Deze geinige robot gaat dementie tegen door cheerleader te spelen

Er gaat niets boven sociale druk om mensen iets te laten doen. Zie commentsecties op internet of mensen die anderen zover krijgen om wastabletten in te slikken. Maar sociale druk is niet alleen slecht. We willen juist dat anderen ons gedrag goedkeuren. Hierdoor komt dopamine vrij, en dat voelt fijn. Dit is een eigenschap van mensen die je op allerlei handige manieren ingezet kan worden.

Dat is in grote lijnen ook wat Maja Mataric in haar werk doet. Zij is een Amerikaanse onderzoeker in de neuro- en computerwetenschappen. Mataric is geïnteresseerd in de therapeutische toepassingen van fysieke kunstmatige intelligentie; robots dus. En om wat specifieker te zijn is ze geïnteresseerd in “sociale hulprobots.” Dit zijn machines die in de echte wereld gebruikt kunnen worden voor “coaching, motivatie en gezelschap” in de zorg en bij revalidatie. Ze vervangen mensen niet, maar vullen ze juist aan.

“Sociale wezens worden gedreven door sociale interacties, vooral belichaamde interacties,” vertelde Mataric tijdens een presentatie bij een AI-conferentie in San Francisco. Dat wil zeggen dat er een limiet is aan wat AI op een scherm kan bereiken. Neurologisch gezien gebeurt er bij ons meer als we in de buurt van een fysiek ding zijn. “We zijn in essentie natuurlijk belichaamde wezens.”

Een robot hoeft niet eens echt iets te doen om mensen iets te laten doen, vertelt Mataric. Het hoeft er alleen maar te zitten, hoewel dat wel een beetje zonde is.

Een voorbeeld dat ze gebruikte is van iemand die na een beroerte een ledemaat weer leert gebruiken. Dat is ontzettend vermoeiend en saai. Als we een lichaamsdeel gedeeltelijk niet goed meer kunnen gebruiken, is onze natuurlijke reactie om het gewoon helemaal niet meer te gebruiken. Bij een beroerte moet je juist het tegenovergestelde doen. Als je de controle over een ledemaat terug wilt, moet je juist blijven oefenen. Die bewegingen bouwen de delen van het brein die verantwoordelijk zijn voor het gebruik van dat ledemaat juist opnieuw op.

Mataric is ervan overtuigd dat een robot een soort cheerleader kan zijn die gewenst gedrag aanmoedigt en goedkeurt. Alleen al de interactie met een robot kan misschien wel helpen om dementie tegen te gaan, zegt ze.

Voordelen voor het gebruik van sociale hulprobots zijn al bevestigd in preklinisch onderzoek, maar het is nog steeds een moeilijk probleem. Het is een enorme uitdaging om een robot een persoonlijkheid te geven. Het is nogal moeilijk om een goed robotgezicht te maken dat precies op de juiste plek in de uncanny valley (in het Nederlands ook wel ‘griezelvallei’ genoemd) zit, waar mensen zich op hun gemak bij voelen.

Het belangrijkste is dat dit soort dingen niet met virtual reality na te bootsen zijn. “Het probleem met virtual reality is immersie,” zegt Mataric. “Je bevindt je dan niet echt in deze wereld.”

Dit artikel verscheen eerder op Motherboard US.