FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Waarom wordt er zo weinig onderzoek gedaan naar menstruatiepijn?

Een van ‘s werelds bekendste fenomenen blijkt één groot mysterie, terwijl het “net zoveel pijn kan doen als een hartaanval.”
Beeld: Rupi Kaur

Ik heb nog nooit eerder tijdens het schrijven van een artikel bijna meer vragen gevonden dan antwoorden, en dat terwijl letterlijk de helft van de wereldbevolking hiermee te maken krijgt. Ik vroeg mij af hoe dit zat, waarom ongesteld zijn überhaupt pijn doet en waarom de pijn ook per maand en per persoon kan verschillen. Ik ben nu alweer een cyclus verder en het blijkt dat een van de meest herkenbare fenomenen wordt omgeven door mysterie.

Advertentie

Always-reclames laten het lijken alsof je springend door het leven gaat, terwijl de blauwe vloeistof veilig wordt opgevangen. Ten eerste, laten we gewoon erkennen dat vrouwen maandelijks uit hun vagina bloeden - in plaats van het marketingtechnisch te maskeren als een paar blauwe druppels - en ten tweede verloopt ongesteld zijn echt niet zo onbezorgd als ze het laten lijken.

Ik zou liever als een burrito opgerold in mijn dekens liggen, met chocolade en pijnstillers binnen handbereik, en uit onderzoek is gebleken dat ik niet de enige ben. Maar liefst 25% van de jongere vrouwen meldt zich wel eens ziek op werk en ongeveer 17% mist af en toe school vanwege hevige pijn.

De pijn die je ervaart wanneer je ongesteld bent heeft een naam: dysmenorroe (dys-: moeilijk, menorroe: maandelijks). Hier heb je twee varianten van, namelijk primair en secundair. Primaire dysmenorroe heeft een onbekende oorzaak (dit is de 'gewone' menstruatiepijn) en de secundaire variant ontstaat door andere factoren, zoals een ontsteking in de onderbuik.

Primaire dysmenorroe begint meestal vlak voordat je ongesteld wordt en duurt ongeveer 48 tot 72 uur. Ik merk zelf ook vaak dat ik een dag van tevoren 'gewaarschuwd' word door pijn in mijn buik en dat de eerste dagen meestal het ergst zijn. Daarna is het gewoon een kwestie van wachten tot het weer voorbij is.

Beeld: Flickr/Alan Cressler

"Er bestaan verschillende theorieën over het ontstaan van dysmenorroe," vertelt Andreas Thurkow, gynaecoloog bij het OLVG locatie West, per e-mail. Zo zou de pijn mogelijk ontstaan door de "samentrekkingen van de baarmoeder om het slijmvlies en bloed uit te drijven, waarschijnlijk in combinatie met de afgifte van prostaglandinen."

Advertentie

Prostaglandinen zijn hormoonachtige stoffen die veel verschillende processen in het lichaam reguleren, zoals bloedvatvernauwing.

Ik vertelde Thurkow dat ik gelezen had dat door de samentrekkingen (onder invloed van prostaglandinen) de bloedtoevoer naar de baarmoeder afneemt, waardoor er niet genoeg zuurstof wordt aangevoerd en je pijn ervaart. Hij antwoordde dat hier nog niet alles over bekend is, maar dat prostaglandinen "in elk geval een rol hebben in het doorgeven van het signaal naar de hersenen, waar het als pijn wordt beleefd. Vandaar ook dat het geven van prostaglandineremmers, zoals Brufen, kan helpen."

Pijn heeft een belangrijke overlevingsfunctie voor het lichaam en kan als waarschuwing dienen, waardoor je bijvoorbeeld net op tijd je hand wegtrekt bij een hete pan. Je ervaart pijn wanneer de sensorische zenuwen in je lichaam een signaal naar de hersenen sturen. Deze zenuwen kunnen op verschillende factoren reageren, zoals druk, warmte en pijn. (Dit laatste type heet een nociceptor.)

Hoe je pijn ervaart kan echter per persoon verschillen. "Voor een deel hangt dat samen met eventuele aanwezigheid van afwijkingen, zoals myomen of vooral adenomyose (de meest onderschatte ziekte van de baarmoeder), maar voor het grootste deel zijn het individuele verschillen, waarvan de aard niet precies bekend is," schrijft Thurkow.

"Mannen kunnen zich er niet mee identificeren en het heeft tot nu toe nog niet de aandacht gekregen die het verdient"

Advertentie

Ook kan het per maand wisselen waar je pijn ervaart. Ik heb bijvoorbeeld soms last van mijn onderbuik en soms van mijn rug. "De baarmoeder ligt onder in de buik, maar is met banden verbonden met het heiligbeen. Vandaar dat zowel buik- als rugpijn voor kan komen, zoals ook het geval is bij weeën bij de bevalling," aldus Thurkow. "Waarom de één meer last heeft van de buik en de ander meer van de rug is (nog) niet bekend."

