Wat kan jij, dat een robot niet kan?

Nederlanders vinden robots alleen leuk als ze in Japan blijven en niet onze banen komen inpikken. Automatisering en kunstmatige intelligentie leiden in de gesprekken met vrienden en familie vrijwel altijd naar werkeloosheid, een schuldbewust "vroeger was alles beter" of een quasi-hilarisch gesprek over seks met robot of het tot slaaf maken van de mens (lachen!).

Klink ik alsof ik dat belachelijk vind? Want dat is niet zo. Veel experts en tech-enthousiastelingen waarschuwen voor het gevaar van totale robotdominantie, en Elon Musk heeft zelfs een bedrijf opgericht in een poging de onderwerping van de mens te stoppen: Neuralink. Het is volgens sommigen zijn meest ambitieuze project tot noch toe.

Het einddoel is volgens Elon Musk een implanteerbare hersencomputer die het menselijk brein slimmer, sneller en beter maakt. Musk gaat ervan uit dat steeds meer dingen autonoom geregeld zullen worden. Hij ziet een toekomst waarin we stap voor stap de controle overleveren aan autonome systemen die beter in staat zijn om internationale financiële systemen te runnen dan mensen, volautomatisch terroristen neerknallen met drones, en beter pakketjes kunnen inpakken en versturen via bol.com. We verliezen onze menselijkheid aan efficiëntie, als we onze menselijkheid niet met technologie versterken.

Zijn visie is beangstigend, en dat hij met een oplossing wil komen is bemoedigend, maar zijn pessimisme wordt niet gedeeld door een meerderheid van de AI-onderzoekers. Er is in de laatste jaren een omslag geweest. In het boek Life 3.0 beschrijft AI-wetenschapper Max Tegmark de ontwikkeling van "Hoe maken we AI zo sterk mogelijk?" naar "Hoe kunnen we AI inzetten om ons leven beter te maken?". Sinds de eerste 'Beneficial AI conference in Puerto Rico in 2015 komen de belangrijkste AI-onderzoekers ter wereld elk jaar samen om te uit te stippelen hoe we een "goede AI" kunnen ontwikkelen. Wat ze zeggen is: wij zijn 'in control'. Wat gaan we ermee doen?

Hetzelfde zou moeten gelden voor robots, wat niets meer is dan de fysieke toepassing van kunstmatige intelligentie. Wat is een voordelige toepassing van de robot? Daar gaat HUBOT over, een tentoonstelling die als onderdeel van de Designweek in Eindhoven deze week te zien is in de Mediamarkt. Het doel van dit speculatieve robotuitzendbureau is dat mensen hun fantasie gebruiken om een simpele vraag te stellen: "Wat kan ik, dat een robot niet kan?"

"Waarom wordt de relatie tussen robots en mensen altijd neergezet als een confrontatie, en niet een collaboratie," vraagt Koert van Mensvoort zich hardop af aan de telefoon. Van Mensvoort is oprichter en creatief directeur van Next Nature Network, een in Amsterdam gevestigde natuurbeweging en ontwerpbureau.

Op plaatjes staan een Thuiszorgmedewerker 2.0 met een drone, een vrouwelijke Dr.-Octopus-achtige masseur en een stratenlegger met een apparaat dat automatisch een straat legt: de Stratenbreier. Dat laatste ding bestaat al, min of meer.

De angst is dat de robot al deze banen overneemt. Wat Van Mensvoort wil laten zien is dat robots en mensen elkaar aanvullen. "Nu vragen we van iemand dat ze een huis in 10 minuten schoonmaakt en dan naar het volgende adres gaat." We maken robots van mensen, in plaats van dat we robots geven aan mensen om hun werk te doen. Een thuiszorger hoeft misschien het huis niet meer schoon te maken, want dat kan een drone wel, maar ze kan wel mee om te doen waar ze het voor doet: een opaatje of omaatje of iemand met een beperking menselijke zorg en aandacht geven.

"Ik denk dat een verpleger in de toekomst meer verdient dan een chirurg," zegt van Mensvoort. "De Da Vinci Operatierobot kan het werk van een chirurg al preciezer doen dan een mens." Nu wordt die robot nog bestuurd door een mens, maar "over ik schat 10 jaar zal dit volautomatisch kunnen." Juist menselijke vakken zoals verpleging en zorg lijken nog langer tot het rijk van de mens te behoren. Nog waarschijnlijker is dat robots en mensen elkaar zullen aanvullen: "een paard rent ook sneller dan een mens, toch proberen we ons niet te meten met paarden. Mens en paard maken een interessantere combinatie."

Bron: Next Nature Network

De grote verhalen van wereldwijde Skynet-achtige systemen die de mensheid onderwerpen aan ijzingwekkende efficiëntie zijn aantrekkelijk omdat ze simpel zijn. Het vergt juist verbeeldingsvermogen om een toekomst in te beelden waarin robots het menselijk bestaan aantrekkelijker maken.

Hubot is deze week te zien in de Mediamarkt in Eindhoven, en is daarna te boeken. Op de tentoonstelling zijn altijd 4 mensen en robots aan het werk. Je kunt bij hen een test afleggen voor jouw ideale toekomstige baan. Je zult dan een telefoontje krijgen wanneer die baan er is, compleet met advies over welke robot je het beste kunt gebruiken.