Heel Holland Hoaxt: Het nepnieuws van afgelopen maand (deel 3)

Tot de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart zet ik maandelijks op een rijtje welk nepnieuws en afgeleide vormen daarvan er in Nederland rondwaren. Deze maand kwam dit in vele gedaantes, van nepfoto's tot nep-StemWijzers.

Begin februari deed de ronde dat Koeweit reizigers uit zes moslimlanden zou weigeren. Het nieuws werd mede verspreid door Donald Trump en in Nederland opgepakt door De Dagelijkse Standaard, dat het later rectificeerde. Er bleek namelijk niks van waar.

Maar zo'n compleet verzonnen bericht is eigenlijk een uitzondering: veel nepnieuws en propaganda betreffen eerder een verdraaiing van de werkelijkheid. Een bodempje waarheid, aangelengd met onzin. In die categorie vallen bijvoorbeeld bewerkte foto's.

Geert Wilders twitterde deze maand een oude foto van een shariademonstratie met Alexander Pechtold erin gephotoshopt. De PVV-leider had er de tekst "Is dit de volgende stap?" bij gezet. Wie dus goed las - of gewoon even nadacht - kon weten dat het een nepfoto was. Helaas tuinden alsnog een aantal mensen erin.

Wilders twitterde ook een opmerkelijke peiling van een zeker Prendid. Prendid voert geen reguliere peilingen uit, maar is een zogenoemde 'prediction market' waarbij respondenten (in dit geval ruim duizend) de verkiezingsuitslag voorspellen. Niet betrouwbaar, daarvoor waarschuwt Prendid zelf ook, maar de cijfers kwamen Wilders wel goed uit.

In verschillende hoeken van het internet gaan verzonnen peilingen rond. Zulke neppeilingen zitten vaak redelijk dichtbij de echte, waardoor veel mensen er in trappen. Ook Peiling2017, de nepsite die door Thierry Baudet veel geretweet werd, was deze maand weer volop actief. Gelukkig lijkt Baudet het licht te hebben gezien en is hij er inmiddels mee gestopt.

In de échte peilingen staat GroenLinks hoog, en als gevolg daarvan wordt Jesse Klaver op zijn afkomst verdacht gemaakt. In de kruipruimtes van de blogosphere leeft de theorie dat hij stiekem Yasser Feras heet. Feras is de tweede voornaam van de half-Marokkaanse Klaver.

De complottheoristen beweren dat Feras zijn achternaam is, gekregen van zijn vader. Dit zou betekenen dat zijn vader zich na Klavers geboorte als zodanig heeft geregistreerd op het gemeentehuis. Wat weer zou betekenen dat Klaver als Marokkaanse moslim is geboren en eigenlijk Yasser heet. Het is onze eigen variant van het Amerikaanse birtherism, de beweging die stelt dat Barack Obama in Kenia geboren is. Het werd zelfs verspreid door een statenlid van 50PLUS:

Het grootste nepnieuws wereldwijd was het verhaal van de Duitse krant BILD over honderden dronken vluchtelingen in Frankfurt. Toen dat volledig verzonnen bleek, ging BILD diep door het stof. Het broodje aap wordt echter warm gehouden, bijvoorbeeld in deze tweet van PVV-Kamerlid Martin Bosma die nog steeds online staat.

Bosma was niet de enige PVV'er die deze maand bewust of onbewust nepnieuws verspreidde. Kamerlid Fleur Agema retweette een oud filmpje van Parijse protesten alsof het nieuwe beelden zijn. Een statenlid verspreidde een foto van rellende moslims (in werkelijkheid protesterende taxichauffeurs). Een ander statenlid verspreidde een neptweet van de burgemeester van Londen. Agema maakte haar RT ongedaan, maar haar collega's lieten hun missers staan.

Nieuwsuur maakte vorige week een reportage over politici, voornamelijk van de PVV, die hoaxes verspreiden en het meestal niet rechtzetten. Slechts één PVV'er betoonde spijt, de rest negeert de journalisten die ze aanspreken op nepnieuws.

Partij GeenPeil maakte in februari de StemWijzer na. Bij deze nep-Stemwijzer, die inmiddels uit de lucht is, kreeg elke deelnemer dezelfde uitslag: een 100% score op GeenPeil. Een verwijzing naar het feit dat de partij in de Kamer belooft te stemmen zoals de achterban ze opdraagt. Goed bedacht, alleen zagen veel mensen niet dat het een stunt was:

Van nieuwsberichten tot foto's, van peilingen tot StemWijzers: overal wordt namaak van geproduceerd alsof het designertassen in een naaiatelier in Thailand zijn. Wat opvalt is hoe gewend we hier al aan raken.

Tofik Dibi riep vorige week op Twitter in herinnering dat PvdA-politicus John Leerdam een paar jaar geleden opstapte nadat hij in een hoax trapte. Zoiets lijkt nu ondenkbaar. Politici schamen zich minder, mede omdat het kiezers en journalisten, murw van alle desinformatie, minder schokt.

Eén uitspraak veroorzaakte deze maand wél veel boosheid: Wilders die de moord op Pim Fortuyn in een Duits TV-interview aan een moslim toeschreef. Wilders zei geen sorry, maar verdedigde zich door te zeggen dat hij de moord op Theo van Gogh bedoelde, maar dat lijkt in de context van het interview onlogisch - het ging op dat moment over LPF.

Deze 'verspreking' en Wilders' gebrek aan excuses ervoor was voor veel mensen de grens. Een hoopvol teken: we hebben nog niet geheel geaccepteerd dat politici onzin verspreiden. Laten we deze lat met z'n allen hoog houden.