Het anarchistische internet van Aral Balkan wordt binnenkort getest in Gent

Internet in de jaren 90 was een belofte. Mensen konden het nog niet zo goed beschrijven, want het was een soort ongrijpbare entiteit waaraan we allemaal deelnamen, en niemand wist nog zo goed hoe het moest, maar zeker was dat het mensen bijeen zou brengen en dat het voor iedereen was bedoeld, zoals op dit plaatje:

Inmiddels weten we dat het anders is gelopen. Het internet is in rap tempo aan het veranderen in en plek die wordt gerund door monopolisten. Mensen zijn geen vrije actoren meer, maar datapunten waar geld aan verdiend kan worden. Overal ter wereld zijn daarom nu initiatieven aan het ontstaan om dat internet van de jaren 90 weer te herwinnen. En een van de meest veelbelovende van die initiatieven is bij ons om de hoek, in Gent.

In de afgelopen jaren zijn Aral Balkan (41) en Laura Kalbag (31) bezig geweest met het ontwikkelen van een nieuw soort internet dat ze het Indienet noemen. Het Indienet moet een alternatief internet worden waar mensen hun privacy terugkrijgen. Dat moet radicaal anders zijn dan de huidige situatie waar gigantische bedrijven als Google rijk worden met de verkoop van persoonlijke informatie van miljarden mensen in ruil voor gratis diensten.

Kalbag en Balkan zijn allebei webdesigners. Kalbag studeerde Graphic Communication and Digital Design aan de Bath Spa University en Balkan studeerde Electronic en Critical Media aan onder andere American University in Washington. In hun ontwerpen laten ze zich inspireren door het vrije internet van de jaren 90. Balkan: “Ik heb nog de ethische en democratische periode aan het begin van het computertijdperk heb meegemaakt, dus weet ik dat het mogelijk is om van technologie te genieten zonder dat je getrackt wordt. Ik wil dit weer bereiken.”

Het designduo heeft al eerder tools ontwikkeld, zoals de Indiephone: een telefoon waarmee gewone mensen hun eigen gegevens kunnen bezitten. Ook ontwierpen ze een nieuw soort sociaal netwerk genaamd Heartbeat, wiens gebruikers niet getrackt konden worden en privé zouden communiceren. De laatste maanden zijn ze bezig met Indienet. Binnenkort lanceren ze een pilot in Gent, waar de overheid een eigen .gent domein hebben. Ik sprak Balkan over wat ze precies willen bereiken.

Motherboard: Hoi Aral, hoe zijn jullie van plan het internet te redden?
Balkan: Met het maken van alternatieven voor hoe het web nu opereert. Bedrijven als Google en Facebook slaan onze data op; ze gebruiken dit om je te manipuleren en ze verhuren het aan derden. Dit is een giftig businessmodel en we beginnen hier nu ook de gevolgen van te zien, zoals bij de verkiezing van Trump en Brexit. Bovendien worden belangrijke mensenrechten als privacy genegeerd.

Hoe houdt de verkiezing van Trump verband met het businessmodel van Google en Facebook?
Google en Facebook kunnen potentiële stemmers online manipuleren en hun stemkeuze beïnvloeden.

Wat hopen jullie te bereiken?
Het doel is om mensen een eigen plek op het internet te geven. Een plek die zij controleren. Zie het als een eigen website, maar dan wel op een sociale manier. Dus stel je voor dat Facebook in een biljoen stukjes wordt opgedeeld en iedereen daar een eigen deel van krijgt. Dit gaan we doen door iedereen een soort eigen website te geven. Facebook bestaat in ons ideale toekomstbeeld niet meer. Met Indienet communiceer je weer vanuit je privéplekje. Je krijgt nog wel gewoon posts in een timeline zoals je gewend bent, maar er luistert geen derde partij mee. Met de aftapwetten die er ook in Nederland aan zitten te komen, is dit iets waar we allemaal over na zouden moeten denken. Wil je dat Facebook, Google en binnenkort ook de overheid alles kunnen natrekken wat je online doet?

Hoe zorgen jullie ervoor dat er op Indienet niet ook toezicht is?
Er zal altijd toezicht zijn (de overheid, andere overheden, grote bedrijven, etc.) Wat wij kunnen garanderen is dat als je gebruikt maakt van Indienet wij je niet zullen tracken en dat je privéberichten niet kunnen worden gelezen omdat ze worden beschermd door de beste cryptografie die vandaag beschikbaar is. Ook is alles wat we doen openbaar, iedereen kan de broncode doorzien en verifiëren.

Waarom in Gent?
Omdat Gent een progressieve stad is. Het hoofd van strategie (Karl-Filip) en het hoofd van overleg (Martine) hadden al initiatieven zoals City of People. Zij vroegen mij het openingspraatje te houden tijdens een conferentie over de toekomst van de stad (Foreplay). Ik deed wat onderzoek en realiseerde me dat we dezelfde ideeën hadden. Dus veranderde ik dat praatje in een voorstel voor de stad: een internet dat weer van mensen is, in een stad die van mensen is. Ik stelde voor dit in Gent te starten en dat ik hen zou helpen het te bouwen als ze ermee zouden instemmen. Ze kwamen overeen. Dus zo gezegd zo gedaan. Gent is alleen nog maar het begin. Het laat wel zien dat zulke projecten gesteund kunnen worden door de gewone mens (de stad steunt ons) en dat er dus manieren zijn om technologie te ontwikkelen zonder samen te werken met multinationals die data tracken.

