Een terugblik op creepypasta en de geboorte van Slenderman

Als je op internet surft, is de hel en verdoemenis nooit ver weg. Oké, dat klinkt misschien overdreven, maar het is wel zo. Als je bijvoorbeeld een beetje door Reddit aan het klikken bent, heb je in principe maar een paar kliks nodig om bij de vreselijkste video's vol dood en verderf terecht te komen.

Het is niet heel verwonderlijk dat het internet heeft geleid tot een speciaal soort horror. En ja, nee, niet het type horror zoals filmpjes van Marco Bakvet – eerder het soort horror dat lijkt op oude horrorlegendes en andere griezelshit, maar dan in een modern internetjasje. Ik heb het over creepypasta, de term voor een soort collaboratieve manier van verhalen vertellen, door enge internetteksten te verzamelen en daar nieuwe horrorverhalen van te maken.

De meesten van ons delen veel te veel informatie over zichzelf. Creepypasta bestaat bij de gratie van al dit soort persoonlijke verhalen. De meeste creepypasta's vind je op fora, in vreemde verhaallijnen die worden verteld vanuit een ik-persoon, en hebben betrekking tot vreselijke ervaringen van mensen.

Neem bijvoorbeeld dit verhaal op Reddit, over de zoektocht en reddingsactie van een officier uit de US Forest Service. In een post van eind 2015 beschrijft de officier een vreemde verschijning tijdens zijn werk. "Vrijwel iedere keer dat we ons diep in de wildernis begeven, laat ik zeggen een kilometer of 50, komen we een trap tegen, midden in het bos. Ik bedoel echt een trap zoals je die in je huis hebt, tussen twee verdiepingen in." Het duurde niet lang voordat anderen beweerden ook de vreemde trap te hebben gezien. Hoewel het belachelijk klinkt, wil je bijna zelf ook op zoek gaan naar de trap, zodat jij ook je verhaal kan delen.

Dit soort verhalen ontstaan als gevolg van een gemeenschappelijke vastberadenheid om een gedeelde waan te creëren. Eén iemand post zijn of haar vreemde horrorverhaal, en vervolgens kunnen andere mensen dat verhaal uitbouwen, zo lang het maar enigszins geloofwaardig blijft. Alles in een creepypasta is waargebeurd, ook als dat niet zo is.

Het resultaat is een verontrustende angst, ontworpen om de grens tussen fictie en realiteit te vervagen. Oudere creepypasta's, zoals Jeff the Killer of Anasi's Goatman Story, gingen viral omdat mensen dachten dat het waargebeurd was. De verhaallijnen daarin zijn niet volgens de conventionele regels van verhaalvertelling. Er zit vaak nauwelijks karakterontwikkeling in, en ze zijn er vooral opgericht om een vreemd gevoel van huiveringwekkende herkenbaarheid op te roepen.

Neem bijvoorbeeld The Russian Sleep Experiment, een verhaal over Russische onderzoekers, die eind jaren veertig een experiment deden waarbij ze vijf mensen vijftien dagen lang wakker hielden. De participanten werden opgesloten in een kamer, waar microfoons hingen en waar slechts een paar kijkgaten waren, met daarin glas van twaalf centimeter dik. Er werd hen vrijheid beloofd als ze meer dan dertig dagen wakker wisten te blijven. Hier volgt een deel van wat er vervolgens gebeurde: "Na negen dagen begon de eerste te schreeuwen. Hij rende onophoudelijk door de kamer, en schreeuwde het drie uur lang uit. Daarna stopte hij met gillen, maar dat kwam omdat er alleen nog maar piepjes uit z'n stembanden kwamen."

Zodra de onderzoekers de kamer weer openden, zagen ze dat "de vier 'overlevenden' grote stukken spieren en huid van hun lichamen hadden getrokken. Het kapotte vlees en uitstekende bot op hun vingertoppen gaf aan dat de wonden waren toegebracht met de hand, en niet met de tanden zoals de onderzoekers in eerste instantie dachten."

Misschien is het de klinische setting van het verhaal, maar het lijkt hoe dan ook op een verhaal dat echt gebeurd zou kunnen zijn. Wetenschappelijk klopt er misschien geen snars van, maar de details van het verhaal zorgen er bijna voor dat je het met je gezonde verstand gaat geloven.

De term 'creepypasta' is een samensmelting van creepy en copypasta. Het woord werd in 2006 op 4chan gebruikt om copy-paste-teksten die viral gingen te omschrijven. De meerderheid van deze verhalen stond op de subreddit NoSleep, en kan nu worden gevonden op 4chan, Twitter, Tumblr, Pinterest, Blumhouse, Facebook, Youtube, en eigenlijk zo'n beetje overal wel.

Dit soort makkelijk te lezen broodje-aapverhalen bestaat nog altijd. Er zijn zelfs youtubefilmpjes waarin mensen de verhalen simpelweg lezen, die al drie miljoen keer bekeken zijn. Omdat er vaak dus meerdere mensen bijdragen aan een verhaal is het in de meeste gevallen moeilijk om de originele auteurs te traceren, maar dat is deels ook juist de lol eraan. Academici noemen het digitale folklore; moderne mythes in opdracht van de sociale media.

