uitgebreid:

"Als de principiële horde is genomen, is ruimer gebruik van bevoegdheden niet meer zo'n discussie in de politiek. Dat is gebeurd bij de bestaande DNA-databank voor politie en justitie, maar ook de bevoegdheden voor bijvoorbeeld preventief fouilleren, cameratoezicht en het gebruik van kentekenscanners voor de opsporing zijn onlangs verruimd," schrijft Privacy Barometer.

Het is dus aannemelijk dat deze nieuwe bevoegdheid ook leidt tot een verdere uitbreiding zoals een Nationale DNA-database, en dat moeten we niet willen.

Justitie moet in staat zijn de doodsoorzaak van een geliefde te achterhalen, maar dat mag niet ten koste gaan van het medisch beroepsgeheim en onze persoonlijke vrijheid en veiligheid. En dat is wat een nationale DNA-database zou betekenen. Lichaamsinformatie komt in handen van een overheid die de bevolking steeds meer wil controleren, maar die niet in staat zal blijken die informatie te beveiligen tegen criminele hackers of vijandige overheden. En allemaal opereren ze in een systeem waarin verzekeraars overmachtig zijn.

Dit onzalige plan kan nog gemakkelijk sneuvelen. De ministerraad, de Raad van State, de Tweede Kamer, de pers en in het verlengde: wij, het volk, moeten gaan bepalen of dit is wat we echt willen. Dat duurt jaren, maar laten we er dit keer op tijd bij zijn, en heel duidelijk maken dat we hier als burgers tegen zijn. De eerste stap is dat iedereen het weet.