Na heel veel mailtjes en heel veel weken kreeg ik eindelijk de woordvoerder van Monsanto te pakken

Het overgrote deel van de uitgestrekte maïs- en sojavelden in Amerika staat propvol met genetisch gemanipuleerde gewassen (gmo’s) van chemiegigant Monsanto. Commercieel gezien een enorm succes. Maar eind mei gingen er wereldwijd twee miljoen mensen de straat op om te protesteren tegen Monsanto. Het bedrijf zelf begrijpt niks van de controverse: “De organische lobby creëert problemen die er niet zijn. Wat hebben al die critici ooit gedaan om de levensstandaard van boeren zo te verhogen als wij hebben gedaan?”

Ondanks de enorme hoeveelheid landbouwgrond waarop wereldwijd gmo’s verbouwd worden, blijft het verzet vooral in Europa groot. In Frankrijk trekken boze boeren onder de geuzennaam ‘vrijwillige maaiers’ met honderden tegelijk langs proefvelden waar Monsanto experimenteert met gentech-gewassen, om het spul ter plekke uit de grond te trekken. Tot grote irritatie van het bedrijf zelf, dat onlangs liet weten geen toekomst voor gmo’s meer te zien in Europa.

Monsanto doet niks verkeerd, en toch heeft iedereen een hekel aan het bedrijf, sneert woordvoerder Mark Buckingham: “Wij houden ons in elk land waar wij opereren aan de wet. Jouw vragen suggereren dat de mening van het publiek belangrijker is dan de wet. Als je naar actiegroepen gaat luisteren die zich zelf niet aan de wet houden, heb je een recept voor anarchie. De Franse regering heeft onze maïs in 2008 zelfs verboden, ondanks de populariteit ervan onder boeren.”

Mocht je het je afvragen, Monsanto-woordvoerder Mark Buckingham is niet de zoon van Satan en doet zijn werk niet vanuit een brandend kantoor in de hel. Het is een correcte Brit die vanuit het Europese hoofdkantoor in Cambridge vragen van sceptici beantwoordt, maar niet voordat ze veel moeite hebben moeten doen om hem te pakken te krijgen.

Monsanto werd in 1901 opgericht in de Amerikaanse stad St. Louis. Het allereerste product dat het bedrijf op de markt bracht was een zoetstof die gebruikt werd in Coca-Cola. Van 1965 tot 1969 was de chemiereus betrokken bij de ontwikkeling van het ontbladeringsmiddel Agent Orange, dat door het Amerikaanse leger tijdens de oorlog in Vietnam op grote schaal werd ingezet om communisten de nek om te draaien. Er sterven nog steeds mensen aan de gevolgen van het landbouwgif.

Tegenwoordig is Monsanto vooral bekend als producent van onkruidbestrijdingsmiddelen en genetisch gemanipuleerde zaden, waar planten uit groeien die resistent zijn tegen diezelfde bestrijdingsmiddelen. Handig om onkruid te verdelgen op de uitgestrekte Amerikaanse akkers. Toch zijn genetisch gemanipuleerde gewassen in een aantal Europese landen inmiddels bij wet verboden. Greenpeace voert intensief campagne voor een gentechvrij Europa en zelfs de Verenigde Naties concluderen dat voorzichtigheid geboden is als het gaat om genetisch gemanipuleerd voedsel.

Door een monopolisering van de zadenmarkt en stijgende zadenprijzen als gevolg van de patenten die de chemiereuzen op hun gemanipuleerde zaden aanvroegen, is het enthousiasme voor gmo’s ook in Amerika flink afgenomen. Regulier of biologisch zaad is na een aantal overnames van bestaande zaadbedrijven door Monsanto en de zijnen steeds moeilijker te verkrijgen in Amerika, waarschuwen critici.

Om de zaken nog moeilijker te maken wist de chemische industrie door een stevige lobby de zaadwetgeving behoorlijk naar haar hand te zetten. Boeren in Amerika mogen restzaden na hun oogst niet bewaren zodat ze ieder jaar nieuw zaad moeten kopen bij Monsanto. Ook mogen kwekers niet meer doorkweken met de door de grote bedrijven ontwikkelde zaden. Die blijven namelijk volledig eigendom van de uitvinder. En dan niet alleen het gemanipuleerde gen, maar de hele plant. Ook groeien volgens Greenpeace de problemen met toenemend chemicaliëngebruik.

Mark wil niets weten van alle kritiek: “Resistent gemaakte gewassen zijn en blijven een effectief middel voor boeren om efficiënt te werken. Er is geen reden om te stoppen met bestrijdingsmiddelen of met gmo’s. Dat kun je duidelijk zien aan het groeiende aantal boeren dat onze zaden gebruikt. Als boeren onze producten niet goed zouden vinden, dan zouden ze onze zaden niet kopen. In Amerika vinden gewoonweg heel veel boeren onze producten goed.”

