We spraken de Amsterdamse ontwerpers die kraaien peuken willen laten opruimen

Soms is een idee zó innovatief dat het ronduit dwaas is. Of zó dwaas dat het weer innovatief is. In beide gevallen maakt het in ieder geval de tongen los – en dat was precies het doel van ontwerpersduo Crowded Cities, opgericht door studievrienden Ruben van der Vleuten (30) en Bob Spikman (31). Zij ontwierpen de Crowbar, in de hoop de straten en parken van Nederland een stukje schoner te maken. Hun plan is namelijk om die luie, lanterfantende kraaien van Nederland eens aan het werk te zetten door ze rondslingerende peuken te laten opruimen in ruil voor één nootje per peuk.

Het bijkomende voordeel van zo’n idee dat balanceert op het randje van creatief en krankzinnig, is dat het mensen laat nadenken. In dit geval over alle sigaretten die ze nonchalant op de grond mieteren. Want “het is natuurlijk leuk als die kraaien alle peuken gaan opruimen, maar het is nog beter als je kunt voorkomen dat de peuken op straat belanden,” aldus Van der Vleuten. En die achterliggende gedachte maakt hun hele concept zelfs nóg interessanter.

Zo interessant, dat ze slechts een paar maanden nadat ze hun plan tijdens een biertje bedachten opeens internationaal in de schijnwerpers kwamen te staan. Nu is al die aandacht natuurlijk aardig, maar de jongens weten nog helemaal niet zeker of het ongezond is voor kraaien om de hele dag met peuken rond te scharrelen.

Via Skype vertelt Van der Vleuten me over het strakke trainingsschema van een Crowbar-kraai, onverwachts (en ongewild) overrompeld worden door een internationaal mediacircus terwijl je gewoon een voltijdbaan hebt, en het lievelingseten van kraaien: Cheetos.

Motherboard: Vertel eens, hoe gaat jullie concept straten en parken peukvrij maken?
Van der Vleuten: Oh, dat is heel simpel: de kraai pakt een peuk, laat het in de trechter van de Crowbar vallen, en wanneer de camera in het apparaat het identificeert als een peuk valt er een nootje op het schoteltje als beloning voor de kraai. Maar het trainen van een kraai is veel lastiger.

Dat kan ik me voorstellen. Hoe zie het trainingsschema van een Crowbar-kraai er uit?
Ons trainingsplan heeft vier stappen en duurt een paar weken. Stap één: er liggen zowel een nootje als een peuk op het schoteltje. Een wilde kraai ziet het nootje liggen, eet het op en vliegt weer weg, en het apparaat laat dan weer een nootje vallen voor de volgende. Zo associeert de kraai de peuk en het nootje met elkaar.

Stap twee: er ligt alleen een peuk op het schoteltje. De sensor merkt wanneer een kraai komt aanvliegen en laat dan een nootje vallen, zonder dat hij er iets voor hoeft te doen. Zo raakt-ie gewend aan het mechanisme en het geluid.

Stap drie: er ligt een peuk op het schoteltje, maar er valt geen nootje. We verwachten dan dat de kraai wat met die peuk gaat spelen en die op een gegeven moment per ongeluk in de trechter laat vallen. Dan beloont het apparaat de kraai door een nootje te laten vallen.

Stap vier: er ligt niks op het schoteltje, maar er liggen wat peuken op de grond om het apparaat heen. We verwachten dat de kraai tegen deze tijd de truc doorheeft en de peuken rondom het apparaat in de trechter werpt voor nootjes. Wanneer al die peuken op zijn hopen we dat ‘ie in de stad en het park op zoek gaat naar peuken en die naar de Crowbar brengt.

Maar wat als er drie weken later een andere kraai langskomt, die niet al die stappen heeft meegemaakt?
Dan kom je bij het volgende aspect: kraaien kopiëren elkaars gedrag. Als andere kraaien zien dat een kraai sigaretten wegbrengt in ruil voor een nootje, dan gaan ze dat kopiëren. Dus zelfs als de machine niet meer in trainingsmodus staat, trainen de kraaien elkaar. Hoe weet de camera in de Crowbar dat de kraai een peuk brengt en niet bijvoorbeeld een stokje?
Daarvoor gebruiken we machine learning. We schreven een computerprogramma, voerden daar duizend foto’s van peuken in, en vervolgens trekt het programma daaruit de conclusie wat een peuk is en wat niet. Het werkt ongeveer op dezelfde manier zoals jij en ik leren wat een peuk is. De eerste keer dat je het ziet weet je niet wat het is, maar als je het vijf keer voorbij ziet komen weet je gewoon: dat is een peuk. En naarmate er meer peuken naar de Crowbar worden gebracht, hoe slimmer die machine wordt. Zo leert het dan bijvoorbeeld dat filters niet altijd oranje, maar soms ook wit of een andere kleur kunnen zijn.