Maar heb je dan geen supernode nodig? Of ga je je eigen supernode maken?
We hebben geen supernodes nodig. Je moet Indienet meer zien als een netwerk. Je hebt nog steeds een server (die alleen van jou is). Indienet is deel van het bestaande internet en Web. Het Indienet gebruikt webtechnologie en werkt samen met de nieuwe W3C standaard ActivityPub (een standaard voor gedecentraliseerde sociale netwerken, red.). Ons doel is niet om een internet te creëren waar niet meer getrackt wordt. Maar ons systeem geeft je wel de mogelijkheid om te kiezen of je iets openbaar wilt laten zijn of privé. Als je voor privé kiest. Dan zijn je berichten end-to-end encrypted. Wat betekent dat ze niet gelezen kunnen worden door andere partijen.

En wanneer kunnen we concreet iets verwachten?
De pilot zal binnen een paar maanden gelanceerd worden in Gent. De eerste gebruikers zullen er dan binnen een paar maanden mee kunnen gaan experimenteren en spelen. Voor het grotere publiek zal er dit jaar nog een demonstratie gegeven worden. Het is de bedoeling dat vanuit Gent andere steden en landen het gaan oppikken.

En lijkt Indienet niet een beetje op het dark web?
Ik vind dark web een vreselijke naam. Het klinkt sinister. Het dark web is gewoon het web waar corporaties niet alles van je weten. Dat is niet dark, dat is normaal. Indienet verschilt hiervan omdat het toegankelijker is dan het dark web. Je hoeft geen gebruik te maken van het tor-netwerk. Ons doel is dat gewone mensen deel kunnen deelnemen aan online verkeer zonder data af te staan aan Silicon Valley. En net als op het dark web verplichten wij mensen bijvoorbeeld niet om hun eigen identiteit te gebruiken.

Maar wordt het dan niet ook voor gewone mensen makkelijker om online illegale dingen te doen?
Gaan slechte mensen slechte dingen doen met technologie? Ja, natuurlijk. Maar is dat een reden om het voor iedereen te verbieden? Neem een potlood. Duizenden mensen zullen er boeken en gedichten mee schrijven. Maar er zit ook een klootzak tussen die je ermee in je oog steekt. Maken we potloden daarom verbieden? Nee. Wat ik eerder illegaal vind is dat Silicon Valley je bezit.

Is “bezitten” niet wat overdreven?
Ik vind het gek dat we het over onze data hebben alsof het niet over onszelf gaat. Mensen praten vaak in termen als ‘data trail’ en ‘dataschaduw’, maar dat suggereert dat het gaat over iets wat je achterlaat, in plaats van over iets dat je bent. Silicon Valley bezit je wel degelijk. Misschien niet fysiek, maar ze hebben wel alle mogelijke informatie over je. Ze bezitten je identiteit. Als je naar China kijkt, kun je zien waartoe dat kan leiden. De overheid daar heeft een systeem ontwikkeld om burgers op basis van hun data punten te geven voor hun goede online gedrag.

En door mensen te “bezitten” verdienen ze geld?
Ja, we hebben eerder een systeem gehad waarbij er verdiend werd aan het bezitten en verkopen van mensen. Dat heette slavernij. Tegenwoordig heeft Google je lichaam niet meer nodig. Dit soort bedrijven zijn alleen maar geïnteresseerd in alles wat zich binnen in jou afspeelt. Want dat is genoeg om je te controleren, te manipuleren en geld aan je te verdienen.

Aan welke bedrijven verkoopt Google onze data?
Goeie vraag, ik weet het niet. Deel van het probleem is dat deze bedrijven niet transparant zijn. We weten niet hoe ze data analyseren, welke algoritmes ze gebruiken en wat voor conclusies ze trekken. Het gaat trouwens niet over het verkopen van data. Jouw data is veel te waardevol voor Google en Facebook om zomaar te verkopen.

Dus ze verhuren inzicht in bepaalde aspecten van je. Ze zouden dus zomaar alle vrouwen die googelen op trouwen kunnen verhuren aan modezaken, zodat die je kunnen gaan bombarderen met advertenties voor trouwjurken. Het is niet onwaarschijnlijk dat Google data aan banken verkoopt, die binnenkort op basis daarvan gaan bepalen of je wel of geen hypotheek of lening kunt krijgen.

Hoe weet je welke bedrijven ons tracken?
We hebben daarvoor het programma Better Blockerontworpen dat trackers opspoort en blokkeert. Er is natuurlijk een verband tussen deze app en Indienet, maar ze staan wel los van elkaar. Better Blocker is er om trackers te blokkeren en Indienet probeert meer een alternatief voor Facebook te zijn.

Hoe verschilt Better blocker dan van andere programma’s zoals bijvoorbeeld Ghostery?Kort samengevat, onderscheidt Better Blocker zich van veel andere programma’s omdat we geen leugens en onzin verkopen. Better Blocker maakt geen dealtjes met Google of de reclame-industrie. Het werkt echt voor de gebruiker en verdient niet stiekem toch geld. Volgens tests met onze webcrawler volgt Google 80% van alles wat je online doet. UBlock Origin is overigens een voorbeeld van een soortgelijk programma dat wel oprecht is.

Denk je dat Indienet groot gaat worden?
Wat is groot? We hebben niet dezelfde succescriteria als Silicon Valley. Als Indienet zich gaat verspreiden wordt het heel moeilijk om het tegen te houden. Het heeft namelijk geen centrum. Als je Facebook van internet haalt is het weg. Maar als een miljoen mensen hun eigen indiesite hebben dan moet je een miljoen sites offline halen om het netwerk uit te schakelen.

Bedankt, Aral.