​Heel Holland Hoaxt: Het nepnieuws van afgelopen maand (deel 2)

Tot de Tweede Kamerverkiezingen op 15 maart zet ik maandelijks op een rijtje welk nepnieuws er in Nederland ronddwaalt. De afgelopen maand laat zien waarom nepnieuws zo hardnekkig is: mensen willen geloven wat hun wereldbeeld bevestigt.

"Onze voorlichter gaf slechts alternative facts." De manier waarop woordvoerder Kellyanne Conway de onzinclaims van het Witte Huis verdedigde was een instant meme. Conway werd overladen met spot en kritiek, maar haakte met haar opmerking helaas in op de tijdgeest. Nu het vertrouwen in de media historisch laag is, stellen veel mensen een alternatieve waarheid samen. Het maakt niet uit of het klopt - zij voelen het zo.

Zo zei iemand die in nepnieuws over Sylvana Simons trapte dat hij van "geen enkel artikel op Facebook weet of het waar is" en daarom geneigd is het nieuws te geloven dat overeenkomt met zijn eigen mening over Simons. (Deze quote komt uit de NRC. Lees vooral de hele reconstructie over hoe dit nepnieuws viraal kon gaan.)

Brengt mij op Thierry Baudet, hard op weg om vaste gast in deze rubriek te worden. Baudet retweette afgelopen maand peilingen die zijn Forum voor Democratie een handvol zetels gaven maar overduidelijk nep waren. De peilingen kwamen overeen met de mysterieuze 'interne peilingen' van FvD; ze pasten in Baudets versie van de werkelijkheid.

Toen Baudet er door Motherboard op werd gewezen dat het misschien wat onverantwoord is om 24.000 volgers neppeilingen voor te schotelen sprak Baudet de gevleugelde woorden "misschien heb je daar gelijk in, maar je kan ook denken, naja". Waarvan akte, want Baudet is het bewuste neppeiling-account gewoon blijven retweeten.

Waar ik in elk geval geen 'naja' van kan denken, is het bericht van De Dagelijkse Standaard dat 'doorgedraaide moslims' een kerk in Dortmund in brand zouden hebben gestoken. DDS baseerde zich op Breitbart, de extreemrechtse site waar Trumps rechterhand Steve Bannon hoofdredacteur was. Het echte verhaal: het betrof een door een vuurpijl veroorzaakt brandje in een net dat over een steiger hing, en de politie vermoedt geen opzet.

Januari was koud. Maar niet zo koud dat de wateren van Venetië voor het eerst in de geschiedenis bevroren. Desondanks gleed een PVV-statenlid uit over deze photoshop - hij maakte er zelfs een 'argument' tegen klimaatverandering van. (Via journalist Rudy Bouma.)

Zijn rechtse mensen gevoeliger voor hoaxes? Je gaat het bijna denken. Maar ook aan de andere kant van het politieke spectrum gaat het mis. Zo ging afgelopen maand een oud artikel uit het antisemitische blad De Misthoorn rond als zijnde afkomstig uit De Telegraaf. Dat begon met deze post van een blogger, waarin de pagina werd vergeleken met de omstreden 'asielplaag'-kop, die wel echt van De Telegraaf is.

Dit is geen nepnieuws te noemen, het was een vergissing die in het naschrift werd rechtgezet. Een zoekopdracht in krantendatabase Delpher wees de echte bron van de linkerpagina uit. Maar toen was het al een eigen leven als Telegraaf-pagina gaan leiden in tientallen tweets.

Veel gebruikers die erop werden gewezen dat hun tweet niet klopte verwijderden hem netjes (lees je mee, Thierry?). Maar niet iedereen: zo liet Piraten Partij-politicus Matthijs Pontier zijn tweet (bijna 200 retweets) staan en bleef hij deze zelfs actief verspreiden, ondanks alle reacties. Goed, we geven Pontier het voordeel van de twijfel: misschien leest hij zijn mentions niet.

Hoe dan ook is niemand immuun voor een stukje tunnelvisie; de neiging om te geloven wat bij jouw wereldbeeld past. Volgens een kleinschalig, maar boeiend onderzoek zijn progressieve en conservatieve mensen er even vatbaar voor. 'Links' nepnieuws is dan ook volop verkrijgbaar. Alleen al over Trump zie ik regelmatig hoaxes in mijn tijdlijn: dat hij Republikeinen dom heeft genoemd, dat hij in zijn inauguratiespeech plagiaat pleegde op een tekenfilm over bijen en dat het Witte Huis zijn handen groter gephotoshopt zou hebben.

Soms geloofde ik ze bijna. Die over Republikeinen heb ik zelfs een keer geretweet - het paste namelijk in mijn beeld van Trump. Mea culpa. Volgende maand meer alternative facts!