Hoe we met technologie  compassie kunnen bevorderen volgens de Dalai Lama
Afbeelding via Getty Images; bewerking Redactie Motherboard

FYI.

This story is over 5 years old.

Tech

Hoe we met technologie compassie kunnen bevorderen volgens de Dalai Lama

Wat doet de geestelijke als hij in de Nieuwe Kerk een robotdino overhandigd krijgt? A: hij aait de dino zachtjes. B: hij praat met hem. C: hij trekt hardhandig aan z’n staart.

Antwoord C: de geestelijke trekt hardhandig aan de staart van het prehistorische dier. Wanneer de dalai lama deze maand de Nieuwe Kerk in Amsterdam bezoekt voor de opening van een tentoonstelling over het leven van Boeddha, gebeurt het laatste. Als een ondeugend kind wil de 83-jarige meteen weten hoe robotdino ‘Pleo’ reageert op pijn. Een opvallende reactie voor iemand wiens leven in het teken staat van compassie.

Advertentie

Het thema van de dag is ook ‘compassie’ – er zijn een hoop activisten te vinden die de dalai lama vooral willen ondervragen over het seksuele misbruik van boeddhistische monniken. En hoewel belangrijk, is dat niet waar dit verhaal over gaat. De geestelijk leider is namelijk naar Amsterdam gekomen om in dialoog te gaan met wetenschappers, ondernemers en jongeren over compassie en technologie.

De dalai lama en robotdinosaurus zijn geen woorden die je vaak in dezelfde zin tegenkomt, maar eigenlijk is die combinatie niet zo gek.

Liever dan dat de dalai lama iemand een antwoord schuldig blijft, associeert hij er soms minutenlang op los totdat niemand meer weet wat de vraag ook alweer was.

De spirituele leider staat erom bekend dat hij interesse heeft in wetenschap en techniek. Tenzin Gyatso was vier jaar oud toen hij werd herkend als de veertiende dalai lama en als kind sloopte hij al graag apparaten om te zien hoe ze in elkaar zitten (ja, die scène uit Seven Years in Tibet is echt gebeurd). Tegelijkertijd staat zijn levensbeschouwing verder af van de Westerse wetenschap dan we vaak denken, zegt boeddhismekenner Rob Hogendoorn. “Hij weet weinig van wiskunde. Statistisch bewijs bijvoorbeeld, zegt hem letterlijk niks.”

Tenzin Gyatso gaat op een creatieve wijze om met hiaten in zijn kennis of in de kennis van zijn Westerse bewonderaars. Liever dan dat hij iemand een antwoord schuldig blijft, associeert hij erop los. Soms minutenlang, totdat niemand meer weet wat de vraag ook alweer was. Op andere momenten is hij echter verrassend praktisch. Op de vraag van Motherboard hoe we technologie moeten inzetten om compassie te bevorderen, zegt hij: “We kunnen technologie gebruiken om informatie te verspreiden en mensen op te leiden. Bestaande schoolsystemen zijn erg gericht op materiële zaken. Daardoor brengen ze materialistische mensen en landen voort. In India leren we studenten tegenwoordig om de geest te trainen en geven we eeuwenoude Indiase kennis door. Door technologie kunnen we ervoor zorgen dat dat meer en meer mensen aanspreekt.”

Advertentie

Het is misschien geen hemelschokkend antwoord, maar het ligt wel in lijn met de moderne strategie van de Tibetaanse boeddhisten. De dalai lama heeft een eigen app en 18,7 miljoen volgers op Twitter. En hoewel de geestelijk leider al vaker liet weten dat hij technologische vernieuwing geweldig en broodnodig vindt, toch zullen we er volgens hem nooit volledig in slagen om de menselijke geest na te bootsen.

“Zelfs bewustzijn op het gebied van dromen is misschien wel na te maken, want ook dat vindt plaats in het brein. Dan krijg je op den duur dus dromende computers.”

Voor roboticaexpert Maarten Steinbuch, hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven en CEO van Eindhoven Medical Robotics, is de grens tussen mens en machine veel minder duidelijk dan voor de dalai lama. Stel dat de robotdino in de toekomst een miljard keer slimmer is, wat is dan nog het verschil met een mens, vraagt hij de dalai lama. Die hoeft er niet lang over na te denken. “Een machine is materie. Ons sensorisch bewustzijn is ook materie, want afhankelijk van een orgaan. Sensorisch bewustzijn kunnen we tot op een zeker niveau namaken. Maar als het hart stopt en het bloed niet meer stroomt, blijft er soms nog steeds een subtiel niveau van bewustzijn in een mens over. Mensen kunnen klinisch dood zijn en toch nog wat bewustzijn in zich hebben, onafhankelijk van het brein. Omdat het niet fysiek is, kunnen we het onmogelijk namaken.”

Advertentie

Steinbuch is tevreden met het antwoord, vertelt hij achteraf aan de telefoon. “De dalai lama lijkt te denken dat alle scheikunde in het brein op den duur te reproduceren is. Zelfs bewustzijn op het gebied van dromen is misschien nog wel na te maken, want ook dat vindt plaats in het brein. Dan krijg je op den duur dus dromende computers. Ik geloof dat ook. Al het materiële kun je simuleren in een computer, zodat die ervan kan leren. Zelf twijfel ik al mijn hele leven over de vraag of er daarnaast nog iets is dat ons van materie onderscheidt, zoals een ziel.”

Dat technologie compassie kan bevorderen, staat voor Steinbuch buiten kijf. Binnen één generatie zullen robots net zo goed deel uitmaken van onze levens als partners en huisdieren, stelt hij. “Robots zullen ouderen gezelschap houden. Ze maken hun wereld groter, want via de robot staan ze in direct contact met hun zorgverleners. Daardoor zal de komst van robots leiden tot minder eenzaamheid.”

Voor Steinbuch is er geen twijfel dat technologie mensen blij kan maken en kan troosten. Zijne heiligheid is daar minder zeker van: “Onze ware gevoelens herkennen, zoals een hond? Misschien. Laat me een computer zien die dat kan en ik geloof je.” Steinbuch wil dat best beloven, want er zijn al computers die als een ware psychoanalyticus een mens kunnen ontleden. In de Nieuwe Kerk vertelt hij dat algoritmes leren zoals baby's dat doen: door goed te kijken en te imiteren. Zo kunnen ze bijvoorbeeld leren wat de verschillende gezichtsuitdrukkingen betekenen.

“Technologie zou op den duur kunnen leren om een onderscheid te maken tussen mensen met de wens om te doden en mensen zonder die wens,” oppert de dalai lama. “De computer kan dan aanwijzen wie er over meer compassie beschikt en wie er minder heeft.” Steinbuch reageert voorzichtig: “Dat kan, maar moeten we dat doen?” Achteraf zegt hij: “Dat is volgens mij juist wat je níet wil, dat je zulke oordelen aan een computer overlaat. Wel bijzonder dat hij zo ver buiten zijn comfortzone denkt.” Ondanks zijn interesse in techniek en mechanica buigt de dalai lama zich immers niet dagelijks over de ethische vragen die AI oproept.

Maarten Steinbuch neemt Pleo de dino na afloop weer mee naar huis. Na de bijeenkomst ziet hij hoe de dalai lama het mechanische beestje even over de rug aait. Heel zachtjes. Mogelijk kan zelfs de strikte grens die boeddhisten trekken tussen materie en geest niet verhinderen dat de Tibetaan voor even een levend wezen ziet in het ding.

Volg Motherboard op Facebook, Twitter en Flipboard.