Ik ging voor het eerst naar een techbeurs in Amsterdam en het was angstaanjagend

Man die onuitgenodigd aan tafel kwam zitten: "Ik heb vandaag gesproken over het versturen van emails."

Ik: "Maar iedereen kan toch emails sturen?"

Hij: "Ja, maar niet iedereen krijgt 25,000 dollar voor het versturen van vier emails."

Ik: :O

Dit is geen fictief gesprek. Dit is een klein uittreksel uit het meest absurde, maar ook meest illustratieve gesprek wat ik had tijdens The Next Web Conference, een techconferentie die vorige week in Amsterdam plaatsvond.

Elk jaar rond eind mei strijkt eventjes de bombastische gekte van Silicon Valley neer op het Westergasterrein. De crème de la crème van de internationale techwereld verzamelt zich voor presentaties, workshops en, ehm, inspiratie? Tips? 'Insights'? 'Learnings'? Ik wist eigenlijk niet precies voor wat, aangezien ik nog nooit eerder op een techconferentie was geweest. Dit was mijn techconferentieontmaagding – een ontmaagding die een hoogtepunt vond in bovenstaand gesprek.

De man die onuitgenodigd erbij kwam zitten was Brian Kreuzberger, oprichter van Breakthrough Email. Het is moeilijk om dit in een zin uit te leggen, maar hij wordt ingehuurd door bedrijven die een afspraak willen met bijvoorbeeld een moeilijk te bereiken investeerder of CEO om die afspraak door middel van emails te fixen. En daar krijgt hij per 4 mails mijn netto jaarsalaris voor.

Kreuzberger illustreert perfect iets dat de techwereld zo boeiend maakt: de absurde tegenstellingen die zich overal voordoen. Ik was gefascineerd door het bestaan van zijn bedrijf, en tegelijkertijd haatte ik mijn fascinatie, omdat de domme hoeveelheid geld dat hij ermee verdient de enige reden was dat ik zijn objectief saaie bedrijf toch interessant vond. Het was erg verwarrend.

Die verwarring vond ik op de conferentie echter bij vrijwel niemand anders terug en ik denk dat ik weet waarom. De oprichter van "vakantieveilingen.nl, maar dan in Spanje" vertelde me dat je als ondernemer enigszins masochistisch moet zijn, dat je ondanks elke tegenslag weer door moet zetten. Een bedrijf opzetten vereist een vorm van 'suspension of disbelief,' waarbij iemand hun scepsis over het slagen van hun bedrijf opzij moet zetten om maar de moed erin te houden. Een ondernemer moet geloven in waar hun bedrijf voor staat om door te kunnen zetten – en dat is makkelijker als er een narratief omheen hangt dat hun product de wereld gaat veranderen in een betere wereld.

Het beste voorbeeld hiervan las ik laatst in het boek Disrupted: My Misadventure in the Start-Up Bubble (lees dat boek, het is geweldig). Schrijver Dan Lyons, die onder andere ook meeschrijft aan de fantastische HBO-serie Silicon Valley, vertelt hierin het verhaal van hoe hij na zijn ontslag bij Newsweek terecht komt bij HubSpot, een startup die eigenlijk gebakken lucht verkoopt. In het bedrijft heerst een genadeloos vrolijke 'company culture' vol nietszeggend jargon, achterbakse eufemismen en leeftijdsdiscriminatie. Lyons is 52, ruim twee keer zo oud als de gemiddelde werknemer.

Het verhaal van zijn misavonturen is fantastisch, grappig en hartverscheurend, maar de onderliggende boodschap van zijn verhaal is angstaanjagend. Wat hij beschrijft is namelijk het mechanisme dat met gebruik van startups als gereedschap zo veel mogelijk virtueel geld omzet in echt geld en dat doorsluist naar de zakken van de oprichters en investeerders.

Het mechanisme werkt als volgt: iemand – het liefst in een zolderkamer, want dat is goed voor het verhaal – verzint een idee voor een bedrijf. Onder de vlag van een techbedrijf – wat niet veel meer hoeft te betekenen dan dat je een website hebt – wordt er naar investeerders gezocht. Die investering, waarbij een aandeel van het 'bedrijf' wordt gekocht, zorgt ervoor dat het bedrijf een bepaald bedrag waard wordt. Stel, iemand betaalt 500.000 euro voor 10% van het bedrijf, dan is het bedrijf dus virtueel gezien 5 miljoen waard. Terwijl het maar 500.000 euro in cash heeft, en hoogstwaarschijnlijk geen omzet maakt. Herhaal dat een paar keer met meer geld voor minder aandelen om de waarde op te pompen.

