De Utrechtse game Herald vertelt over ons pijnlijke koloniale verleden

Toen ik jong was leek Nederland vooral een heldhaftig land; een relatief klein lapje grond dat moedig tegen de Spaanse invasie streed en avonturiers voortbracht met een sterke handelsgeest. Indonesië kende ik slechts van de saaie vakantievideo's van mijn basisschoolleraar en het stenen beeldje van een Indische olifant die op de poezenkamer van mijn grootouders stond. Een ogenschijnlijk onschuldig souvenir dat mijn opa tijdens zijn vakantie in Indonesië had gekocht. Jaren na zijn overlijden hoorde ik dat hij net als 95.000 andere Nederlandse dienstplichtigen na de Tweede Wereldoorlog gedwongen naar Indonesië werd gestuurd.

Toen mijn opa nog leefde was ik te jong om hem te vragen wat hij daar had meegemaakt, en momenteel zoek ik nog steeds het juiste moment om mijn oma ernaar te vragen. Het is dan ook een beschamende periode uit de Nederlandse geschiedenis, die net als het VOC-tijdperk onderbelicht wordt tijdens de geschiedenislessen op school. Deze conclusie trok schrijver Roy van der Schilden van de Utrechtse gamesontwikkelaar Wispfire ook tijdens zijn research naar het onderwerp. De studio werkte drie jaar lang aan de game Herald: een drama over een steward van een negentiende-eeuws handelsschip dat afkomstig is van de oostelijke koloniën.

"Tijdens het onderzoek naar onze eigen geschiedenis kwam ik erachter hoe weinig mensen in Nederland weten wat voor invloed deze tijdsperiode op hun leven heeft gehad", vertelt Roy mij tijdens mijn bezoek aan Wispfire. "Je merkt dat er nog een hoop oud zeer is bij de gemeenschappen van wie het land ooit is binnengevallen door Nederlanders en Europeanen. Die mensen maken zich terecht heel erg kwaad dat het wordt afgedaan als 'oh, het is nu allemaal wel weer goed.' Dit terwijl Nederland in 1950 ook nog steeds ontzettend wreed was in Indonesië toen we gedwongen werden daar weg te gaan." Roy is het eens dat de geschiedenisboeken in ons onderwijs het verhaal zeer neutraal overbrengen.

Hij zegt daarbij dat je Herald niet moet zien als een compleet feitelijke weergave van de geschiedenis. Dat zou volgens hem te complex worden en voorbijgaan aan de boodschap die de game wil overbrengen. Het is een alternatieve geschiedenislijn die zich niet op onze politieke situatie van de negentiende eeuw richt, maar eerder op hoe het leven destijds werd beïnvloed door een dominante staat waar een grote groep mensen aan ondergeschikt waren. Denk aan het goedpraten van slavernij door het een klassensysteem te noemen. "Het is moeilijk een verhaal te vertellen met dit medium zonder een beetje te af te wijken van de feiten," legt Roy uit. Je zou het kunnen vergelijken met films die over ons pijnlijke slavernijverleden vertellen, maar wel een fictieve opzet hebben.

Het koloniale verleden van Nederland is daarbij wel van grote invloed geweest voor het verhaal.  "Voor inspiratie ben ik naar veel musea geweest," vertelt Roy. "De tentoonstelling De Zwarte Bladzijde in het Scheepvaartmuseum die over de Nederlandse slavenhandel ging, is bijvoorbeeld erg van invloed geweest op hoe wij de game presenteren. De Nederlandse kant van het verhaal wordt in de game met name vertegenwoordigd omdat wij daadwerkelijk een aandeel hadden in het koloniseren van de wereld en een groot imperialistisch rijk op hebben gebouwd." Het plot in de game wordt volgens hem met opzet vaag gehouden zodat spelers in andere westerse landen zelf kunnen nagaan in hoeverre hun eigen geschiedenis tot het verhaal verhoudt. Zo kan elk land met een soortgelijk verleden zich ermee associëren. "Het gaat niet specifiek over bepaalde landen, maar wel over het imperialistische gedachtegoed dat op die plekken heersten," aldus Roy.

Het leed dat het kolonialisme teweegbrengt is bij voorbaat een lastig onderwerp om eerbiedig in een game over te brengen, maar de studio maakte het zich extra moeilijk door de hoofdrolspeler ook een gemengde afkomst als achtergrond te geven. De identiteit van personage Devan Rensburg valt aan boord van de HLV Herald namelijk tussen wal en schip door zijn westerse en oosterse afkomst. "Dit is een typisch product van de negentiende eeuw," legt Roy uit. "We leven in een ontzettend gemixte multiculturele samenleving waarvan sommige politici je willen laten geloven dat het gefaald is. Wij vonden het dus heel interessant om een personage neer te zetten voor wie je keuzes kan maken, om vervolgens geconfronteerd te worden met de identiteitsworsteling van iemand met een gemengde afkomst."

De indringende emotionele gevolgen van racisme of een identiteitscrisis kan je enkel begrijpen – tot op zekere hoogte – door gesprekken te voeren met mensen die zulke nare situaties hebben meegemaakt. Roy praatte met mensen die vergelijkbaar zijn met de personages die hij wou weergeven in de game, maar desondanks geeft hij toe dat hij hierin beperkt was. "Ik heb het moeten opgeven dat Devon moet spreken voor alle bevolkingsgroepen", vertelt hij. "Hij spreekt uiteindelijk voor zichzelf en heeft punten waar mensen zich niet in zullen herkennen."

Het spreken voor een minderheid is voor iemand met een blanke huid vaak lastig. Het vraagt niet alleen om eerbied en totale toewijding voor het onderwerp, maar je moet ook openstaan voor de nodige kritiek. Is het namelijk wel jouw verhaal om te vertellen? Deze vraag kreeg Sunny Bergman voorgeschoteld nadat haar documentaire Wit Is Ook Een Kleur op tv kwam, en ook Roy is er niet onbekend mee. Op het Amerikaanse SXSW-festival werd zijn game onderworpen aan een vragenvuur hierover.

"Amerikaanse journalisten vroegen mij of ik als blanke Nederlandse man überhaupt zoiets kan schrijven", vertelt hij. "Heel veel mensen zeiden 'het is niet jouw verhaal, het is hun verhaal' en daar ben ik het niet helemaal mee eens. Omdat het over een geschiedenis gaat waar wij ook een rol in hebben gespeeld, is het een geschiedenis van iedereen. Wij hebben alleen aan de verkeerde kant gestaan. Maar onze plicht om heel goed te luisteren is daarbij wel velen malen belangrijker dan het recht om er iets over te schrijven."

Zijn grootste hoop blijft uiteindelijk dat de game onbekende wereldbeelden voor mensen kan introduceren waar ze zich mee kunnen identificeren of waar ze empathie voor krijgen. "Dat is de kracht van de game. Het nodigt je uit zelf na te denken over deze onderwerpen."

Herald is nu verkrijgbaar voor de pc.