Paleontologen bepalen de eetgewoontes van een prehistorisch reptiel dankzij klei

De prehistorische oceaan zat vol met angstaanjagende monsters. Zo was er de megaladon, de grootste haai die ooit heeft bestaan. De reuzenhagedis genaamd Plesiosaurus struinde de oceaan af op zoek naar zijn prooi om die met vlijmscherpe tanden te verslinden. De Thalattoarchon zwom rond als een waterschildpad, maar joeg als een krokodil en was maar liefst acht tot negen meter lang. Dan was er nog de 'Predator X', een monster van wel vijftien meter lang en met kaken zo sterk als die van de T. rex.

De Atopodentatus unicus leek op geen van deze monsters. Toen zijn bestaan werd ontdekt in 2014, dacht men oorspronkelijk dat het ging om een reuzenamfibie die joeg op filtervoedertjes, kleine diertjes in het water. Twee recentelijk ontdekte schedels wijzen er echter op dat het ging om een drie meter lang beest dat diep in de oceanen rondzwom op zoek naar planten op de zeebodem, zo beschrijft het artikel in het tijdschrift Scientific Advances. Met zijn hamerhoofd smulde hij het liefst van algen en andere lekkernijen op de zeebodem.

Dit grote zeereptiel is een van de oudste, zo niet het oudste zeereptiel waarvan het bestaan is ontdekt. Het fossiel is zo'n 252 miljoen jaar oud en stamt uit de periode die volgde vlak na de massa-extinctie die plaatsvond in de overgang van het Perm naar het Trias. Hierbij stierf ongeveer 96 procent van alle soorten op aarde uit. De Atopodentatus was wonderbaarlijk goed aangepast aan de omstandigheden op extreme dieptes in de oceaan. Zijn gebit van naaldvormige tanden gebruikte hij niet om een prooi te doorboren, maar werd gebruikt als een soort filter

Maar kom je erachter dat deze verzameling vlijmscherpe tanden niet van een angstaanjagend vleesetend monster was? De onderzoekers van het Institute of Vertebrate Paleontology and Paleoanthropology in Chicago, het Nationaal Museum van Schotland en het Centrum voor de Geologie in China kwamen tot dit inzicht met behulp van Play-Doh. Inderdaad, dat kneedbare spul waar je vroeger als kind dinootjes van kleide, terwijl je jezelf moest bedwingen er geen hap van te nemen.

Volgens de BBC reconstrueerden de onderzoekers met deze klei een simpele dierenbek, om er vervolgens een paar tandenstokers in te duwen. Op deze manier konden ze beter inzicht krijgen in de werking van het binnenste deel van de kaak. Zo begrepen ze dat de scherpe tanden van pas kwamen bij het lostrekken van de planten geworteld in de zeebodem. De tanden in de onder- en bovenkaak pasten precies in elkaar, waardoor een soort zeef ontstond. Nadat het beest al het leven dat in en rond de planten zat had weggezogen, zwom hij verder op zoek naar zijn volgende maaltijd.

De onderzoekers benadrukken dat de Atopodentatus de eerste herbivoor is die ooit ontdekt is in de zee. Hij lijkt verwant te zijn aan de Henodus, een schildpadachtig reptiel dat zo'n 20 miljoen jaar later evolueerde aan het eind van het Trias.