De bedoeling is om uiteindelijk met die gigantische virtuele waarde de beurs op te gaan, waar normale investeerders – normale mensen met wat extra cash, pensioensfondsen, etc – met hun echt verdiende geld die aandelen kunnen overkopen en je als oprichter en investeerder dus al die virtuele waarde kan omwisselen voor echt geld. Het is een constructie die moreel gezien bijna erger is dan wat de bankencrisis veroorzaakte, omdat er heel erg veel geld uit de maatschappij wordt gesluisd naar de zakken van enkele individuen.

Dit is echt iets om op een verdrietige manier kwaad om te worden. Verdrietig, omdat er zo weinig aan gedaan kan worden omdat het narratief dat niet toelaat. 'Tech' staat in de ogen van de maatschappij gelijk aan vooruitgang, en je zou vooruitgang niet tegen willen houden door een oude zuurpruim te zijn, toch?

Nope! In ieder geval tijdens de conferentie niet! Alles daar was gericht op het positieve, om het narratief te versterken dat startups die bijvoorbeeld "a C2C strategy to help people solve wicked problems by identifying real necessities" aanbieden daadwerkelijk waarde toevoegen aan de wereld. Want alleen dan kan die waarde doorverkocht worden aan suckers die het narratief slikken.

Deze gedachten kolkten door mijn hoofd terwijl ik rondliep over het terrein, maar dat hield niet tegen dat ik onder de indruk was. Ik was onder de indruk van hoe iets wat in feite een industrie-evenement is, omgetoverd werd tot een soort hedonistisch festival, met indrukwekkende lichtshows en de grootste schermen die ik ooit gezien heb. Want dat is het ook; dankzij de hoeveelheid geld die in deze wereld omgaat, kan alles, zelfs de donkerbruinste techbloedzuiger op de huid van de maatschappij, bedekt worden met een laag vernis die alles mooi maakt.

En dat is het meest fascinerende aan de hele techwereld: het is niet de technologie zelf, of de mogelijkheid om de wereld te veranderen, het is het ongelofelijke vermogen om dingen die eigenlijk heel saai zijn, voor te doen alsof ze heel indrukwekkend zijn. Alsof het dingen zijn die je graag wil (zie de iPad). Het is een soort ontastbare macht, het soort waarbij mensen niet doorhebben dat ze gemanipuleerd worden, het soort macht dat buiten tech eigenlijk alleen bestaat in totalitaire landen als Noord-Korea. Het is het soort macht waarbij de gebruiker overtuigd wordt dat ze iets zélf willen, zonder dat ze doorhebben dat ze overtuigd worden:

"Om u een betere gebruikservaring te geven, gebruiken wij cookies. Klik op akkoord om toestemming te geven" (om al je gegevens te gebruiken om door te verkopen aan adverteerders).

Begrijp me niet verkeerd, er is ook een hele hoop echte waarde, maatschappelijke, persoonlijke en financiële waarde gecreëerd door technologie. Er zijn een hoop mensen, ook binnen de techwereld, die wel begrijpen hoe de wereld een betere plek kan worden door bepaalde dingen te automatiseren of faciliteren. Peter Sunde, oprichter van The Pirate Bay, is hier een van. In zijn presentatie spoorde hij de ondernemers in de zaal aan om zelf ethische verantwoordelijkheid te nemen voor de dingen die ze maken, omdat beleid altijd achterloopt.

Ongetwijfeld gebeurt dat ook. De oprichter van "vakantieveilingen.nl, maar dan in Spanje" vertelde mij dat hij veel meer zou kunnen met de data die hij heeft van gebruikers, maar er zelf voor kiest om het niet te doen. Al gaf hij later op de avond toe dat ook hij zou zwichten als er iemand met genoeg geld over de balk zou komen voor die data.

Het probleem is dat het mechanisme van geldcreatie in tech zo efficiënt en zo krachtig is geworden, dat er meer dan genoeg bedrijven en zelfs individuen zijn die dat geld om handen hebben – voor wie een gigantische hoeveelheid geld gelijk staat aan de centjes die je op de grond laat liggen als ze uit je broekzak onder het bed rollen.

Dat, gekoppeld aan het narratief van wereldverbetering, is misschien wel engste wat we ooit als mensheid hebben meegemaakt. En tegelijkertijd het meest fascinerende. Want als dit kan voor technologie, dan bestaat er ook hoop dat zo'n narratief aangewend kan worden voor daadwerkelijke wereldverbetering, in plaats van voor de zoveelste online marketingdienst.