Jeff Tolbert, een folkloreprofessor aan de Indiana University Bloomington, is van mening dat creepypasta een proces is dat hij "omgekeerde ostension" noemt. Ostension is het proces waarbij een volksverhaal wordt uitgebeeld. Creepypasta doet het omgekeerde, door met meerdere mensen een aantal folklore-achtige verhaallijnen te creëren op basis van één gebeurtenis. Volgens Tolbert gaat het vooral om het creëren van nieuwe objecten en nieuwe ervaringen, waarbij de combinatie van deze elementen in de vorm van "traditionele" verhaallijnen en bestaande folklore wordt gegoten.

Je ziet nu dus dat de populairste creepypasta's tegenwoordig draaien om hele normale en typische dingen uit ons dagelijks leven. Er bestaan creepypasta's over capriolen van youtubers die fout gaan, een kwaadaardig, zelfbewust computerprogramma dat diep in het web is weggestopt, en vergiftigde blikjes Redbull.

Door terug te grijpen op het normale en bekende, poeren de schrijvers in angsten waar iedereen zich wel in kan verplaatsen, en ontvangen ze bovendien directe feedback op hun verhalen. Het publiek kan makkelijk helpen een verhaal te sturen. NoSleep-bijdrager TheJesseClark vat de aantrekkingskracht van het fenomeen voor me samen: "Het is een hele kleine niche op het internet, waar je snel in kunt opklimmen, en waar je snel feedback ontvangt en fans krijgt, waarmee je je ambitieuzere projecten gratis op de markt kan zetten."

Hoewel Jesse verhalen schrijft die overeenkomen met wat er populair is op NoSleep, zegt hij dat "het makkelijk is om te begrijpen waarom het ook in het verleden zo populair en succesvol was. Alles is er gratis aan, en je succes wordt simpelweg bepaald door de kwaliteit van je ideeën en de uitvoering ervan. Het is een van de meest pure manieren om content te delen."

De populaire cultuur gaat ook steeds meer aan de haal met creepypasta's, zoals Candle Cove en Slenderman.

Candle Cove is recentelijk gebruikt in een hele vette televisieserie uitgebracht door SyFy. Het verhaal volgt een groep volwassenen die zich allemaal herinneren als kind een kindershow over piraten te hebben gezien, maar op een gegeven moment blijkt dat ze slechts naar ruis op hun televisie hebben zitten kijken. De serie bleef trouw aan het originele verhaal door een duistere en surrealistische verhaallijn te volgen, die in het verhaal werd uitgewerkt op een echte creepypasta-manier. Het einde van het originele verhaal is het einde van de eerste aflevering in de serie, en alles wat erna komt is nieuw.

En dan is er nog Slenderman, misschien wel de meest bekende van alle creepypasta's, en de enige die aan het internet wist te ontsnappen en voet zette in de echte wereld. De Slenderman is een dunne, onnatuurlijk lange man met een wit gezicht zonder gezichtskenmerken, en draagt een op maat gemaakt zwart pak. Hij komt in meerdere games voor en is ook in de literatuur terug te vinden. Hij zorgde in 2014 voor wat morele ophef, nadat twee meisjes hadden geprobeerd een klasgenootje te offeren aan de Slenderman. Deze gebeurtenis, die nu bekend staat als The Slenderman Stabbing, is het onderwerp van een nieuwe documentaire van HBO films — Beware the Slenderman, die deze week uitkwam.

Uiteraard waren de jonge meisjes, om wie het in de documentaire om draait, niet in staat de fictieve Slenderman van de werkelijkheid te onderscheiden. Grant Morrison heeft wat dat betreft gelijk wanneer hij zegt "dingen hoeven niet echt te zijn om waar te zijn. Of andersom."

Door van horror een sociale ervaring te maken, komen de verhalen altijd heel dichtbij. Creepypasta's maken diepe herinneringen en herkenbaarheid bij de lezer los. De lezer vult de verhalen in met momenten uit zijn of haar eigen leven. Hier moet natuurlijk bij worden gezegd dat mensen die geen fuck geven om creepypasta's de verhalen vaak absurd of zelfs lachwekkend vinden.

Volgens Stephen King brengt horror "expres het slechtste in ons naar boven." Degenen die van horror houden herkennen de waarheid van deze stelling, en het delen van de horrorervaring verhoogt de spanning alleen maar. Vraag maar aan iedereen die The Exorcist ooit in een uitverkochte bioscoop heeft gezien. Door van korte horrorverhalen digitale folklore te maken, creëert creepypasta een gemeenschap van mensen die graag confrontaties delen waar ze in hun eentje vreselijk bang voor zijn, maar waar ze ook juist graag gezamenlijk om sidderen. Wat heb je er tenslotte aan om doodsangsten uit te staan als je die doodsangsten niet kan delen?