Ik probeerde basilicum te kweken met mijn eigen pis want het fosfaat raakt op

Uit recent onderzoek blijkt dat de natuurlijke fosfaatreserves binnen enkele generaties al schaars zullen worden. Dat klinkt misschien niet zo interessant: ‘fosfaatschaarste’, maar fosfaat is als grondstof essentieel voor al het leven op aarde. Planten, dieren en mensen kunnen niet zonder. Want zonder fosfaat, is er geen voedsel.

Gelukkig is er een secundaire fosfaatbron binnen handbereik: urine. Je pis zit vol met stikstof en fosfaat en als de fosfaatmijnen over een aantal decennia opdrogen, hebben we geen andere keuze dan onze urine te recyclen.

Onderzoeksinstituten, waterbedrijven en creatievelingen zijn hier al druk mee bezig. Bij de Universiteit van Wageningen liep een vier jaar durend onderzoek naar fosfaat uit plas, Waterschappen haalt al fosfaat uit het afvalwater en op broedplaats De Ceuvel in Amsterdam-Noord onderzoeken ze in samenwerking met duurzaamheidsadviesbureau Metabolic hoe planten reageren op menselijke urine als kunstmest.

Daarnaast zijn er een hoop festivals die ‘wat met urine doen’. Een van de bekendste voorbeelden is het Deense festival Roskilde, dat urine inzamelt om daarmee het gerst te bemesten waarvan het toekomstige festivalbier gebrouwen wordt. Ook de Nijmeegse Vierdaagse verzamelde in 2015 de urine van alle bezoekers en deelnemers, waar het fosfaat vervolgens uit werd gefilterd.

“Kijk, het klinkt niet bepaald lekker, urine bij planten gooien, maar als je kijkt naar welke grondstoffen er in urine zitten, zijn dit precies dezelfde stoffen als in kunstmest,” legt bio-designer Thieu Custers van Anthroponix me uit via Facebook Messenger.

Anthroponix is een team van jonge designers en onderzoekers dat pleit voor een nieuwe kijk op onze lichamelijke afvalstoffen. Custers: “We letten zo veel op wat we in ons lichaam stoppen, waarom zouden we niet ook kijken naar wat er allemaal uitgaat?”

“In Nederland hebben we op dit moment een mestoverschot, maar de fosfaatmijnen van de wereld zullen in de nabije toekomst op raken,” zegt Custers. “Waarom zouden we het dan niet lokaal recyclen? Dichter bij huis kun je het niet halen.”

Om lokaal recyclen letterlijk dichter bij huis te halen, ontwikkelde Anthroponix een kit waarmee mensen zelf hun urine kunnen omzetten in mest, zelf planten kunnen bemesten en ze kunnen verbouwen. Samen met twintig anderen ontving ik de betakit.

Het doel was helder: vier potten basilicum kweken met onze eigen urinemest. Enkele maanden later zouden we dan bij elkaar komen om een grote pan pastasaus met onze eigen basilicumbladeren te maken.

Dat lukte mij allemaal niet.

In de kit zat het volgende: vier plastic flesjes om mijn urine in te verzamelen; vier plastic flesjes met daarin een inoculant van melasse, water en melkzuurbacteriën, bedoeld om mijn urine om te toveren in mest; vier potjes voor de basilicumplanten; en basilicumzaadjes. Daarnaast zat er ook een urine-analyse kaart in, wat chemische test stripjes, en een soort medisch dagboek waarin ik moest bijhouden wat ik allemaal at en wat er allemaal in mijn urine zat.

Een week lang moest ik elke twee dagen ‘s ochtends mijn urine opvangen in vierkante, transparante buisjes – het middelste gedeelte van mijn urinestroom om precies te zijn. Net als een biertje eigenlijk; eerst de tap even laten lopen, dan het glas goed vullen.

Deze warme verzameling ochtendpis moest vervolgens rap en nauwkeurig worden geanalyseerd. Ik moest een deel van mijn urine aftappen in een testbuisje om vervolgens met een chemisch stripje de samenstelling van mijn urine te meten.

Dit hield ik allemaal bij in het eerdergenoemde medische dagboek waarin ik vragen beantwoorde zoals: Hoe rook mijn urine? Zuur, als azijn? Ui-achtig? Of toch meer een knoflookgeurtje? Na een aantal neusteugen koos ik voor ergens tussen ‘slappe geur’ en ‘sterke geur’. Bij kleur voerde ik ‘medium yellow’ in. De ‘flow’ van mijn urine was die ochtend ‘robuust’. Op deze manier hield ik een week lang bij hoe mijn urine rook, eruitzag en vloeide.

