Hoeveel besmette fipronil-eieren moet ik eten om er aan te sterven?

Volgens de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet je eieren van bepaalde pluimveeboerderijen niet eten omdat er een te hoge dosis fipronil in zit. Fipronil is een insecticide dat inmiddels verboden is omdat het giftig kan zijn bij inname.

Bij zeker één boerderij was de gevonden hoeveelheid zo hoog, dat acute klachten mogelijk zouden zijn bij het eten van de eieren. Tot overmaat van ramp moest Cees Nieuwkerk zelfs zijn eierdieet stil leggen. Hij zou dertig mogelijk besmette eieren naar achter hebben gewerkt en vreest nu voor zijn gezondheid. Inname van fipronil kan zorgen voor problemen aan je lever, nieren en schildklier lijden.

Het zette me aan het denken over hoeveel besmette eieren ik zelf zou moeten eten voordat ik daar last van zou krijgen. Ik ben een paar slagen minder fors dan Nieuwkerk, dus dat zou betekenen dat ik een stuk eerder in de problemen zou komen.

Alleen bleek ik verkeerd te denken over hoe dit soort dingen werken.

Het heeft vooral te maken met die "te hoge" dosis en de manier waarop die wordt bepaald. Hoogleraar toxicologie aan de universiteit Wageningen Ivonne Rietjens legt het uit: "Die grens wordt afgeleid van tests met proefdieren. Er wordt gekeken naar wanneer proefdieren klachten krijgen door de stof. De hoogste dosis waarbij proefdieren geen klachten krijgen, wordt gedeeld door 100, en dat geldt dan als de maximale toegestane waarde."

Bij alles onder die grens zou je dus in principe geen klachten moeten krijgen van de stof. In principe. "Het is misschien niet 100 procent zeker, maar wel voor meer dan 99 procent," zegt Rietjens.

Het werkt dus precies andersom. Je kunt niet zeggen dat je bij een bepaald aantal eieren met fipronil sowieso klachten krijgt, maar wel dat je onder een bepaald aantal eieren gegarandeerd klachtenvrij zou moeten zijn. Met een beetje creatief rekenen zou je een redelijke schatting moeten kunnen geven van wanneer je er spontaan last van krijgt.

De Acute Referentie Dosis is de hoeveelheid van een stof die je binnen 24 uur binnen mag krijgen zonder dat je gezondheid daar acuut onder lijdt. Van fipronil is die waarde 0,009 milligram per kilogram lichaamsgewicht. Ik weeg een gezonde 70 kilo, dus ik zou per dag maximaal 0,63 milligram binnen mogen krijgen zonder – als het goed is – in de problemen te komen.

Toevallig is 70 kilogram ook het gemiddelde gewicht dat voor volwassenen wordt aangehouden om te berekenen hoeveel van een stof schadelijk is. In de ergste gevallen moet er bij Nederlandse pluimveebedrijven 9,4 milligram per kilo ei aangetroffen zijn, anders krijgt de gemiddelde volwassene er geen last van bij het eten van een ei.

Wat wel lastig blijft, is dat de NVWA nooit bekend heeft gemaakt hoeveel fipronil er precies in de eieren zat die de referentiedosis overschreden. "Daar is de NVWA niet transparant over geweest," beaamt Rietjens.

Maar betekent dat dat ik net als Cees Nieuwkerk naar de dokter moet als ik een verkeerd ei eet?

Nee. Zelfs als ik ruim boven die dosis zou zitten, zou ik niet per se in levensgevaar zijn. Fipronil is voor mensen namelijk totaal niet dodelijk. In Sri Lanka hebben een paar mensen wel eens geprobeerd zelfmoord te plegen door pure fipronil in te nemen in een dosis die gelijk staat aan tien miljoen besmette eieren. Allemaal waren ze na twee tot vier dagen weer uit het ziekenhuis.

Rietjens vindt ook dat we ons wat voedsel betreft beter over andere dingen druk kunnen maken. De schade van dit soort stoffen wordt vaak gemeten in verloren gezonde levensjaren, het verlies van het aantal jaren dat één persoon gezond leeft over de gehele bevolking. "Als we later terugkijken op deze casus, is het aantal verloren levensjaren waarschijnlijk minder dan één. Het risico van te veel, te vet en te zout eten is veel groter. Daarvan is de schade 350.000 verloren gezonde levensjaren per jaar."

Dat er tientallen pluimveebedrijven zijn stilgelegd om dit 'gevaar' te bedwingen, lijkt dus een gevalletje 'better safe than sorry'. Cees Nieuwkerk zou er in ieder geval goed aan doen om naar de dokter te gaan, maar dan niet omdat hij teveel fipronil binnen heeft gekregen.