Dat in Europa niemand zit te wachten op gmo’s, ligt volgens Monsanto aan de politiek: “Al die Europese regeringen die nu genetisch gemanipuleerde zaden hebben verboden, nemen die keuzevrijheid weg bij boeren. Ze verbannen producten waarvan ze weten dat boeren ze zouden kopen als ze dat zouden mogen. Een boer kan het beste zelf beslissen wat het beste is voor zijn boerderij.”

Gek genoeg zijn het in Europa nou net de boeren die in opstand komen tegen de toelating van genetisch gemanipuleerde gewassen. Op dit moment mogen er maar twee gmo’s verbouwd worden op Europese akkers, de door BASF ontwikkelde Amflora-aardappel met een hoog zetmeelgehalte en de tegen insecten resistent gemaakte maïsvariëteit MON810 van Monsanto. Amflora was geen succes en MON810 wordt in een groeiend aantal landen niet meer getolereerd.

Toen ik een paar maanden geleden in het Belgische Dendermonde aanwezig was bij een protestactie tegen gmo’s, liet een boze boer uit Toulouse me op zijn laptop wat filmpjes zien van de veldacties waarbij hij betrokken was geweest. Honderden Franse boeren bestormden, achtervolgd door een traangas spuitend politiekorps, een gentechveld van Monsanto en wisten binnen korte tijd het hele perceel te kortwieken.

De taaie Jean-Marie bestiert een boerenbedrijf in het Noord-Franse Lille en is ondanks zijn 74 jaar een veteraan in de veldacties tegen gmo’s. De kleine Fransman spreekt geen Engels, maar de stevige taalbarrière kan zijn aversie tegen Monsanto niet verhullen. Hij is door een Franse rechtbank net veroordeeld tot zes maanden voorwaardelijke gevangenisstraf, vanwege vernieling van privébezit.

De niet malse proceskosten voor boeren die worden opgepakt betalen de maaiers uit giften en de verkoop van biologische streekproducten. Deze boeren weten volgens Mark Buckingham echter niet waar ze het over hebben. De successen in Amerika en de goedkeuring van verscheidene wetenschappelijke instituten vormen genoeg bewijs dat gmo’s werken, stelt Buckingham maar weer eens: “Veel mensen worden misleid door de angst die activisten zaaien over gentech. Dit soort protestcampagnes gaan meer over politiek dan over de boerenrealiteit, terwijl de wetenschappelijke feiten leidend zouden moeten zijn in deze discussie, niet de mening van sommigen.”

Die feiten worden wetenschappelijk onderzocht door instituten zoals de Europese Voedselautoriteit (EFSA), zegt Mark. Volgens Monsanto zijn genetisch gemanipuleerde gewassen de veiligste gewassen voorstelbaar. Als bewijs hiervoor stuurt Buckingham me een onderzoek naar die vermeende veiligheid, dat gepubliceerd is op een Duitse website genaamd GMO-Safety, die gerund blijkt te worden door marketingbedrijf Genius GmbH uit Darmstadt. Genius stelt zich als doel om “complexe wetenschappelijke issues in begrijpbare taal naar het publiek te vertalen” en heeft een aantal grote spelers uit de chemische industrie in zijn klantenbestand.

Niet de meest objectieve bewijsvoering, maar wel in het voordeel van gmo’s. Mark is niet onder de indruk van de kritiek: “Je hebt dus een vraag over één enkele website en dan nog niet eens over inhoudelijke feitelijkheden maar over wie er precies achter zit? De EU financiert ook campagnes tegen gentech, aangezien iedereen subsidie kan aanvragen. Dus als jouw logica correct is zou de EU toch ook tegen gmo’s moeten zijn?”

In mijn eigen onderzoek naar gmo’s heb ik een aantal wetenschappers, boeren en politici gesproken die beduidend minder enthousiast zijn over de technologie waar Monsanto goud geld mee verdient. Opeens vindt Buckingham de mening van wetenschappelijke experts niet zo belangrijk meer: “Heel goed dat je verhaal hebt gehaald bij experts, maar Monsanto focust zich het liefst op de boeren zelf, die het beste weten wat goed is voor hun boerderij. Landbouwbedrijven zijn een heel praktische aangelegenheid en dat gaat niet altijd goed samen met bepaalde politieke meningen.”

Meningen zoals die van Jean-Marie, die me in Dendermonde, gekleed in een strijdlustig shirt met een zeis op de voorzijde, heeft gezworen niet te zullen stoppen met protesteren voordat alle gmo’s de wereld uit zijn.

Dit artikel verscheen eerder op VICE