Wetenschappers hebben een manier ontdekt om celveroudering te stoppen

De enige zekerheid in het leven is de dood. Toch proberen we al lang de onsterfelijkheid te bereiken. Sommige mensen denken dat we dichterbij komen, en nieuw onderzoek ondersteunt dit. Wetenschappers zeggen dat ze erin geslaagd zijn om het verouderingsproces van menselijke cellen om te keren.

"We kunnen oude cellen weer jonger maken," zegt Dr. John Cooke, departementshoofd Cardiovasculaire Wetenschappen aan het Houston Methodist Research Institute. Hij is de hoofdauteur van een onderzoek dat onlangs in het Journal of the American College of Cardiology is verschenen. Zijn team heeft de telomeren van menselijke cellen onderzocht. Die zitten aan de uiteinden van je chromosomen, en hun lengte verandert naarmate je ouder wordt.

Telomeren interesseren zowat iedereen die zich bezighoudt met het terugdraaien van veroudering. Toch valt het te betwijfelen dat we de Fontein van de Eeuwige Jeugd hebben gevonden.

Levensverlengende behandelingen voor kinderen die vroeg sterven

Voor de nieuwe studie nam Cookes team cellen van kinderen met progeria, een zeldzame ziekte die hun lichaam bijzonder snel doet verouderen. "Ze verliezen hun haar en hun botten verzwakken. Ze zien er oud en doorleefd uit," vertelt hij me in een telefoongesprek. Kinderen met progeria overlijden vaak al in hun vroege tienerjaren door een hartaanval of beroerte. Nieuwe levensverlengende behandelingen zijn voor hen dus bijzonder interessant.

12 van de 17 onderzochte patiënten hadden korte telomeren, die je normaal pas bij een gezonde 69-jarige ziet. Dit zijn echter kinderen van 1 tot 14 jaar. Volgens Cooke geven hun cellen ons ook meer inzicht in het verouderingsproces bij gezonde mensen.

Via RNA-therapie injecteert Cookes team RNA rechtstreeks in de cellen, om zo de aanmaak van telomerase te stimuleren. Dat is een eiwit dat telomeren langer maakt. De therapie verbeterde de levensduur en werking van de cellen. Daarvoor "vermeerderden de cellen zich erg moeilijk, om daarna af te sterven," vertelt Cooke. Na de behandeling "vermenigvuldigen de cellen zich op een normale manier: een dramatische verbetering." Indicatoren voor veroudering, zoals de uitstoot van ontstekingseiwitten, verminderden dan weer.

Video: Houston Methodist/Vimeo

"Wanneer we telomeren verlengen, kan dat veel ouderdomsproblemen ongedaan maken"

Natuurlijk zijn cellen in een petrischaaltje niet hetzelfde als levende, ademende mensen. Hoewel er nog veel onderzoek moet worden gedaan, is Cooke van mening dat dit onderzoek een veelbelovende ontwikkeling is, met veel toepassingsmogelijkheden in het bestrijden van ouderdomsziektes. "Wanneer we telomeren verlengen, kan dat veel ouderdomsproblemen ongedaan maken," zegt hij in een bijbehorende video.

Deze studie sluit aan bij eerder onderzoek dat een verband legt tussen telomeren en veroudering, en de potentiële anti-verouderingseigenschappen van telomerase. In 2010 beschreef een hoog aangeschreven onderzoeksverslag in Nature dat muizen met telomerasetekort vroegtijdig verouderen. Als ze weer voldoende van dat eiwit toegediend kregen, werden ze weer energiek en jong. Telomerase is ondertussen een van de lievelingsstoffen van iedereen die geïnteresseerd is in anti-veroudering geworden. Zo vind je online supplementen die beweren "telomerase activerend" te werken.

"Telomeren hebben alle reden om te krimpen wanneer we ouder worden"

Dr. Peter Lansdorp, hoogleraar Klinische Genetica aan de Universiteit van Brits-Columbia en wetenschapper aan het BC Kankeragentschap, ziet claims van telomeerverlenging als "grotendeels kwakzalverij." Hij stelt dat er ondanks het enthousiasme eerst nog veel meer onderzocht moet worden.

Telomeren hebben de neiging om te krimpen naarmate we ouder worden, maar het is geen perfecte correlatie, stelt Lansdorp. "Het is niet moeilijk om een 70-jarige te vinden met langere telomeren dan een tiener," schrijft hij in een e-mail. En telomeren hebben alle reden om te krimpen wanneer we ouder worden: "het is een tumoronderdrukkend mechanisme." Wanneer telomeren te kort worden, vermenigvuldigen onze cellen zich niet meer en sterven ze af. Als ze dat niet zouden doen, is de kans groter dat een kankertumor ontstaat.

Stamcellen voor nieuwe therapieën

Telomerase-activerende behandelingen hebben onder bepaalde omstandigheden veel potentieel, stemt Lansdorp in. "Als het bijvoorbeeld mogelijk zou zijn om telomeren in bloedvormende stamcellen te verlengen, zouden die cellen misschien gebruikt kunnen worden voor nieuwe therapieën bij bepaalde patiënten." Een slecht werkend hart of nier volledig vervangen met cellen van de patiënt zelf, blijft echter science fiction volgens hem.

Cooke hoopt dat wat hij in zijn lab heeft gezien, vertaald kan worden naar patiënten en dan vooral kinderen met progeria. Hij zegt dat het een uitdaging blijft om zo'n behandeling rechtstreeks in de cellen van de patiënt in te krijgen. Dat zou mogelijk met nanodeeltjes gedaan kunnen worden. Cooke denkt dat wij nog behandelingen zullen meemaken die die zich op "verouderingsmechanismes" gaan richten, en dus ook op ouderdomsziektes.

Gaan we allemaal onsterfelijk worden? Lansdorp is sceptisch. Onsterfelijkheid "is een droom die de meeste serieuze wetenschappers niet aanvaarden," zegt hij. Onze lichamen zijn ontworpen om sterfelijk te zijn, dus misschien moeten we gewoon onze geheugens uploaden in robotlichamen om echt onsterfelijk te kunnen worden.