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Wat voor buitengewone brainstormsessie heeft tot dit idee geleid?
Toen Bob en ik eens wat bier dronken, hadden we het erover dat je overal peuken ziet liggen. Waar je ook komt: stad, park, straat. Als oplossing daarvoor dachten we eerst aan een soort Roomba voor peuken – zo’n autonoom stofzuigerrobotje, die in het park en op de stoep zou rondrijden. Dat was technisch gezien nogal een uitdaging, en bovendien waren we niet weg van het idee om nóg meer technologie de wereld in te helpen. Je ziet bijvoorbeeld ook steeds vaker drones en zelfrijdende auto’s – overal om je heen is technologie en wij wilden liever een oplossing in samenwerking met de natuur. Toen we gingen brainstormen kwamen we op het idee om hier vogels voor te gebruiken.

We dachten eerst aan duiven, maar die kopiëren elkaar niet. Toen stuitten we toevallig op de Crow Box, een soort snackautomaat waar kraaien muntjes konden inleveren voor voedsel, uitgevonden door Joshua Klein. Dat was ons eureka-moment en vanaf dat moment ging alles opeens heel snel. We beseften dat ons idee levensvatbaar was en we het serieus moesten gaan uitwerken. Als eerste contacteerden we Klein om te vragen hoe hij het precies had aangepakt.

Heeft Klein jullie nog wat handige tips meegegeven?
Het waren voornamelijk algemene tips, maar er kwamen ook een paar uit onverwachte hoek. Zo moeten we ervoor oppassen dat eekhoorns de nootjes niet van de schoteltjes af kunnen graaien en blijkt het lievelingsvoedsel van kraaien Cheetos te zijn, die oranje kaaschips.

Hoe is het plan van de grond gekomen?
We dienden eerder dit jaar ons idee in bij Accenture Innovation Awards, ondanks dat we er eigenlijk nog helemaal niet klaar voor waren. We maakten snel een website en belandden opeens in de finale. Vervolgens werden we door media vanuit de hele wereld gecontacteerd, dat was echt een gekkenhuis. Omdat Bob en ik natuurlijk maar met z’n tweeën zijn en allebei hiernaast een voltijdbaan hebben, was het een totale chaos en lastig om ze allemaal te woord te staan.

Bovendien was ik op vakantie toen die hel losbarstte – of nouja, laat ik het drukte noemen. Op dit moment hebben we het prototype en allerlei toekomstplannen, maar dat is het eigenlijk wel. We zijn dan ook hard op zoek naar geldschieters: niet alleen zodat we hier een team op kunnen zetten, maar ook om onderzoek te doen naar het effect van de filters op de gezondheid van de kraaien. We hebben op dit moment ook nog geen kraaien getraind, maar zijn wel in gesprek met verschillende universiteiten om hier meer vaart achter te zetten. Welke gezondheidsgevaren bestaan er voor een kraai met een peuk in z’n bek?
Ik ben niet zo bang dat ze in zo’n ding stikken, omdat kraaien over het algemeen gewend zijn dingen in hun bek te dragen. Waar ik banger voor ben is dat gifstoffen door de kraai worden opgenomen, omdat ze die filter in hun bek hebben. Gelukkig zijn er aanwijzingen dat dat niet zou gebeuren: zo’n filter is er namelijk op gebouwd om de gifstoffen juist vast te houden (in plaats van af te geven) en kraaien hebben weinig speeksel, dus dat zal het ook weinig opnemen. Bovendien zijn de sigaretten uit, dus er is geen rook om in te ademen. We moeten onze aannames nog wel bewijzen, misschien zitten we ernaast. Aan de andere kant geldt natuurlijk ook: als je de peuken niet opruimt, doen ze ook veel schade aan de natuur. Rook jij eigenlijk zelf?

Soms.
Dan herken je het vast dat je al snel een peuk op straat gooit, en op een of andere manier is dat ook sociaal geaccepteerd. Een vriend zal er niets van zeggen als je dat doet, maar wel als je een snoeppapiertje op de grond gooit – terwijl dat eigenlijk ongeveer hetzelfde is.

Waar hopen jullie over vijf jaar te zijn?
Idealiter: dat het concept werkt, dat het niet schadelijk is voor de kraaien en er over de hele wereld Crowbars staan: Amsterdam, New York, China, noem maar op. Het is natuurlijk een vrij globaal probleem, er zijn denk ik weinig steden die het niet herkennen. Maar het gaat ons ook echt om de bewustwording van mensen rondom dit probleem. Het is leuk als je peuken kunt laten opruimen door kraaien, maar het is nóg beter als je kunt voorkomen dat die peuken op straat komen.