De pijn die een ongestelde vrouw ervaart kan zelfs "net zo erg als een hartaanval" zijn, vertelt John Guillebaud, professor aan University College London, aan Quartz. En in dat geval zal een doosje ibuprofen echt niet voldoende zijn - iets dat wel veel gynaecologen wordt geleerd. Dat zegt Frank Tu, directeur van Northshore University Healthsystem, in Quartz.

Dit is waarschijnlijk ook de reden dat steeds meer particulieren alternatieven ontwikkelen om menstruatiepijn te verminderen, zoals zetpillen met wiet. Hier schuilt echter het gevaar in dat er nog te weinig onderzoek naar is gedaan, waardoor gevolgen op lange termijn onduidelijk zijn. Ook zou viagra een optie zijn, omdat het de bloedvaten verwijdt waardoor je minder last zou hebben van krampen. Maar financiering voor dit soort alternatieven is vaak niet beschikbaar.

Naast de bekende pijnstillers en dit soort alternatieven blijven er echter weinig opties over. Zoals Quartz schrijft is de volgende stap een operatie om weefsel te verwijderen of zelfs een complete hysterectomie (het verwijderen van de baarmoeder). Dit zijn enorm drastische maatregelen, die totaal niet nodig zouden moeten zijn, behalve als allerlaatste reddingsmiddel.

Advertentie

We leven in een cultuur waarin de menstruatie wordt stilgezwegen en zelfs in reclames niet volledig wordt erkend. Volgens Guillebaud kan dat komen doordat alleen vrouwen ermee te maken krijgen.

"Mannen kunnen zich er niet mee identificeren en het heeft tot nu toe nog niet de aandacht gekregen die het verdient. […] Er moet iets aan gedaan worden, net zoals bij alle andere medische aandoeningen," aldus Guillebaud.

Omdat Moeder Natuur het probleem uiteindelijk 'oplost' (door de menopauze), zou het volgens hem geen prioriteit krijgen van wetenschappers die "naam proberen te maken". Zij zouden het onderzoeksveld "niet belangrijk genoeg" vinden.

Volgens hem kan de onverschilligheid voorkomen bij dokters van beide geslachten. "Aan de ene kant ervaren mannen de pijn niet en kunnen daarom onderschatten hoe heftig deze pijn kan zijn voor vrouwen. Maar ik denk dat sommige vrouwelijke dokters mogelijk onsympathiek tegenover patiënten, omdat ze er zelf niet zo'n last van hebben of denken 'als ik er mee kan leven, dan kan mijn patiënt dat ook,'" vertelt Guillebaud aan Quartz.

Wanneer vrouwen te horen krijgen dat het 'allemaal wel meevalt', zullen zij waarschijnlijk hun eigen symptomen ook gaan negeren, waardoor zij minder snel aan de bel zullen trekken en er nog minder interesse vanuit de wetenschap zal komen. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel, of eigenlijk: een vicieuze cyclus.

In onze maatschappij wordt de menstruatie (en alles wat daarbij komt kijken) totaal ondergewaardeerd. Waarom zijn tampons en maandverband en (nog belangrijker) pijnstillers eigenlijk niet standaard gratis voor menstruerende vrouwen? In sommige staten in Amerika zit er zelfs extra accijns op dit soort producten, om nog een extra slaatje te slaan uit de ongestelde vrouw.

Er zijn echter ook sympathiserende bewegingen ontstaan. Sinds gisteren kunnen vrouwen in China betaald verlof krijgen van hun werk wanneer zij ongesteld zijn, een regeling die al eerder in een aantal andere Aziatische landen is doorgevoerd. Ik juich dit besluit enorm toe, als je nagaat hoeveel pijn de maandelijkse cyclus kan veroorzaken, maar er klinken ook tegengeluiden. Zo zou het "oncollegiaal zijn" tegenover mannelijke collega's - iets wat ik echt een belachelijk argument vindt. Als mannen ziek zijn nemen zij toch ook verlof?

Wat begon als een persoonlijke interesse ("Waarom doet mijn menstruatie zoveel pijn?"), bleek een enorm maatschappelijk probleem te zijn. Waar het op neer komt is namelijk dat menstruatiepijn een groot mysterie lijkt te zijn en dat het totaal niet de aandacht krijgt die het verdient.

Het is niet helemaal zeker waardoor het ontstaat, welke factoren een rol spelen, en waarom de pijnsterkte en het pijngebied per persoon én per maand kunnen verschillen. Ook zijn er lang niet genoeg alternatieven om de pijn te verminderen, als gevolg van het gebrek aan onderzoek. Iedereen accepteert de maandelijkse hel, want "dat hoort er nou eenmaal bij", maar toch is het vreemd dat er in de wetenschap weinig meer te vinden is dan slechts geruchten en manieren om de pijn te verlichten.

Voor een fenomeen dat al bestaat sinds het bestaan van de mens en dat de helft van de wereldbevolking treft, weten we er echt bizar weinig over.