Misschien rook je wel door Neanderthalers

Foto: Jaroslav A. Polák/Flickr, sigaret door Daniel Stuckey

Dat homo sapiens en neanderthalers genetisch materiaal delen, dat weten we al lang. Een recent onderzoek houdt het bij zo’n 2 procent. Een nieuwe Harvard analyse in Nature vertelt ons hoe we precies overeenkomen. Iets wat alleen mogelijk is geworden door een nieuwe vorm van gen-sequencing.

Door het bestuderen van de genetische variëteit bij 846 niet-Afrikanen en 176 mensen uit sub-Saharisch Afrika, en het complete genoom van een 50,000 jaar oude neanderthaler, heeft Siriam Sankararaman met zijn team bepaalde allelen – een genvariant – van neanderthalers in moderne mensen kunnen opsporen.

En de bevindingen zijn fascinerend. Moderne niet-Afrikanen delen, in tegenstelling tot mensen uit sub-Saharisch Afrika, redelijk wat genetisch materiaal met neanderthalers. En die genen worden nu geassocieerd met bijvoorbeeld nicotineverslaving, Type II diabetes en nog wat ziektes. Als je straks dus kou staat te kleumen om je sigaretje weg te werken terwijl het bijna vriest, bedank dan even aan je verre voorouders.

Nu is natuurlijk niet alleen de Neandethaler verantwoordelijk. Het is wel heel gemakkelijk om voor zulk complex gedrag als jouw verslaving een ander de schuld te geven. Zeker als die andere een verre voorvader is die de natuurlijke selectie om wat voor reden niet heeft overleefd en maar een klein beetje genetisch materiaal heeft weten te verspreiden naar de moderne, te dikke en verslaafde homo sapiens. Toch is het bizar dat neanderthalergenen nog altijd op duiken in ons DNA.

Een ander uitkomst van het onderzoek, is dat neanderthaler-DNA ons ook geschikter maakt voor de koude omstandigheden. Wij zouden aan de neanderthalers onder meer sterkere keratine te danken hebben, het eiwit dat prominent aanwezig is in je huid, je haar en je nagels. Als je straks naar buiten gaat mag je die ouwe neanderthalers dus wel dankbaar zijn.

.

“Het is verleidelijk te denken dat neanderthalers al aangepast waren aan het klimaat buiten Afrika en deze genetische vooruitgang hebben kunnen doorgeven aan moderne mensen, “ aldus David Reich, een van de auteurs van het onderzoek.

Minstens zo interessant is juist dat gene wat de onderzoekers niet vonden. Zo blijkt er weinig neanderthaler-DNA in onze X en Y chromosomen te zitten, wat suggereert dat het kruisen van homo sapiens en neanderthalers plaats vond tegen het einde van de divergentie tussen beide soorten.

“Dit suggereert dat toen mensen en neanderthalers elkaar ontmoette en met elkaar mixten, de twee soorten al tegen het einde van de biologische onverenigbaarheid aan liepen”, zegt Reich.

Het team vond ook DNA-strengen die slechts een klein beetje beïnvloed waren door Neanderthalers. Hier zouden aanwijzingen in te vinden kunnen zijn die duidelijk maken waarom zij zijn uitgestorven en wij niet. Het zou kunnen zijn dat dit DNA materiaal bevatte dat schadelijk was voor mensen, en daarom uit de genetische poel is geselecteerd.

Andere genen hebben het wel gered tot in het nu. Waaronder dus die genen die mede verantwoordelijk zijn voor je sigarettenverslaving. Maar, zoals met zoveel menselijke trekjes, is het niet alleen de schuld van je genen.

“Het is niet zo deze allelen per se de allelen zijn die het fenotype (karaktertrek) veroorzaken, maar het zijn wel deze die vaak geassocieerd worden met het fenotype,” zegt Sankararaman. “We kunnen niet zeggen: ‘alle Neanderthalers waren rokers’ of dat het voorouderschap van neanderthalers als een geheel goed of slecht is. Vele verschillende genen hebben invloed op ons gedrag.”

Toch blijft het een toffe ontdekking. We leren niet alleen meer over ons zelf, maar ook over neanderthalers. En ook al kunnen we nu nog niet met zeker het stellen dat je verre betovergrootooom Bert een rookprobleem had, volgens Sankararaman kunnen we in de toekomst met nog betere methoden wellicht suggereren dat dit wel het geval was. Of in ieder geval Type II diabetes had.