Als je net als ik sproeten hebt, word je waarschijnlijk al heel je leven geconfronteerd met anti-sproetenpropaganda. Van reclame voor wondercrèmes die je beschermen tegen het krijgen van sproeten tot gemene kinderen die je erom pesten, wij sproethuidigen hebben het allemaal meegemaakt.Sproeten hebben ook van de wetenschap aandacht gekregen, waardoor we heel veel te weten zijn gekomen over wat ze precies zijn en hoe ze gevormd worden. Maar zoals deze aflevering van het YouTube-kanaal SciHow uitlegt, weten we nog steeds niet waarom sommige mensen sproeten krijgen.
Advertentie
Wat we wel weten is dat sproeten plekjes op de huid zijn die een extreem hoge concentratie melanine bevatten. Melanine is een pigment dat geproduceerd wordt door de cellen in onze huid, haren en ogen. Het is onmisbaar voor ons omdat het ons beschermt tegen de schadelijke invloed van UV-straling en vrije radicalen.Bij mensen die geen sproeten hebben wordt overal in de huid evenveel melanine geproduceerd. Maar bij sommigen mensen klontert de melanine samen in kleine groepen die donkerder worden naarmate ze aan meer zonlicht blootgesteld worden. De resulterende vlekjes op de huid – sproeten dus – zijn niet permanent. Niemand wordt ermee geboren, en als je lange tijd aan weinig zonlicht wordt blootgesteld zullen ze vervagen.Sproeten worden soms verward met andere pigmentafwijkingen genaamd lentiginosen, zoals zonne-vlekken of levervlekken. In tegenstelling tot sproeten verschijnen deze vlekken omdat de huid op een bepaalde plek meer melanine-producerende cellen bevat (melanocyten). Daarnaast zijn ze permanent, en veranderen ze niet naarmate iemand aan meer of minder UV-straling wordt blootgesteld.We weten ook dat sproeten verbonden zijn aan een gen genaamd MC1R, dat bepalend is voor de haar- en huidskleur en waarvan een gemuteerde variant vaak voorkomt bij mensen met rood haar. Dit gen vertelt onze cellen hoe ze een bepaalde proteïne moeten aanmaken die bijdraagt aan de ontwikkeling van melanine.Ons lichaam produceert twee types melanine: eumelanine en pheomelanine. Als het MC1R-gen goed functioneert, produceert je lichaam meer eumelanine, wat resulteert in een donkere haar- en huidskleur. Maar als het gen niet goed werkt, wordt er meer pheomelanine dan eumelanine geproduceerd, waardoor je meer kans hebt om blond of rood haar te hebben en een blanke huid, met of zonder sproeten.Maar hoe zit het dan precies met de combinatie rood haar en sproeten? Genetici vermoeden dat de hoeveelheid kopieën die iemand van het MC1R-gen heeft bepaalt of iemand wel of geen rood haar of sproeten heeft. Aangezien iedereen van de meeste genen twee kopieën heeft, vermoeden wetenschappers dat de specifieke combinatie van goed werkende en slecht werkende MC1R-genen bepaalt met welke karakteristieken iemand geboren wordt. Hoewel rood haar en sproeten dus beiden door hetzelfde gen veroorzaakt worden, zijn er verschillende genetische factoren die een rol spelen, waardoor je rood haar kunt hebben zonder ook sproeten te hebben, of andersom. Of een rode baard zonder rood haar te hebben.Die vlekjes op je neus mogen dan wel simpel lijken, qua genetica zijn ze dat verre van. Ze zijn een relatief zeldzaam gevolg van complexe mutaties, en moeten wat mij betreft gekoesterd worden.