Armoede is een veel groter klimaatprobleem dan overpopulatie

Journalist en microbioloog Hidde Boersma laat in een reeks artikelen zien dat vooruitgang goed is voor de wereld; dat we met onze inventiviteit problemen kunnen oplossen, en dat de wereld er veel beter voor staat dan we denken. 

Zou het niet beter zijn als er wat minder mensen op deze aarde rondlopen? Een nieuw onderzoek van Amerikaanse economen lijkt te suggereren van wel. De onderzoekers van Brown University in Rhode Island berekenden welk effect populatiegrootte heeft op het klimaatprobleem. De resultaten waren niet mals: als het ons lukt de laagste bevolkingsprojectie van de Verenigde Naties (7,3 miljard mensen in het jaar 2100) te halen, dan stoten we 35 procent minder CO2 de lucht in dan als we de gemiddelde projectie volgen (11,2 miljard in 2100). En als bonus is de gemiddelde wereldburger met minder naasten ook nog eens 15 procent rijker.

Nu staat bevolkingspolitiek er niet heel goed op. In de jaren zestig wordt er onder leiding van bioloog en pionier van de milieubeweging Paul Ehrlich ook al driftig gediscussieerd hoe we de bevolking kunnen verminderen. Ehrlich heeft dan net zijn bestseller The Population Bomb geschreven, waarin hij waarschuwt voor de gevaren van de op handen zijnde bevolkingsexplosie. Dat kan volgens hem niet anders dan leiden tot hongersnood en sociale onrust. Er moet iets gebeuren.

Sommige landen gaan voortvarend van start. Zo steriliseert India onder invloed van Ehrlichs gedachtegoed maar liefst acht miljoen mannen, in de hoop de bevolkingsgroei in toom te houden. Het eenkindbeleid van China, dat veertien miljoen vaak gedwongen abortussen tot gevolg heeft, is een direct uitvloeisel van de angst voor de populatiebom. En noodhulp bij hongersnoden? Dat moeten we maar niet doen. Het leidt op termijn alleen tot meer lijden, zo beargumenteren Ehrlich-adepten tot diep in jaren tachtig. Het is beter om die stumpers nu te laten sterven. Ehrlich mijmert er zelfs over om om sterilisatiemiddelen toe te voegen aan het drinkwater.

Geeft dit nieuwe artikel hem alsnog gelijk? Moeten we hardhandig ingrijpen in de wereldpopulatie om toekomstige ellende te voorkomen?

Nee, zei Hans Rosling. De pas overleden, razend populaire Zweedse statisticus heeft in zijn leven korte metten gemaakt met het gedachtegoed van Ehrlich. Want al die maatregelen, die zo diep ingrijpen in de persoonlijke levenssfeer, blijken nergens voor nodig te zijn, zo laat Rosling met data zien in tien (!) Ted-Talks. Er blijkt een veel humanere manier om de bevolkingsgroei te dempen: armoedebestrijding.

De overbodigheid van bevolkingspolitiek wordt het mooist geïllustreerd door de fertiliteitscijfers van China (wel eenkindbeleid) en Hong Kong (geen eenkindbeleid) naast elkaar te leggen. Wat blijkt? De ontwikkeling loopt precies synchroon. Kregen vrouwen in zowel in Hong Kong als in China in 1960 gemiddeld nog meer dan vijf kinderen, nu zijn dat er in beide landen minder dan twee.

De grote gangmaker achter de daling in Hong Kong was goede gezondheidszorg en een toenemende welvaart. Geef een land ziekenhuizen en voorspoed, en vrouwen kiezen er vanzelf voor om minder kinderen te krijgen. Nu de wereld steeds rijker wordt, lost het 'probleem' van overbevolking zich vanzelf op. Ter illustratie wat fertiliteitscijfers van rond de wereld: Libanon 1,71, Argentinië 2,32, Bangladesh 2,17, Zuid-Afrika 2,36, Nederland 1,68. Alleen op het straatarme platteland van Afrika ten zuiden van de Sahara zijn de gezinnen nog groot.

Maar leidt zulke armoedebestrijding op zijn beurt weer niet tot hogere uitstoot per persoon? Dat klopt, maar in hun model hadden de economen dat al meegenomen. Of we de lage VN-projectie gaan halen, hangt af van hoe goed we naar Rosling blijven luisteren. Het wordt tijd om uit de lange schaduw van Ehrlich te stappen en arme landen juist vooruit helpen. Vooruitgang en welvaart zijn niet de oorzaak, maar de oplossing voor de problemen. Hef handelsbarrières op, genereer een overdaad aan goedkope energie, maar vooral: investeer in gezondheidszorg. Want in tegenstelling tot wat veel mensen denken, blijkt afkomst, religie of ligging geen enkele invloed te hebben op de geboortecijfers, het is de toegang tot een ziekenhuis die telt.

Neem dit weekend daarom eens de tijd om alle speeches van Rosling te kijken. En zet daarna gelijk de documentaires aan die hij maakte voor de BBC. Zodat, geheel in de geest van Rosling, de feiten weer mogen overheersen.