Na de testen, kwam het belangrijkste deel: mijn urine omzetten in kunstmest. Op pure urine gaan planten niet zo lekker, dus moeten eerst een aantal stoffen worden afgebroken. Hiervoor kreeg ik een aantal flesjes met daarin melkzuurbacteriën die bruikbare mest van mijn urine moesten maken. Deze bacteriën moesten direct na het testen in elke fles urine worden gegoten.

Daarna was de basilicum aan de beurt. Ik plantte de basilicumzaadjes eerst in aparte bakjes à la de Albert Heijn-moestuintjes, waar ze alvast een beetje konden groeien. Wat later werden ze verpot in de speciale hydroponics-bakken, waarin de plantjes lekker in het urinemest-water konden hangen.

Na de eerste week was het wachten. Mijn flesjes urine moesten drie weken lang rusten. Zo lang zou het duren voordat de bacteriën mijn urine om hadden gezet in vloeibare kunstmest door het te fermenteren. Door dit proces wordt voorkomen dat de hoeveelheid ammoniak in de urine stijgt en zorgt ervoor dat de voedingsstoffen gemakkelijker opgenomen worden door de wortels van de planten. In het zure fermentatiesap kunnen schadelijke bacteriën overigens ook niet overleven en bovendien ruikt het sap minder slecht. Win-win.

Alleen had ik geen drie weken de tijd. Ik ging alleen al een week na het begin van het experiment op vakantie. Dus had ik iemand nodig om op mijn pisplantjes te letten.

Na een beetje rondvragen, bleek een vriend met groene vingers die ook bij het project betrokken was bereid te zijn om tijdens mijn vakantie op m’n pisplanten te letten. Samen met mijn kleine plantjes en fermenterende flesjes urine, gaf ik hem ook m’n hydroponics-bakken en andere benodigdheden zoals kokossubstraat en een injectienaald om de juiste dosis urinemest in het water te kunnen spuiten.

Toen ik terugkwam van vakantie en mijn plantjes terugkreeg was de status als volgt: één basilicumplant deed het als een tiet, twee andere wat minder en eentje gaf geen enkel teken van leven. Na het verschonen van de hydroponics-bak en het verpotten van wat kleine stukjes basilicum, stierven ook de andere twee planten af. Al mijn hoop was gevestigd op één plant, die trots pronkte met twee dikke basilicumbladeren.

Uiteindelijk werd ik nerveus en ongeduldig. Wat als deze plant ook zou sterven? Wat als ik even niet zou opletten en twee dorre, gele blaadjes basilicum zou vinden in mijn plantenbak? Dan had ik helemaal geen basilicum meer om op te eten. Ik besloot eieren voor m’n geld te kiezen en de blaadjes vroegtijdig te oogsten.

Op de website van Anthroponix viel te lezen dat “als urine op de juiste manier wordt verzameld en gebruikt als kunstmest, dan kan er met de urine van één persoon jaarlijks 250 kilo graan of rijst worden verbouwd.” Op mijn urine was dat blijkbaar twee blaadjes basilicum. Lag dat aan mijn urine? De stress die de plantjes ondervonden toen ik op vakantie was?

“Dat voorbeeld is de ideale situatie, als je elke dag urine zou verzamelen en gebruiken,” legt Custers uit. “In jouw geval zal het wel meer aan de manier waarop je ze liet groeien en de verhuizing liggen dan aan de urine. Maar om ook de invloed van urine beter te begrijpen, gaan we nu ook die nutriënten in de urine echt onder de loep nemen.”

“Maar de testkit is precies dat: een test om te kijken of planten verbouwen met zo'n klein hydroponics-systeem werkt. Bij sommigen gaat het beter dan bij anderen. Maar het gaat niet zozeer om superefficiënt groeien, maar vooral om te laten zien wat er allemaal mogelijk is als je het zelf doet.”

Hoe dan ook, daar was het dan: de trotse oogst van één basilicumplant gekweekt op mijn eigen urine. Twee prachtige blaadjes. Het zijn niet de vier volle potten waar ik van had gedroomd, maar ik was tevreden. De basilicum ging alleen niet over de pastasaus – de rest van de groep had een afsluitende lunch met zelfgekweekte munt, basilicum en Oost-Indische kers waar ik niet bij was – maar mijn twee basilicumblaadjes waren heerlijk op een zelfgemaakte Spaanse tortilla.

De blaadjes smaakten scherp. Niet zo scherp als rucola, maar beduidend scherper dan ik gewend was van de verse basilicum uit de supermarkt. Een toekomst vol met planten die met onze eigen urine gekweekt zijn zit dus wel snor.

Anthroponix staat dit jaar op de Dutch Design Week, waar ze muntthee en pesto zullen serveren van munt en basilicum die gekweekt is op urine. Ga langs, zou ik zeggen, en proef de mogelijkheden van pis.

Volg Motherboard op Facebook, Twitter en Flipboard.